Egzaminy potwierdzające kwalifikacje zawodowe: czeladniczy, mistrzowski i zawodowy. Jakie są między nimi różnice?

Egzamin czeladniczy to pierwszy krok na drodze do zdobycia kwalifikacji zawodowych w branżach rzemieślniczych. Jest on przeprowadzany przez izby rzemieślnicze. Dla kogo jest przeznaczony ten egzamin? Osoby, które mogą przystąpić do egzaminu czeladniczego, muszą spełniać jedno z następujących kryteriów:

• Ukończyły naukę zawodu u rzemieślnika jako młodociany pracownik oraz przeszły dodatkowe teoretyczne dokształcanie w szkole lub w formach pozaszkolnych.
• Są uczniami klasy III branżowej szkoły I stopnia, realizują dokształcanie teoretyczne młodocianych pracowników i są zatrudnione u rzemieślnika w celu nauki zawodu.
• Posiadają świadectwo ukończenia gimnazjum lub ośmioletniej szkoły podstawowej oraz ukończyły kształcenie ustawiczne w formie pozaszkolnej dotyczące umiejętności zawodowych.
• Biorą udział w praktycznej nauce zawodu dorosłych.
• Posiadają świadectwo ukończenia gimnazjum lub ośmioletniej szkoły podstawowej i co najmniej trzyletni okres wykonywania zawodu.
• Posiadają świadectwo ukończenia szkoły ponadpodstawowej lub równorzędnej, która prowadzi kształcenie zawodowe związanego z zawodem, w którym zdają egzamin.
• Posiadają tytuł zawodowy w zawodzie objętym egzaminem oraz co najmniej półroczny okres wykonywania zawodu.
• Posiadają świadectwo ukończenia gimnazjum lub ośmioletniej szkoły podstawowej, zaświadczenie o zdaniu egzaminu sprawdzającego lub świadectwo potwierdzające kwalifikację w zawodzie, a także co najmniej roczny okres wykonywania zawodu po uzyskaniu odpowiednich dokumentów.

Egzamin mistrzowski potwierdza wyższe kwalifikacje w dziedzinach rzemieślniczych. Umożliwia zdobycie tytułu mistrza w danej dziedzinie i upoważnia do nauczania innych. Aby przystąpić do egzaminu mistrzowskiego, kandydat musi spełnić co najmniej jeden z poniższych warunków:

• Posiada świadectwo ukończenia szkoły ponadpodstawowej oraz tytuł czeladnika lub równorzędny w danym zawodzie, w którym zdaje egzamin, oraz co najmniej trzyletni okres wykonywania zawodu po uzyskaniu tytułu zawodowego.
• Posiada świadectwo ukończenia szkoły ponadpodstawowej oraz co najmniej sześcioletni okres wykonywania zawodu, łącznie przed i po uzyskaniu tytułu zawodowego.
• Posiada świadectwo ukończenia szkoły ponadpodstawowej oraz tytuł czeladnika lub równorzędny w zawodzie objętym egzaminem, a także co najmniej trzyletni okres wykonywania zawodu po uzyskaniu tytułu zawodowego.
• Posiada świadectwo ukończenia szkoły ponadpodstawowej oraz tytuł mistrza w zawodzie objętym egzaminem, a także co najmniej roczny okres wykonywania zawodu po uzyskaniu tytułu mistrza.
• Posiada świadectwo ukończenia szkoły ponadpodstawowej oraz tytuł zawodowy w danym zawodzie, a także co najmniej dwuletni okres wykonywania zawodu po uzyskaniu tytułu zawodowego.
• Posiada dyplom ukończenia szkoły wyższej na kierunku lub w specjalności związanym z zawodem objętym egzaminem, a także co najmniej roczny okres wykonywania zawodu po uzyskaniu tytułu zawodowego.

Egzamin zawodowy to obecnie obowiązkowy egzamin, który muszą zdawać uczniowie kończący szkoły branżowe II stopnia i technika. Centralna Komisja Edukacji podkreśla, że osoby, które nie przystąpią do egzaminu zawodowego w 2024 roku, nie otrzymają świadectwa ukończenia szkoły lub danego semestru, co wiąże się z koniecznością powtarzania semestru lub klasy. Egzamin ten jest organizowany przez Okręgową Komisję Egzaminacyjną.

• Organizacja: Egzaminy czeladnicze i mistrzowskie są przeprowadzane przez izby rzemieślnicze, podczas gdy egzamin zawodowy jest organizowany przez Okręgową Komisję Egzaminacyjną.
• Dla kogo: Egzamin czeladniczy jest przede wszystkim dla uczniów III klas szkół branżowych I stopnia i młodocianych pracowników, którzy ukończyli naukę zawodu u rzemieślnika. Natomiast egzamin mistrzowski jest dedykowany tym, którzy już posiadają umiejętności i wiedzę na poziomie czeladnika i chcą pójść o krok wyżej. Natomiast egzamin zawodowy jest obowiązkowy dla uczniów kończących technika i szkoły branżowe II stopnia, dając im kwalifikacje w danym zawodzie i najczęściej tytuł technika.
• Forma: Egzaminy czeladnicze i mistrzowskie zawierają zarówno etap teoretyczny, jak i praktyczny, w tym część pisemną i ustną. Egzamin zawodowy składa się z części pisemnej (testowej) oraz praktycznej.
• Czas trwania: Czas trwania etapu praktycznego egzaminów czeladniczych i mistrzowskich wynosi od 120 minut do 24 godzin (i może być rozciągnięty w czasie do 3 dni). Natomiast część pisemna egzaminów czeladniczych i mistrzowskich trwa od 45 do 210 minut, a ustna nie może przekroczyć 30 minut. Czas trwania egzaminu zawodowego jest określony na 60 minut dla części pisemnej i od 120 do 240 minut dla części praktycznej.

Magdalena Konczal opisując zmiany szkolnictwa zawodowego w Polsce zauważa:

Zupełnie inaczej wyglądało przygotowanie do zawodu 60., 70., a nawet 80. lat temu. Wówczas tylko nieliczni mogli pozwolić sobie na studiowanie, a praca w zawodzie, takim jak kowal, szewc, dekarz czy kuśnierz była na porządku dziennym – pisze autorka.

Egzaminy czeladnicze i mistrzowskie zdobywane były w tzw. CECH-u, lokalnym stowarzyszeniu rzemieślników zrzeszających przedstawicieli określonego zawodu lub kilku pokrewnych, a w małych miastach wszystkich rzemieślników danej miejscowości. Cechy funkcjonują także obecnie, wydaje się jednak, że dawniej pełniły większą funkcję nie tylko wspierającą działalność zawodową rzemieślników, ale także społeczną.

Zobacz zdjęcia, jak dawniej wyglądała nauka zawodu: