“Ik wil weten wanneer koeien gelukkig en gezond zijn”

Projectleider Hilde Aardema in gesprek met studenten

Onder het mom ‘voorkomen is beter dan genezen’ onderzoeken wetenschappers van de faculteit Diergeneeskunde hoe we een gelukkige en gezonde koe herkennen. Het project heeft de doeltreffende naam Happy Healthy Cow. Projectleider Hilde Aardema vertelt: “Het is opvallend dat er weinig informatie is over gezonde en gelukkige koeien, terwijl we heel goed weten hoe een zieke koe eruit ziet.” Aardema wil graag preventief handelen als een koe ziek dreigt te worden: “Voorkomen dat koeien ziek worden, heeft natuurlijk altijd de voorkeur.”

Om inzicht te krijgen in de gezonde gelukkige koe ontwikkelen de Utrechtse onderzoekers een sensor voor in de maag. De sensor moet koeien 24/7 gaan monitoren. Aardema: “Uiteindelijk willen we op basis van een combinatie van verschillende metingen meer weten over het normale gedrag van de koe. Als we de normale waarden weten van een gezonde en gelukkige koe, kunnen we in de toekomst ingrijpen als de sensor afwijkende waarden meet.”

Door het gedrag van koeien te monitoren hopen we inzicht te krijgen in de ‘gelukstoestand’ van de koe.

Afvalputje van de koe

Josje Scheurwater, promovendus op het project, vertelt hoe de sensor in de maag terecht komt: “De sensor is een cilindervormig apparaatje van zo’n 10 cm lang, een koe slikt dat makkelijk door.” Koeien hebben meerdere magen en de onderzoekers willen dat de sensor in de netmaag terecht komt. De netmaag is de maag direct na de eerste maag, de pens. Dat was niet lastig te realiseren, vertelt Scheurwater: “Alles wat de koe doorslikt gaat eigenlijk vanzelf naar de netmaag. Het is het ‘afvalputje’ van de koe. Als een koe vreemde voorwerpen inslikt, bijvoorbeeld een spijker, komt dat daar standaard terecht.”

Behoorlijke uitdaging

In de netmaag kan de sensor de rest van het leven van de koe blijven zitten. Echter is dat een zure omgeving waardoor het volgens Scheurwater een behoorlijke uitdaging is om de sensor zo te ontwikkelen dat deze daar jarenlang goed functioneert. Aanwezige bacteriën breken veel materialen af. Op dit moment test Scheurwater de sensor daarom eerst uitgebreid in een testomgeving.

Happy Healthy Cow

‘Gezonde pens is gezonde koe’

Een aantal basiskenmerken zeggen volgens Aardema veel over de gezondheid van de koe. Een van de belangrijkste aspecten die de onderzoekers meten met de sensor is de toestand in de pens. De pens is een belangrijke indicator voor de gezondheid, vertelt Aardema: “Voor een gezonde koe is een gezonde pens een voorwaarde. Bij verstoringen in de pens, wil je zo snel mogelijk kunnen ingrijpen.” Ook meet Aardema activiteit en temperatuur. “Een koe spendeert een groot deel van de dag aan eten en herkauwen, en aan sociale interactie met andere koeien.”

Een gelukkig koe?

Gezondheid definiëren is volgens Aardema niet zo’n probleem: “Iedere dierenarts weet hoe een gezonde koe eruit ziet.” Welzijn definiëren en meten is daarentegen een stuk lastiger: “Geluk meten, dat blijft ingewikkeld. Terwijl welzijn van dieren toch steeds hoger op de agenda komt. Daarom zou het heel mooi zijn als we waarden vinden die passen bij gelukkige dieren.” Scheurwater vult aan: “Door het gedrag van koeien te monitoren en vast te leggen, hopen we beter inzicht te krijgen in de ‘gelukstoestand’ van de koe. Zo kan de sensor een signaal afgeven als een koe zich afzondert, of als een koe constant door andere koeien wordt weggejaagd bij het voer.” Een ander interessant gedragsaspect: “Koeien zijn gebrand op vaste volgordes, ze komen meestal in dezelfde volgorde binnen tijdens het melken. Blijkbaar maakt dat ze gelukkig.”

Het apparaatje kan in de toekomst een belangrijk hulpmiddel worden voor veehouders, dierenartsen en wetenschappers.

Josje Scheurwater
Promovendus Happy Healthy cow

Slimme sensor

De slimme sensor verzamelt én analyseert waarden. Daarvoor is de sensor aangesloten met het internet. “We zijn dit nog aan het ontwikkelen”, vertelt Scheurwater. “Ons doel is om één vernuftige sensor te maken die alle belangrijke waarden over gezondheid en welzijn meet.” Het apparaatje kan volgens haar in de toekomst een belangrijk hulpmiddel worden voor veehouders, dierenartsen en wetenschappers.

Toekomst van de veehouderij

De huidige diergezondheidszorg is voor een groot deel nog gericht op het behandelen van individuele zieke dieren. Echter is, mede doordat veehouderijen steeds groter worden, niet het aanpakken van problemen maar juist het voorkomen ervan de grootste uitdaging. Aardema springt met dit Happy Healthy Cow project, gefinancieerd door het Cor Wit Fonds, in op de toenemende behoefte aan een preventieve aanpak.

De onderzoekers betrokken bij dit project: