Zygmunt Berling życiorys

Życiorys i biografia Zygmunta Berlinga

Polski wojskowy, w trakcie II wojny światowej dowódca I Armii Ludowego Wojska Polskiego. Polityk, działacz.

Pochodzenie

Zygmunt Berling urodził się 27 kwietnia 1896 r. w Limanowej, w ówczesnym zaborze Austro-Węgierskim. Był jednym z piątki dzieci Michała i Aurelii – miał dwóch braci i dwie siostry. W niedalekim Nowym Sączu uczęszczał najpierw do szkoły powszechnej, a później do gimnazjum. Niedługo po zdanej maturze w 1914 r. wstąpił do Legionów Polskich, które kształtowały się na terenach Galicji zaraz po wybuchu I wojny. Nie był to jego pierwszy kontakt z wojskiem – rok wcześniej, jeszcze w szkole, przeszedł szkolenie strzeleckie.

Legiony Polskie

Wraz z 2 pułkiem piechoty wchodzącym w skład II Brygady Legionów Polskich, później w 4 pułku piechoty. Stopniowo piął się w karierze i po ukończeniu szkoły oficerskiej w 1915 r. został mianowany chorążym, w kolejnym roku był już podporucznikiem. Pełnił różne funkcje – był dowódcą kompanii, później był adiutantem batalionu. Po kryzysie przysięgowym służył w Polskim Korpusie Posiłkowym. Od lutego do kwietnia 1918 r. był internowany w obozie Dulfalva, a później do listopada służył w armii austriackiej.

Kariera w II Rzeczpospolitej

Po odzyskaniu przez Polskę niepodległości Zygmunt Berling kontynuował karierę wojskową, brał także udział w obronie Lwowa. W międzyczasie studiował prawo na Uniwersytecie Jagiellońskim, które ukończył w 1921 r. W 1920 r. już jako kapitan walczył w wojnie polsko-bolszewickiej, a za swoją postawę bojową order Virtutti Militari. Uzupełniał też swoją wiedzę wojskową jako słuchacz Wyższej Szkoły Wojennej (lata 1923-25 r.).

W ciągu lat jakie spędził w wojsku, służył w różnych jednostkach, m.in. jako szef sztabu w 15 Dywizji Piechoty w Bydgoszczy. W trakcie przewrotu majowego w 1926 r. stanął po stronie marszałka Piłsudskiego, czego w późniejszych latach się wypierał, jednak wybór ten nie przeszkodził mu w dalszych awansach. Od 1930 r. jako podpułkownik pracował w jednostkach w Krakowie i Wilnie, gdzie od 1932 r. był zastępcą dowódcy. W 1937 r. został już samodzielnym dowódcą w 4 pułku piechoty w Kielcach. Był postacią kontrowersyjną, miał konfliktowy charakter, zarzucano mu także niegospodarność i złe zarządzanie jednostką.

Został odwołany ze służby i przeszedł w stan spoczynku z końcem lipca 1939 r. Oficjalnie była to jego dobrowolna decyzja, ale istnieją tez informacje, iż zmuszono go do tego kroku ze względu na niehonorowe zachowanie w trakcie rozwodu względem żony (m.in. wyłudzenia majątkowe).

Wybuch II wojny światowej

Gdy wybuchła wojna Berling mimo starań nie otrzymał przydziału wojskowego. Wyjechał do Wilna, gdzie został aresztowany przez NKWD niedługo po ataku ZSRR na Polskę. Wraz z innymi oficerami Wojska Polskiego został osadzony w obozie jenieckim w Starobielsku.

Niewola i kolaboracja

Mimo przebywania w miejscu, skąd tysiące polskich żołnierzy było wywożonych na rozstrzelanie, Berling nie podzielił ich losu. W trakcie przesłuchań wyraził chęć współpracy z Sowietami poprzez zostanie w Związku Radzieckim i przez to zamiast do Charkowa został wywieziony najpierw do Pawliszczewa Boru, a później do kolejnego w Griazowcu.

Końcem 1940 r. Berling wraz z innymi prosowieckimi żołnierzami wysłał do Stalina wiadomość o chęci włączenia się w szeregi Armii Czerwonej i utworzenie w niej dywizji złożonej z Polaków. Wykazywał prosowiecką postawę, która została dostrzeżona przez wysoko postawionych funkcjonariuszy, a sam Zygmunt znalazł się w willi NKWD w Małachowce koło Moskwy. Gdy Niemcy zaatakowali Związek Radziecki zadeklarował chęć włączenia się do walki po stronie ZSRR, jednak po nawiązaniu przez Stalina stosunków dyplomatycznych z polskimi władzami otrzymał przykaz włączenia się do nowopowstających oddziałów polskiego wojska pod dowództwem gen. Andersa.

Armia Polska w ZSRR

Zygmunt Berling został szefem sztabu w nowopowstałej 5 Dywizji Piechoty, gdzie również popadał w konflikty z przełożonymi, a następnie z szefem bazy ewakuacyjnej w Krasnowodsku. Kiedy nie wypłynął wraz z ostatnim transportem Armii Polskiej do Iranu został uznany przez gen. Andersa za dezertera. Zdegradowano go do stopnia szeregowca, a także wyrokiem sądu polowego skazano na wyrok śmierci. W uzasadnieniu istniał zapis, że Zygmunt Berling swoją postawą i zachowaniem sprzyjał państwu, którego celem było unicestwienie Rzeczpospolitej. Wyrok ten nie został jednak uprawomocniony przez gen. Sosnkowskiego.

1 Dywizja im. Tadeusza Kościuszki

W maju 1943 r. Józef Stalin wyznaczył go na dowódcę 1 Dywizji im. Tadeusza Kościuszki – jednostki złożonej w większości z polskich obywateli, którzy nie zdążyli zaciągnąć się do Armii Polskiej. Dywizja ta była częścią Armii Czerwonej, a jednym z jej propagandowych celów było wyzwalanie terenów Rzeczpospolitej spod władzy Nazistów wraz z następnym okupantem.

Mimo swojego słabego przeszkolenia, jednostka przeszła swój chrzest bojowy w trakcie bitwy pod Lenino 12-13 października 1943 r. Niewyszkoleni i źle zaopatrzeni żołnierze ponieśli ogromną klęskę, co jednakże zostało wykorzystane w okresie PRLu jako propagandowy sukces. W 1944 r. Zygmunt Berling, mianowany uprzednio na pułkownika odebrał z rąk Stalina nominację na generała-majora. Został także dowódcą 1 Armii Ludowego Wojska Polskiego w ZSRR. Jego jednostki znajdowały się po drugiej stronie Wisły w trakcie powstania warszawskiego w lipcu i sierpniu 1944 r. Forsowany przeciwległy brzeg rzeki i kolejne poniesione straty nie wynikały z rozkazów generała, jak później sądzono, ale były decyzją innych szefów frontu białoruskiego.

Kariera po wojnie

Bezpośrednio po wydarzeniach w czasie powstania warszawskiego, generał Berling został odwołany ze stanowiska i przymusowo przeniesiony do moskiewskiej Akademii Wojskowej, gdzie przebywał przez trzy lata, aż do początku 1947 r. Nie ukrywał nigdy swoich politycznych aspiracji, jednak mimo swojego oddania ZSRR w wyniku rozgrywek politycznych nie zyskał zaufania Józefa Stalina. Po przyjeździe do kraju został mianowany komendantem Akademii Sztabu Generalnego w Warszawie. Warunkiem powrotu było podpisanie przez niego deklaracji o niewłączaniu się do życia politycznego. Generał Zygmunt Berling przeszedł na do stanu spoczynku w 1953 r., nie zakończył jednak całkiem swojej kariery zawodowej.

W późniejszym czasie pełnił funkcje podsekretarza stanu w Ministerstwie PGR oraz Ministerstwie Rolnictwa, a w latach 1957-1970 r. był wiceministrem leśnictwa. Związany był także z Polskim Związkiem Łowieckim.

Życie prywatne

Generał Berling prowadził dość burzliwe życie osobiste, gdyż trzykrotnie zawierał małżeństwa, które nie zawsze kończyły się w pokojowych warunkach. Jego pierwszą żoną w 1920 r. została Kazimiera Chodnikiewicz. Mieli wspólnie czwórkę dzieci (jedna z córek Berlinga była sanitariuszką w trakcie powstania warszawskiego). W połowie 1934 r. doszło do rozpadu pierwszego małżeństwa, a jeszcze w tym samym roku Berling ożenił się ponownie, tym razem z Rumunką Jolandą Magyarosi. Związek ten zakończył się burzliwie i w bardzo krótkim czasie, gdyż para rozwiodła się już kilka miesięcy później. Z rozpadem tego małżeństwa związany był skandal obyczajowy, gdyż jak kilka lat później ustalił Oficerski Sąd Honorowy, Berling usiłował ograbić żonę z jej majątku.

Trzecią i ostatnią żoną generała została Maria Milka, pracująca w Pomocniczej Służbie Kobiet i poznana w trakcie formowania armii gen. Andersa na terenie ZSRR. Mieli wspólnie syna Krzysztofa.

Śmierć i upamiętnienie

Generał Zygmunt Berling zmarł 11 lipca 1980 r. w Konstancinie-Jeziornej. Pochowano go w wojskowej części warszawskich Powązek.

Został odznaczony licznymi orderami zarówno w dwudziestoleciu międzywojennym jak i w latach po wojnie.

Postać generała mimo kontrowersyjnego życiorysu była w okresie PRL upamiętniania m.in. przez pomniki, tablice upamiętniające czy nazwy ulic w całym kraju. Jeden z pomników generała stojący w Warszawie od 1985 r. został strącony i zniszczony przez nieznanych sprawców w lecie 2019 r. jako symbol protestu przeciwko komunistycznym pozostałościom w przestrzeni publicznej.

Jego przeciwnicy zarzucają mu też udział w budowaniu kłamstwa o zbrodni katyńskiej, gdyż mimo wiedzy na jej temat, aktywnie włączył się w propagandę mówiącą o winie hitlerowców.