Jujuba owoc – właściwości, witaminy i wartości odżywcze jujuby

Jujuba, czyli inaczej czerwone daktyle, to owoce drzewa głożyny pospolitej, typowego dla terytorium Chin. Jako lokalny specjał kulinarny kryją w sobie również niebywały potencjał zdrowotny, o którym mówi się coraz głośniej na całym świecie. Czy wzorem Chińczyków będziemy niedługo powszechnie przyjmować suplementy z jujubą? Na jakie dolegliwości warto je polecić?

Drzewa jujuby (głożyny pospolitej) pochodzą z środkowego i dolnego dorzecza Huang-He, czyli Rzeki Żółtej, nad którą narodziła się kultura Chin. Ślady paleontologiczne dowodzą, że gatunek liczy sobie nawet 24 miliony lat. Wraz z rozwojem handlu na Szlaku Jedwabnym nasiona jujuby zawędrowały do Persji, a następnie rozprzestrzeniły się po świecie. Dziś owocujące drzewa można spotkać w Indiach, Japonii, a także Europie południowo-wschodniej, głównie Włoszech, Bułgarii i Chorwacji. W XIX w. trafiły nawet do Stanów Zjednoczonych, gdzie uległy naturalizacji i dziś występują w stanie dzikim od Alabamy po Luizjanę.

Jujuba – rys botaniczny

Drzewo Ziziphus jujuba należy do rodziny szakłakowatych i ma postać pojedynczego, średniej grubości pnia z dość okrągłą koroną sięgającą do 12 metrów nad ziemią (częściej ok. 8 m). Na kolczastych gałęziach rosną owalne błyszczące liście, a z bardzo drobnych żółtozielonych kwiatów z czasem rozwijają się okrągłe lub owalne owoce o rozmiarach do 3 cm.

Zielona jujuba ma gładką, połyskliwą skórkę i miąższ podobny jabłku, a przy tym jest zaledwie lekko kwaśna. Wraz z dojrzewaniem robi się czerwono-brązowa i wyschnięta, bardzo upodabniając się do daktyla. We wnętrzu znajduje się mała pestka zawierająca dwa nasiona.

Dodajmy, że uprawa głożyny ma wysoką wartość ekologiczną, ponieważ gatunek doskonale znosi suche i pół-pustynne obszary. Łatwo toleruje mróz i wysokie temperatury, jak również zasolenie oraz alkaliczny odczyn gleby. Eksperci podkreślają, że koszty uprawy są bardzo niskie, a zbiory wysokie i stabilne, co przekłada się na poprawę stabilności ekonomicznej lokalnych społeczeństw zajmujących się utrzymaniem plantacji i zbiorem owoców. Łatwa do składowania i przewożenia jujuba w niektórych źródłach określana jest wręcz jako super-owoc przyszłości.
 

Kulinarne właściwości jujuby

Już ok. 7000 lat przed naszą erą jujuba została udomowiona w południowej Azji – jest to jedno z najstarszych uprawianych drzew owocowych na świecie! Obecnie na całym świecie kultywuje się ponad 400 odmian, które dają owoce różnych barw i kształtów, cenione przede wszystkim za oryginalny smak. Zbiera się je na świeżo lub po wyschnięciu na drzewie, a w tej drugiej postaci są lubianą przekąską i przysmakiem do kawy.

XIX-wieczny brytyjski odkrywca i uczony, Sir Richard Burton, który miał okazję posmakować jujuby podczas swego pobytu w Medynie, określił je jako „zepsutą śliwkę, niedojrzałą wiśnię i mdłe jabłko”. Trudno powiedzieć czy podano mu gorszej jakości owoc, czy też był tak wybredny, bowiem większość ludzi ocenia czerwone daktyle jako słodkie jak miód, a przy tym przyjemnie chrupiące. Owe atuty sprawiają, że nacje Azji, Europy i Afryki z ochotą wykorzystują owoce głożyny pospolitej do celów kulinarnych. I tak w Wietnamie spożywa się je jako deser, a czasem wręcz dodatkowo podwędza. W Chinach i Korei przyrządza się z nich rozmaite napoje w tym słodzoną herbatę, sok oraz zimny napój z nasionami lotosu i jęczmieniem. Ponadto azjatyckie społeczeństwa z owoców głożyny przygotowują pikle, likiery oraz cały asortyment ciast i deserów.

W Indiach miąższ jujuby rozgniata się na papkę z tamaryndowcem, chili i solą lub konsumuje świeże po uprzednim posoleniu. W Maroko produkuje się miód z głożyny, a na Madagaskarze oprócz surowych owoców konsumuje się także dżemy. W Gambii i Senegalu papka z czerwonych daktyli jest cenioną pastą do chleba. Chorwaci z owoców jujuby robią słodkie przetwory i brandy, zaś Włosi alkoholowy syrop. Co ciekawe, jujuba zawędrowała już nawet do Australii, gdzie przyrządza się z niej piwo!

Jujuba w tradycyjnej medycynie chińskiej (TCM)

Mimo braku mikroskopów i złożonej aparatury laboratoryjnej tradycyjne społeczeństwa Azji dość szybko zorientowały się w terapeutycznej mocy owoców jujuby. W medycynie chińskiej oraz koreańskiej czerwone daktyle stosowane są od wieków jak środek łagodzący stres, ale także lek przeciwgrzybiczny, antybakteryjny, przeciwwrzodowy oraz przeciwzapalny. W połączeniu z innymi ziołami jujuba w ramach TCM polecana jest również na grypę, choroby śledziony, nadciśnienie oraz brak odporności. Historycznie stosowano ją również jako formę antykoncepcji.

W celach leczniczych wykorzystuje się nie tylko owoce, surowe i suszone, ale także liście zbierane z drzew głożyny pospolitej. Ponadto nasiona z kwaśnej jujuby były popularnym lekiem na bezsenność.

Ciekawostka:
Owoce jujuby pojawiają się nawet w 50% wszystkich receptur tradycyjnej medycyny chińskiej. Nic dziwnego, że 95% wszystkich owoców na świecie uprawianych jest też w Chinach.

Jujuba – witaminy i wartości odżywcze

Co takiego więc kryje się w tkankach głożyny pospolitej? Owoce, podobnie jak daktyle, są bogate w cukier, witaminy, minerały, jadalną celulozę, cykliczny adenozynomonofosforan (cAMP) oraz cykliczny guanozynomonofosforan (cGMP).  Te dwa ostatnie związki odgrywają bardzo istotną rolę w procesach biologicznych i m.in. są elementem transdukcji sygnałów przekazywanych z mózgu i do mózgu.
Poziom cukru w owocach głożyny pospolitej jest znacznie wyższy niż w jabłkach czy winogronach, podobnie jak poziom rozpuszczalnych substancji stałych. Godna uwagi jest zawartość witaminy C sięgająca 300-500 mg na 100 g świeżych owoców – proces suszenia mocno jednak nadwątla ten potencjał.

Jujuba zawiera również pokaźne ilości witamin z grupy B, proliny, potasu, żelaza i cynku – pod względem minerałów jest wręcz jednym z najzasobniejszych owoców na świecie. Ponadto w miąższu zidentyfikowano cenne polisacharydy, terpeny, flawonoidy oraz polifenole. Dzięki tym dwóm ostatnim czerwone daktyle cieszą się wysokim indeksem przeciwutleniającym.

Właściwości zdrowotne jujuby według współczesnej nauki

Wnikliwe badania naukowe potwierdziły, że owoce jujuby są kopalnią antyoksydantów, dzięki czemu posiadają wysoki potencjał przeciwzapalny. Według chińskich naukowców są one w stanie skutecznie zredukować stres i stan zapalny w komórkach wątroby, co może chronić przez uszkodzeniami tego kluczowego narządu.

Antyoksydanty są również odpowiedzialne za uspokajający i wyciszający wpływ na mózg. Owoce głożyny pospolitej faktycznie znajdują więc zastosowanie w leczeniu bezsenności i stanów lękowych. W badaniach przeprowadzonych na zwierzętach udowodniono, że ekstrakt z jujuby poprawia pamięć i chroni komórki mózgu przed uszkodzeniami nerwów. Wyciąg z nasion badany jest też intensywnie pod kątem potencjału leczenia demencji oraz choroby Alzheimera. Przeniesienie tych wyników na człowieka zabierze jednak jeszcze trochę czasu.

Bardzo ciekawie wyglądają również przeciwnowotworowe właściwości jujuby wynikające z wysokiej zawartości polisacharydów o działaniu przeciwutleniającym. W eksperymentach na szczurach ekstrakt z owoców głożyny na tyle wzmacniał komórki układu odpornościowego znane jako natural killers, że były one w stanie zwalczyć rozwijające się w ciele komórki rakowe. Uważa się, że jujuba jest potencjalnym lekiem na nowotwory jajników, szyjki macicy, piersi, wątroby, jelita grubego oraz skóry.

Konsumpcja bogatych w błonnik owoców jujuby wspomaga również trawienie, przede wszystkim zapobiegając zaparciom. Ale i sam ekstrakt przyjmowany doustnie ma bardzo pozytywne działanie na śluzówkę żołądka i jelit, ograniczając ryzyko rozwoju wrzodów oraz infekcji pokarmowych. Błonnik z głożyny wydaje się też efektywnie wspierać rozwój jelitowej mikroflory, co ma przełożenie na ogólne zdrowie.

Z innych badań wynika również, że konsumpcja jujuby obniża poziom cukru i cholesterolu we krwi, może skutecznie przeciwdziałać anemii, a ponadto zwalcza wirusa grypy.

Co warto wiedzieć o spożywaniu owoców jujuby?

W Polsce nie jest łatwo zakupić świeże lub suszone owoce głożyny. W sklepach ze zdrową żywnością dostępne są natomiast suplementy zawierające wyizolowany ekstrakt z jujuby. Są one uważane za ogólnie bezpieczne, ale mogą wchodzić w interakcje z przyjmowanymi lekami. Szczególną ostrożność powinni zachować pacjenci przyjmujący antydepresanty z wenlaflaksyną lub inhibitorami SSNRI oraz chorzy na epilepsję.

Skuteczność wyciągu z jujuby nie została jeszcze co prawda ponad wątpliwość potwierdzona w testach klinicznych na ludziach, ale wszystko wskazuje na to, że czerwone daktyle mogą okazać się cennym lekiem naturalnym na cały szereg powszechnych dolegliwości.