Ajax-speler Sherida Spitse draaide er bij Studio Voetbal zondagavond niet omheen: ze droomt over een toekomst als coach, het liefst bij het mannenteam van Ajax. En dat leidde tot discussie aan tafel: oud-voetballer en analist Pierre van Hooijdonk ziet dat niet gebeuren. Hij denkt dat vrouwencoaches in de kleedkamer niet serieus worden genomen. Toch bewijzen andere sporten, langzaam maar zeker, dat het wél kan.
"Het lijkt me wel een uitdaging, ik denk ook dat het bij mij past als persoon", zei Spitse over het liever willen coachen van een mannen- dan vrouwenteam. Maar Van Hooijdonk verwacht dat dat geen succes wordt. "De voetbalwereld is een haantjeswereld, zo simpel is het. (...) Het gaat om een stukje geloofwaardigheid dat je moet hebben ten opzichte van je spelersgroep."
Volgens Van Hooijdonk heeft een vrouw dat minder. "Het is niet belangrijk waarom dat zo is, maar dat het zo is." Spitse denkt dat het wel kan. "Omdat je naar kwaliteiten moet kijken, niet of het nu een man of een vrouw is. Tuurlijk heb je een bepaalde wereld waarin je je bevindt, maar dat betekent niet dat de man meer kan dan een vrouw."
'Een vrouw kan een mannenteam coachen'
Vrouwencoaches in het mannenvoetbal zijn er nauwelijks. In Nederland staat de teller in de Eredivisie (voor mannen) op nul. Sarina Wiegman, bondscoach van het Engelse vrouwenteam, van wie wel eens wordt gezegd dat ze de eerste kan zijn, zei hierover recent in De Volkskrant: "Een vrouw kan een mannenteam coachen. Vrouwen werken in de meest uiteenlopende functies, maar bij voetbal wordt gevraagd of je het kan."
Agnes Elling van het Mulier Instituut, die sociale ongelijkheid in de sport onderzoekt, merkt op dat 'in het geheel het aantal vrouwen op topposities in de sport bedroevend laag is'. "Bij voetbal is het aantal helemaal beperkt, maar bij bijna alle takken in de sport is er een gering aandeel vrouwelijke coaches. Überhaupt is topcoach zijn in de topsport meer een mannending", zegt ze tegen RTL Nieuws.
Meerdere redenen, zoals het ideale beeld van een leider, zijn op te noemen als reden dat het aantal vrouwen in topposities gering is. "Dat is het ouderwetse beeld van een autocratische leider, gericht op het uitvoeren van de taken, een man met overwicht. Een topcoach is toch een man", zegt Elling. "In het bedrijfsleven is meer aandacht voor relationeel leiderschap, wat gaat om communicatie, een kenmerk dat meer aan vrouwen wordt toegeschreven. Je zou denken dat dit ook geldt voor de sportwereld, maar dat zien we nauwelijks."
Draagvlak is uitdaging
Hockeycoach Marieke Dijkstra is wat dat betreft een uitzondering. Ze is hoofdcoach bij Den Bosch dames 1. Maar daarvoor coachte ze SCHC heren 1 en was ze bondscoach van het Nederlands zaalhockey-herenteam. Waarom het haar wel lukt? "De grootste uitdaging is dat je genoeg draagvlak hebt", zegt ze. "Dat er wederzijds vertrouwen is dat het gaat werken. Het wordt lastig als veel mensen sceptisch zijn, maar in de hockeywereld merk ik dat niet. Ik voel me niet benadeeld als vrouw."
"Dat vertrouwen creëer je door je visie naar de mannen toe duidelijk te maken, zodat je jezelf stevig positioneert. Het gaat dan meer om de verhouding tussen coach en speler en niet zozeer tussen man en vrouw. Ik denk dat de beginfase heel belangrijk is."
Dijkstra benadrukt het belang van alle stappen die voorafgaan aan het worden van coach, als het gaat om de gelijkheid tussen mannen en vrouwen in topsport. "Uiteindelijk begint iemand bij zijn club", zegt ze. "Ik heb ook altijd gecoacht terwijl ik zelf hockeyde. Iemand heeft toen een keer tegen mij gezegd: ga jij maar de jongens onder 18 doen."
Advies aan clubs: stimuleer meer
Mijn advies aan clubs is dan ook om het meer te stimuleren. Zie je enthousiaste trainers op het veld, help ze dan met een pad uitstippelen en begeleid ze."
"Die verantwoordelijkheid ligt bij de bonden en bij de clubs. Het kan zijn dat sommigen denken: het ligt me niet, maar ook dat sommigen het niet weten. Er zijn ongetwijfeld meer vrouwen die een mannencoach kunnen zijn. Als je iemand die talentvol is, blijft stimuleren, ben ik wel benieuwd hoeveel vrouwelijke coaches er zijn over 5 à 10 jaar."
Reactie KNVB
De KNVB ziet graag dat het aantal vrouwen in het voetbal, amateur of betaald, in brede zin toeneemt, laat de bond in een reactie weten. "Maar we hebben geen sturende rol of vrouwen kiezen voor de mannen- of vrouwentak van de sport."
De bond ziet wel dat 'de vrouwelijke vertegenwoordiging binnen het betaald mannenvoetbal in de loop der tijd groeit'. "Denk daarbij aan functies als algemeen directeur, scheidsrechter of medisch staflid. Het is aannemelijk dat deze ontwikkeling zich op termijn doorzet naar functies als assistent of hoofdcoach. Ook al, omdat er steeds meer rolmodellen op dit gebied ontstaan."
Onderzoeker Elling is het daarmee eens, en roemt daarin vooral de hockeybond, die in haar ogen bewust inzet op het opleiden van vrouwen. "De mensen komen ergens vandaan. Als de vijver waaruit je kunt vissen heel beperkt is, omdat er geen vrouwelijke coaches zijn opgeleid, moet je daar iets aan doen."
Diepgewortelde problemen
Toch moet er volgens de onderzoeker nog veel gebeuren voor gelijkheid tussen mannen en vrouwen in de sport. "Het wordt vaak nog gezien als geheel onlogisch om een vrouw op een leiderschapspositie te zetten in de mannensport. Maar dat hoeft niet zo te zijn. In principe kan een leiderschapspositie een man of een vrouw zijn."
"Alleen bij de mannensport, bijvoorbeeld het voetbal, wordt gedacht dat iemand per se uit het mannenvoetbal moet komen. Dat is een diepgeworteld probleem. Terwijl dat andersom niet geldt: je hoeft niet uit de vrouwensport te komen om coach te zijn van een vrouwenteam."
De reactie van Van Hooijdonk, dat een vrouwencoach in een mannenkleedkamer niet serieus wordt genomen, is volgens haar illustratief. "Het laat zien dat er in de voetbalwereld nog veel seksisme is, naast een lange historie van kiezen uit eigen netwerk en het ideale beeld van een leider."
Opvoeden
Het zijn diepgewortelde problemen die je niet van de ene op de andere dag oplost, zegt Elling. "Maar je kunt mensen wel opvoeden. Je moet jong beginnen. Maak het bijvoorbeeld normaal dat jongens op jonge leeftijd een vrouwelijke trainer hebben."
