Zespół nadpobudliwości psychoruchowej, czyli ADHD. Na czym polega?
„Nie chodzi, tylko biega”, „Nie mówi, tylko krzyczy”, „Wszędzie go pełno i nie potrafi się skupić” – tak o dzieciach z ADHD mówią ich rodzice i opiekunowie. Zespół nadpobudliwości ruchowej nie jest chorobą, a zaburzeniem, którego objawy występują już we wczesnym dzieciństwie i obejmują nadmierną ruchliwość, pobudzenie, zaburzenia koncentracji uwagi, nadmierną impulsywność. To zaburzenie, które powoduje, że niektóre cechy występujące u wszystkich, są u dzieci z ADHD ekstremalne.
ADHD, czyli zespół nadpobudliwości psychoruchowej to nie choroba, a zaburzenie rozwoju dziecka. Mówi się, że ADHD to ekstremalna postać cech charakteru, które posiada każdy człowiek. Dzieci z ADHD są nadmiernie pobudzone, impulsywne, mają problem z utrzymaniem uwagi i samokontrolą. Bardzo emocjonalnie reagują na pozornie błahe sytuacje, często mają problem z wyrażaniem emocji, nawiązywaniem prawidłowych relacji z innymi dziećmi.
ADHD występuje u mniej więcej 3-8 proc. wszystkich dzieci. Pierwsze objawy pojawiają się już we wczesnym dzieciństwie, ale największe nasilenie osiągają pomiędzy 6. a 9. rokiem życia, gdy dziecko zaczyna chodzić do szkoły.
Przyczyny ADHD
Zespół nadpobudliwości psychoruchowej jest . Oznacza to, że u jego podłoża leżą nieprawidłowości w funkcjonowaniu ośrodkowego układu nerwowego. Stwierdzono, że u dzieci z ADHD poszczególne struktury mózgu rozwijają się w nierównomiernym tempie.
Badania wskazują, że niektóre z zależności mogą być dziedziczne. Uznaje się, że istnieje duże prawdopodobieństwo wystąpienia ADHD u dzieci, których rodzice również cierpią na to zaburzenie. Istnieje także wiele niedziedzicznych czynników, które co prawda nie wywołują ADHD, ale nasilają objawy, zalicza się do nich m.in. obciążenie okołoporodowe (w tym niedotlenienie, niska waga urodzeniowa), urazy głowy, zaniedbania środowiskowe (nierealizowanie podstawowych potrzeb dziecka – fizycznych i emocjonalnych), zatrucia metalami ciężkimi.
Objawy ADHD
ADHD objawia się na wiele sposobów, jest zaburzeniem wielopłaszczyznowym, którego charakterystycznymi cechami są nadmierna aktywność i poziom niepokoju, które upośledzają normalne funkcjonowanie dziecka, a także nadmierna impulsywność, problemy z koncentracją.
Objawy zespołu nadpobudliwości psychoruchowej dzielą się na trzy grupy:
1. Nadmierna ruchliwość: dziecko, w porównaniu do swoich rówieśników, jest nad wyraz aktywne, pozostaje w ciągłym ruchu, nie jest w stanie długo wysiedzieć w miejscu, wierci się, jest gadatliwe i głośne w zachowaniu i podczas zabawy.
- dziecko nie umie dostosować swojego zachowania do okoliczności;
- wciąż biega, wierci się, porusza nogami i rękami;
- ma problem z ustaniem i wysiedzeniem w jednym miejscu, gdy jest taka konieczność;
- jest nadmiernie gadatliwe;
- nie umie bawić się w ciszy i spokoju, zachowuje się głośniej od rówieśników.
Zjawisko wzmożonego ruchu, nienaturalnego pobudzenia jest bardziej widoczne u dzieci niż u nastolatków, ponieważ osoby starsze są w stanie kontrolować swoje ruchy i zachowanie, przeżywają jednak wewnętrzny niepokój.
2. Zaburzenie koncentracji uwagi: dziecko nie potrafi skupić swojej uwagi na jednym zadaniu i przedsięwzięciu, przez co szybko porzuca rozpoczęte czynności. Nie przykłada uwagi do zadań, a to, co zrobić musi, robi niedbale, nie zwracając uwagi na szczegóły.
- dziecko popełnia błędy z niedopatrzenia, w czasie odrabiania lekcji nie zwraca uwagi na szczegóły;
- nie potrafi skupić uwagi na nieciekawym dla niego zadaniu, ale bez problemu koncentruje się czynności, która go interesuje;
- nawet najmniejszy, niepozorny bodziec jest w stanie całkowicie rozproszyć dziecko;
- dziecko zachowuje się, jakby nie słuchało, co się do niego mówi;
- ma trudności w postępowaniu według instrukcji i wykonywaniu poleceń;
- ma problem z planowaniem aktywności, często odkłada czynności na ostatnią chwilę lub wcale ich nie kończy;
- często gubi swoje rzeczy i zapomina o codziennych obowiązkach.
3. Impulsywność: dziecko działa szybko, impulsywnie, bez przemyślenia konsekwencji. Ma problem z funkcjonowaniem w grupie rówieśników, nie potrafi poczekać na własną kolej, przerywa rozmowę lub inne czynności. Gdy jakiś pomysł wpadnie mu do głowy, chce go jak najszybciej zrealizować, nawet kosztem innych.
- dziecko odpowiada na pytanie, zanim osoba pytająca zdąży je zadać;
- w sytuacjach grupowych nie potrafi czekać na swoją kolej, podporządkować się obowiązującym zasadom;
- przerywa innym rozmowę, „wtrąca się” w wypowiedzi i aktywności innych;
- jest gadatliwe, mówi, co myśli, bez zastanowienia.
ADHD rozpoznaje się, jeśli u dziecka występują objawy ze wszystkich tych trzech grup i jeśli są obecne już przed 7. rokiem życia dziecka w różnych środowiskach.
Diagnozowanie ADHD
Aby prawidłowo zdiagnozować ADHD, objawy muszą wystąpić przed 7. rokiem życia, trwać minimum pół roku, powodować znaczne zaburzenie funkcjonowania. ADHD różnicuje się m.in. z zaburzeniami nastroju, zaburzeniami snu, zaburzeniami zachowania, autyzmem i innymi zaburzeniami rozwoju.
Rozpoznanie ADHD jest trudne. Opiera się na obserwacji dziecka i doświadczeniu lekarza. Sprawdza się, jak dziecko funkcjonuje w różnych środowiskach – w domu, w klasie, w grupie rówieśników. Diagnozę stawia się u dzieci po 5. roku życia, a często u starszych dzieci w wieku szkolnym. Ponieważ intensywność objawów zmienia się wraz z wiekiem i otoczeniem dziecka, diagnozy nie stawia się na pierwszej wizycie. Ważne jest wsparcie i opinia rodziców, wychowawców, nauczycieli, rodzeństwa, by odpowiednio i szczerze ocenić zachowanie dziecka w jego naturalnym środowisku.
Warto wiedzieć, że ADHD nie jest wynikiem wychowania, czy złych przeżyć. Dzieci z ADHD są tak samo nadpobudliwe w szkole, jak i w domu i na ich zachowanie nie ma wpływu otoczenie. Jeśli ktoś urodził się nadpobudliwy, to po prostu taki jest. Inaczej wygląda sytuacja u dzieci, które są nadpobudliwe z powodu ciężkich przeżyć czy złej sytuacji w domu, wtedy ich zachowanie zwykle zmienia się w zależności od sytuacji, otoczenia, opiekuna.
ADHD diagnozuje się najczęściej w poradni pedagogiczno-psychologicznej. Diagnozowanie wymaga współpracy psychologa, lekarza psychiatry, a czasami również neurologa.
Leczenie ADHD
Zespół nadpobudliwości psychoruchowej nie jest chorobą i nie ma na niego lekarstwa. Chorobę się leczy, a z zaburzeniem uczymy się żyć.
Dzieci z ADHD, a także ich rodzice, rodzeństwo i opiekunowie muszą nauczyć się, jak żyć z tym zaburzeniem. Jak postępować ze sobą nawzajem, co robić, by zapewnić dziecku odpowiednie warunki rozwoju, nie wyzwalając przy tym czynników, które mogłyby nasilić objawy ADHD.
Podstawą leczenia jest terapia, której głównymi założeniami są:
- edukacja na temat objawów i podstawowych sposobów postępowania z dzieckiem;
- interwencje behawioralne, czyli sposoby postępowania w sytuacji problematycznych zachowań dziecka;
- psychoterapia dziecka;
- terapia rodzinna;
- ćwiczenia i treningi pomagające dziecku w opanowaniu umiejętności szkolnych, skupieniu uwagi, panowaniu nad swoją emocjonalnością i ruchliwością.
Farmakoterapię stosuje się w przypadkach, gdy modyfikacje metod wychowawczych i systemu nauczania oraz interwencje behawioralne nie przynoszą zadowalających efektów. Jeśli dziecko może się skoncentrować tylko przez 20 sekund (przykład ekstremalny), wtedy najczęściej konieczne są leki psychostymulujące, by mogło funkcjonować w szkole. Takie preparaty przepisuje lekarz psychiatra.
Źródło: mp.pl; zdrowie.pap.pl; centrumdobrejterapii.pl
Tu się dzieje
