Stevan Stojanović Mokranjac

S Vikipedije, slobodne enciklopedije
Stevan Stojanović Mokranjac
Mokranjčev portret (autor: Uroš Predić)
Lični podaci
Datum rođenja(1856-01-09)9. januar 1856.
Mesto rođenjaNegotin, Kneževina Srbija
Datum smrti28. septembar 1914.(1914-09-28) (58 god.)
Mesto smrtiSkoplje, Kraljevina Srbija

Stevan Stojanović Mokranjac (Negotin, 9. januar 1856 — Skoplje, 28. septembar 1914) bio je srpski kompozitor, melograf, profesor, muzički pedagog i akademik. Mokranjac danas važi za klasika srpske muzike i njena je najistaknutija ličnost na prelazu iz XIX u 20. vek, zaslužan za uvođenje srpskog nacionalnog duha u umetničku muziku.

Biografija[uredi | uredi izvor]

Kuća Stevana Stojanovića Mokranjca

Rođen je 9. januara 1856. godine u Negotinu. Preci Stevana Stojanovića vode poreklo iz okoline Prilepa u Makedoniji, odatle su doseljeni u selo Mokranje po kojem je dobio nadimak Mokranjac.[1][2][3]

Završio je gimnaziju u Jagodini; upisao se na prirodno-matematički odsek Velike škole. Kao gimnazijalac bio je član Prvog beogradskog pevačkog društva.[4]

Godine 1879, uz pomoć Pevačkog društva, odlazi na muzičke studije u Konzervatorijumu, u Minhenu, kod Jozefa Rajnbergera. Zbog nesuglasica sa direktorom Konzervatorijuma, Mokranjac u trećoj godini studija (1883) gubi državnu stipendiju, prekida studije i vraća se u Beograd. Godine 1884. postaje horovođa pevačkog društva Kornelije Stanković. Njegovi uspesi, kao horovođe i kompozitora Prve rukoveti i Opela u ge-molu, omogućuju mu da dobije stipendiju i nastavi školovanje 1884. u Rimu, kod Parizotija, a od 1885. do 1887. na Konzervatorijumu u Lajpcigu.[5][6]

Godine 1887. postaje dirigent „Prvog beogradskog pevačkog društva”. Od 1887. do 1900. radio je i kao nastavnik muzike u Prvoj beogradskoj gimnaziji i Prvoj niškoj gimnaziji „Stevan Sremac“ a od 1901. kao predavač pojanja u Bogosloviji. Bio je u to vreme slobodni zidar, jedan od članova beogradske masonske lože Pobratim.[7]

Zajedno sa Stanislavom Biničkim i Cvetkom Manojlovićem osnivač je prve stalne muzičke škole (1899) – Srpska muzička škola u Beogradu (danas Muzička škola „Mokranjac“), čiji je direktor bio do svoje smrti. Njegovom zaslugom osnovan je prvi gudački kvartet u Srbiji.[6][8]

Godine 1906, izabran je za dopisnog člana Srpske kraljevske akademije.

Najpoznatija njegova dela su svakako Rukoveti – petnaest spletova pesama zasnovanih na folklornim motivima iz različitih delova Srbije, Bosne, Makedonije, Bugarske, Primorski napjevi, duhoviti skerco Kozar, kao i muzika za pravoslavna bogosluženja: velelepna Liturgija, iz koje je najpoznatija Heruvimska pesma,[9] najznačajnije ostvarenje horske muzike u Srba, Opelo u fis-molu, Tri statije, Tebe Boga hvalim, Veličanije svetom Savi...

Vredno je radio i kao melograf: poznati su njegovi zapisi Narodnih pesama i igara sa melodijama iz Levča, kao i dve značajne zbirke zapisa sa srpskim crkvenim napevima: Osmoglasnik i Strano pjenije.

Mokranjčeva porodična kuća u Negotinu je 1964. godine restaurirana i pretvorena u muzej i muzički centar.[10]

Beograd je napustio 1914. godine i preselio se u Skoplje kako bi izbegao Prvi svetski rat, a ubrzo potom i umro, 28. septembra iste godine od komplikacija jetre nakon 3 godine bolovanja. Njegovo poslednje delo je „Neotpevana pesma“.[10][11]

Posmrtni ostaci Stevana Stojanovića Mokranjca su preneti iz Skoplja u Beograd pred kraj septembra 1923.[12][13] godine. Njegov grob se nalazi u Novom groblju u Beogradu.

Lični život[uredi | uredi izvor]

Bio je oženjen 1898. Ivanom (umrla 1946), bratanicom Uroša Predića.[6][14] Imali su sina Momčila Mokranjca, profesora Farmaceutskog fakulteta.[15]

Bio je prijatelj sa kompozitorom Davorinom Jenkom.[16]

Nasleđe[uredi | uredi izvor]

U sećanje na Stevana Stojanovića Mokranjca, u njegovom rodnom gradu, Negotinu, od 1965. godine, svakog septembra se tradicionalno održavaju horske muzičke svečanosti „Mokranjčevi dani”.[5][10]

Po njemu su nazvane: Muzička škola „Mokranjac“ (Beograd), Muzička škola „Stevan Stojanović Mokranjac” (Bijeljina), Muzička škola „Stevan Mokranjac“ Kraljevo i Muzička škola „Stevan Mokranjac” Vranje i Muzička škola „Stevan Mokranjac“ Kraljevo.

Stogodišnjica Mokranjčeve smrti obeležena je 2014. godine.[17]

Galerija[uredi | uredi izvor]

  • Mokranjac kao student 1877.
    Mokranjac kao student 1877.
  • Mokranjac u svečanom odelu
    Mokranjac u svečanom odelu
  • Stevan Mokranjac i Marija Mica Predić kao verenici
    Stevan Mokranjac i Marija Mica Predić kao verenici
  • Stevan sa sinom Momčilom 1910.
    Stevan sa sinom Momčilom 1910.
  • Porodica Mokranjac 1905.
    Porodica Mokranjac 1905.
  • Note „Heruvimskaja pjesan”
    Note „Heruvimskaja pjesan”
  • Spomen bista Mokranjcu podignuta je u Negotinu 1939. godine
    Spomen bista Mokranjcu podignuta je u Negotinu 1939. godine
  • Mokranjčevo veče, koje se održalo u Zadužbini Ilije M. Kolarca 1949. godine.
    Mokranjčevo veče, koje se održalo u Zadužbini Ilije M. Kolarca 1949. godine.

Vidi još[uredi | uredi izvor]

Reference[uredi | uredi izvor]

  1. ^ „Poreklo nadimka Mokranjac”. srednjeskole.edukacija.rs. Pristupljeno 10. juli 2022. 
  2. ^ Jovanović, Kosta. Negotinska Krajina i Ključ. Srpska Kraljevska Akademija: Naselja Srpskih zemalja. 
  3. ^ Odakle potiče porodica Stevana Mokranjca („Politika”, 27. oktobar 2020)
  4. ^ „Stevan Stojanović Mokranjac - Biografija”. Music Education. Pristupljeno 9. 1. 2018. 
  5. ^ a b Stanković, Mladen (29. 9. 2014). „Stevan Stojanović Mokranjac - biografija i glavna dela”. BaštaBalkan. 
  6. ^ a b v „Biografija Mokranjca”. Sećanja. Pristupljeno 9. 1. 2018. 
  7. ^ "Glasnik Istorijskog društva u Novom Sadu", Novi Sad 1939.
  8. ^ Jablanov, Oničin, Sofijana. „Stevan Stojanović Mokranjac”. Pristupljeno 9. 1. 2018. 
  9. ^ „Heruvimska pesma”. Vikizvornik. 
  10. ^ a b v „Život i rad Stevana Stojanovića Mokranjca”. Edukacija, srednje škole. Pristupljeno 9. 1. 2018. 
  11. ^ „„Neotpevana pesma” – poslednje delo Stevana Mokranjca”. Politika. 12. 12. 2015. 
  12. ^ "Politika", 28. sept. 1923, str. 5
  13. ^ "Politika", 30. sept. 1923, str. 5
  14. ^ J., S. M. (29. 9. 2022). „PREMIJERA U NEGOTINU: Ljubav Stevana i Marije Mokranjac oživela Ljiljana Jakšić”. Večernje novosti. Pristupljeno 1. 10. 2022. 
  15. ^ Đukić, Đuro (10. 12. 2017). „Dakle, Vi ste taj Uroš Predić”. Politika. 
  16. ^ K, A. „Muzičko prijateljstvo Jenka i Mokranjca”. Politika Online. Pristupljeno 2022-07-07. 
  17. ^ „Obeležavanje stogodišnjice smrti Mokranjca”. B92. 22. 9. 2014. 

Literatura[uredi | uredi izvor]

  • Jovanović, Kosta. Negotinska Krajina i Ključ. Srpska Kraljevska Akademija: Naselja Srpskih zemalja. 

Spoljašnje veze[uredi | uredi izvor]

Preuzeto iz „https://sr.wikipedia.org/w/index.php?title=Стеван_Стојановић_Мокрањац&oldid=27537320”