Uchyłek Zenkera – przyczyny, objawy, leczenie

Czym są uchyłki przełyku?

Uchyłkami przełyku nazywamy uwypuklenia jego ściany, które powodują powstanie przestrzeni pozostających w łączności ze światłem przełyku. Mogą one stanowić częste miejsce zalegania treści pokarmowej. Uchyłki mogą mieć różną wielkość, powodować uciążliwe dla chorego objawy lub pozostawać zupełnie bezobjawowe.

Schorzenie to jest spotykane stosunkowo rzadko, a najczęstszym z jego rodzajów jest uchyłek Zenkera (zwany także uchyłkiem gardłowo-przełykowym). Jego objawy są zwykle niespecyficzne – najczęściej pacjenci skarżą się na zaburzenia przełykania oraz nieprzyjemny zapach z ust. W leczeniu uchyłku gardłowo-przełykowego metodą z wyboru jest postępowanie chirurgiczne.

To też może Cię zainteresować: Ucisk w gardle – przyczyny, badania, leczenie

Uchyłek Zenkera – objawy

Uchyłek Zenkera, podobnie jak i inne rodzaje uchyłków przełyku, może nie dawać żadnych zauważalnych objawów. W takim przypadku o obecności tego uchyłku dowiadujemy się przypadkowo, gdy z innych przyczyn wykonujemy zdjęcie RTG z kontrastem lub badanie endoskopowe. W części przypadków u pacjentów z uchyłkiem gardłowo-przełykowym występują mało specyficzne objawy. Objawy częściej pojawiają się w przypadku uchyłków dużych niż małych. Najczęściej są to:

• nieprzyjemny zapach z ust (halitoza) – jest to objaw bardzo częsty, a jednocześnie niezwykle krępujący dla osób chorych, gdyż w znaczny sposób utrudnia kontakty międzyludzkie; nieświeży, często wręcz cuchnący zapach związany jest z zaleganiem w obrębie uchyłku treści pokarmowej, która z czasem zaczyna fermentować; poza brzydkim zapachem może być to przyczyną rozwoju stanów zapalnych w obrębie uchyłku, a także jego perforacji z powikłaniem w postaci zapalenia śródpiersia;
• uczucie ucisku lub przeszkody w gardle – chorzy mogą zgłaszać trudności w połykaniu (dysfagia) pokarmów zarówno stałych, jak i płynnych, niespecyficzne uczucie bulgotania pojawiające się podczas przyjmowania pokarmów;
• regurgitacje (cofanie się pokarmu) – jest to zjawisko polegające na niezależnym od naszej woli przesuwaniu się treści pokarmowej wstecznie z żołądka do przełyku, może im towarzyszyć zwracanie pokarmu, który jest niestrawiony; regurgitacje niosą za sobą pewne ryzyko przedostania się nadtrawionego pokarmu do dróg oddechowych, co z kolei skutkować może rozwojem poważnego w skutkach zachłystowego zapalenia płuc (tzw. zespół Mendelsona);
• odbijanie, chrypka i kaszel;
• miękki twór wyczuwalny po lewej stronie szyi, na wysokości krtani; w przypadku zmian bardzo dużych można zauważyć nieznaczne uwypuklenie szyi;
• zmniejszenie masy ciała.

Czasami zdarza się tak, że pierwszym objawem uchyłku gardłowo-przełykowego jest jedno z możliwych jego powikłań, a mianowicie pęknięcie ściany uchyłku. Prowadzi ono do rozlania się zalegającej w uchyłku treści pokarmowej do otaczających tkanek, co skutkuje rozwojem stanu zapalnego w ich obrębie. Najgroźniejszym powikłaniem uchyłku Zenkera jest rozwój raka przełyku (płaskonabłonkowego).

Jak rozpoznać uchyłek Zenkera?

W celu potwierdzenia rozpoznania uchyłku Zenkera konieczne jest wykonanie badania RTG z doustnym podaniem kontrastu (w postaci papki barytowej). Zdjęcie rentgenowskie wykonujemy w dwóch projekcjach – z przodu i z boku, aby dokładnie zlokalizować i określić ułożenie uchyłku oraz jego stosunek do narządów sąsiednich.

Kolejnym etapem diagnostyki tego schorzenia jest wykonanie badania endoskopowego górnego odcinka przewodu pokarmowego, najlepiej z pobraniem wycinków ze ścian uchyłku w celu wykluczenia rozwoju ewentualnej zmiany nowotworowej. Podczas badania należy zachować szczególne środki ostrożności, gdyż istnieje spore ryzyko wprowadzenia endoskopu do światła uchyłku i przebicia jego ściany. Uchyłek gardłowo-przełykowy można również uwidocznić podczas wykonywania tomografii komputerowej tej okolicy ciała.

Jak leczyć uchyłek Zenkera?

W przypadku potwierdzenia obecności uchyłku Zenkera metodą leczenia z wyboru jest leczenie chirurgiczne. Najczęściej stosowane są dwie metody:

• diwertikulotomia z miotomią – jest to zabieg polegający na chirurgicznym usunięciu uchyłka (jego wycięciu, a następnie na przecięciu mięśnia pierścienno-gardłowego, aby zapobiegać powstawaniu kolejnych zmian);
• diwertikuloplastyka z miotomią – w przypadku tej metody uchyłek nie jest wycinany, natomiast jego dno jest unoszone do góry i przyszywane w celu zamknięcia uchyłka; dodatkowo, podobnie jak w poprzedniej metodzie, wykonywane jest przecięcie włókiem mięśnia pierścienno-gardłowego.

Innymi metodami leczenia, stosowanymi jednak tylko w tych przypadkach, gdy przeprowadzenie zabiegu operacyjnego z różnych względów nie jest możliwe, są:

• preparaty farmakologiczne takie jak blokery kanału wapniowego, nitraty,
• toksyna botulinowa – wstrzykuje się ją w okolice górnego zwieracza przełyku, dzięki czemu dochodzi do zmniejszenia jego napięcia; zabieg ten jest skuteczny, aczkolwiek wymaga dość częstego powtarzania.