Symbolika zniczy. Dlaczego palimy je na grobach zmarłych?

Historia palenia zniczy na grobach

Znicze na grobach i związana z nimi historia sięga czasów pogańskich, kiedy obchodzono Dziady. Były to obrzędy świętowane w nocy z 31 października na 1 listopada. Wierzono, że to właśnie wtedy dusze zmarłych przenikają do świata żywych. Celem obrzędu było przywołanie zmarłych, by ukoić ich cierpienie i zaspokoić podstawowe potrzeby. Rozpalano ogniska na cmentarzach i rozstajach dróg, by wskazać im właściwą drogę.

Nasi przodkowie poprzez wspólne świętowanie, jedzenie i picie chcieli jak najlepiej ugościć zbłąkane dusze. Obrzędy odbywały się w gospodarstwach lub bezpośrednio na cmentarzach. 1 i 2 listopada były dla pogan dniami zadumy nad przemijającym życiem.

Co ciekawe, ogniska rozpalano bezpośrednio na grobach samobójców i osób, które zmarły tragicznie. Ich mogiły były umieszczane zazwyczaj poza murami cmentarza. Zadaniem takiego ogniska było oczyszczenie i ochrona żywych przed złą energią, która mogła występować w takich miejscach.

Zmiany w obchodzeniu święta zmarłych zaszły wraz z pojawieniem się chrześcijaństwa. Zmieniło się znaczenie palenia ognia dla zmarłych, które w nowym rozumieniu oznaczało nadzieję nowe życie. Świeczki na grobach były więc płomykiem nadziei dla bliskich zmarłych. W VII wieku pojawił się zwyczaj modlitwy za zmarłe dusze. Był to wynik wprowadzenia przez papieża Bonifacego IV obchodów Dnia Wszystkich Świętych, jednak modlono się wtedy jedynie za dusze świętych. Dzień wszystkich zmarłych dusz został wprowadzony w X wieku, jednak w Polsce przyjął się dopiero w XII wieku.

Odwiedzanie cmentarzy w okolicach Dnia Wszystkich Świętych to zwyczaj wywodzący się dopiero z XIX wieku. Jeszcze później pojawił się związany z tym obrzęd polegający na dbaniu o nagrobki i rozpalaniu świec na grobach zmarłych. Było to w okresie międzywojennym. Wcześniej cmentarze i inne miejsca pochówku nie były aż tak zadbane, a zamiast nagrobków usypywano kopczyki z ziemi. Dopiero w okresie międzywojennym zaczęto przykładać większą wagę do sposobu chowania zmarłych i bardziej dbano o stawiane nagrobki i pomniki oraz rozpalano przy nich światło. Symbolika zniczy już wtedy zaczęła mieć większe znaczenie.

Symbolika światła na grobie

W ogólnym ujęciu światło jest odbierane jako symbol życia, dobrobytu, bezcielesności i niematerialności. W ujęciu religijnym rozumiane jako pochwała bóstwa, symbol ducha i objawienie. To też wyraz radości, natchnienia i szeroko pojętej wiedzy.

Światło na grobie to symbol, który niezmiennie pojawiał się w rytuałach i wierzeniach od wspomnianych czasów pogańskich. Na przestrzeni lat zmieniało się tylko jego znaczenie.

Początkowo światło ogniska wykorzystywane było do przywołania i prowadzenia dusz właściwą drogą do miejsca, w którym znajdą to, czego szukają. Dlatego rozpalano je w miejscach pochówku, na rozstajach, obejściach i przy gospodarstwach, by zbłąkana dusza trafiła do miejsca obrzędów.

Inną rolę odgrywał ogień na mogiłach samobójców i zmarłych tragicznie osób. Światło płynące z ogniska i sam ogień miał moc oczyszczania z negatywnych energii. Miało to pomóc zmarłym tragicznie w odnalezieniu ukojenia. Stanowiło to też swojego rodzaju ochronę dla żyjących przed złą aurą i ewentualnymi związanymi z tym przykrymi konsekwencjami. Następnie był to symbol nadziei na nowe życie.

Współcześnie światło na grobie symbolizuje pamięć o bliskich, którzy odeszli. Dlaczego palimy znicze na grobach? Znicze na grobie to symbol wieczności oraz ciepła i bliskości, które chcemy dzielić z bliskimi zmarłymi. Pokazujemy w ten sposób naszą troskę, która mimo rozłąki – nie mija.

Palenie zniczy a Biblia

Jeśli już wiemy, że palenie zniczy wywodzi się z wierzeń pogańskich, ale praktykowane jest współcześnie także przez chrześcijan, naturalnie nasuwającym się pytaniem jest – co na to Biblia?

Ogień w chrześcijaństwie jest symbolem Boga. Zgodnie z zapisami w Biblii właśnie w ten sposób objawił się Mojżeszowi. Według wierzeń chrześcijańskich światło i ogień są symbolami przeciwstawnymi do grzechu, który utożsamiany jest z ciemnością. To symbole łaski, objawienia i duchowości.

Nie odbiega to znacznie od wierzeń dawnych pogan, według których światło związane jest z duchowością oraz że prowadzi dusze do ukojenia i spoczynku, a szczególnie potrzebne jest tym zbłąkanym i zagubionym.

Migające kolorowymi światełkami znicze na cmentarzu to obraz, który skutecznie potrafi rozjaśnić nawet nieprzyjemną listopadową aurę. Nie każdemu znana jest symbolika zniczy, jednak tak naprawdę najważniejsze jest to, co oznaczają one dla nas. Jeśli przy okazji Wszystkich Świętych możemy dowiedzieć się czegoś więcej o tym pięknym zwyczaju – kolejne zapalimy z większą świadomością i wiedzą na temat wierzeń naszych przodków, a to pozwoli nam spojrzeć na ten dzień trochę inaczej.