W momencie zgonu spadkodawcy, jego prawa i obowiązki przechodzą na spadkobierców. Dziedziczeniu przekazuje się więc całość praw i obowiązków zmarłego, co oznacza, że w przypadku co najmniej dwóch spadkobierców stają się oni współwłaścicielami aktywów wchodzących w skład spadku. Aby podzielić między siebie aktywa spadku, spadkobiercy muszą dokonać podziału spadku (notarialnie lub sądownie). Jeśli spadkobiercy zgadzają się co do sposobu podziału spadku, sytuacja jest prosta. Problem pojawia się, gdy spadkobiercy nie mogą uzgodnić tego kwestii. Tego rodzaju sytuację może zapobiec zapis windykacyjny. W niniejszym artykule dowiesz się, czym jest zapis windykacyjny w testamencie, jak go sporządzić, co może być jego przedmiotem oraz jakie są jego konsekwencje.
Co to jest zapis windykacyjny?
Zapis windykacyjny jest szczególną formą dyspozycji spadkodawcy na wypadek śmierci. W zapisie windykacyjnym spadkodawca postanawia, że wskazana przez niego konkretne osoba nabywa określony aktyw wchodzący w skład spadku już od momentu jego otwarcia.
Należy pamiętać, że w przypadku dziedziczenia na ogólnych zasadach wszystkie aktywa przechodzą na spadkobierców wspólnie, co wymaga dokonania podziału spadku. Różnica między dziedziczeniem na ogólnych zasadach a zapisem windykacyjnym polega na tym, że w przypadku zapisu windykacyjnego określona osoba staje się od razu wyłącznym właścicielem danego aktywa, bez potrzeby dokonywania podziału spadku. Jeśli więc zależy spadkodawcy na tym, aby po jego śmierci dany składnik jego majątku przeszedł na określoną osobę, to służy temu właśnie zapis windykacyjny.
Zapisobierca windykacyjny nabywa wprawdzie przedmiot zapisu z chwilą otwarcia spadku, ale nabycie to nie jest jednak definitywne, ponieważ zapisobierca może zapis odrzucić. Staje się ono ostateczne dopiero z chwilą złożenia oświadczenia o przyjęciu zapisu albo z chwilą bezskutecznego upływu sześciomiesięcznego terminu na złożenie oświadczenia w tym przedmiocie.
Jak sporządzić testament własnoręczny?
Zgodnie z przepisami kodeksu cywilnego, zapis windykacyjny musi być zawarty w testamencie spadkodawcy, ponieważ stanowi on część składową testamentu. Jednak zapis windykacyjny nie może być zawarty we wszystkich testamentach.
Testament obejmujący zapis windykacyjny musi być sporządzony w formie aktu notarialnego. Jeśli więc sporządzisz testament w formie pisemnej i umieścisz tam zapis windykacyjny, to sam testament będzie ważny (o ile zawiera inne dyspozycje niż sam zapis windykacyjny), jednak zapis windykacyjny nie będzie ważny i nie będzie miał żadnych skutków prawnych. Wizyta u notariusza jest więc konieczna.
Co może być przedmiotem zapisu windykacyjnego?
Zapis windykacyjny nie może dotyczyć wszystkich aktywów wchodzących w skład spadku. Zgodnie z kodeksem cywilnym przedmiotem zapisu windykacyjnego może być:
- Rzecz oznaczona co do tożsamości
- Zbywalne prawo majątkowe
- Przedsiębiorstwo lub gospodarstwo rolne
- Ustanowienie na rzecz zapisobiercy użytkowania lub służebności
- Ogół praw i obowiązków wspólnika spółki osobowej.
Warunkiem skuteczności zapisu windykacyjnego jest to, aby w momencie śmierci spadkodawcy przedmiot zapisu windykacyjnego należał do spadku i nie istniała wówczas żadna umowa, na mocy której spadkodawca zobowiązany byłby do zbycia tego przedmiotu. Jeśli przedmiotem zapisu jest ustanowienie użytkowania lub służebności, zapis windykacyjny będzie skuteczny, jeśli w chwili otwarcia spadku przedmiot majątkowy, który miał być obciążony użytkowaniem lub służebnością, należy do spadku, a spadkodawca nie był zobowiązany do jego zbycia.
Czy zapis windykacyjny może być uczyniony pod warunkiem lub z zastrzeżeniem terminu?
Zapis windykacyjny musi być sporządzony bez zastrzeżenia warunku lub terminu. Spadkodawca nie może na przykład postanowić w testamencie, że dana osoba nabędzie jego mieszkanie w ramach zapisu windykacyjnego pod warunkiem ukończenia studiów wyższych lub w określonym terminie. Zastrzeżenie warunku lub terminu przy ustanowieniu zapisu windykacyjnego uważa się za nieważne, a więc zapis windykacyjny będzie skuteczny bez żadnego warunku ani terminu.
Jeżeli z treści testamentu lub kontekstu wynika, że spadkobierca nie zdecydowałby się na zapis windykacyjny bez warunku lub terminu, to cała ta forma zapisu będzie nieważna, chyba że zastrzeżony warunek zostanie spełniony przed śmiercią spadkodawcy lub wskazany termin minie jeszcze przed jego zgonem. Jeśli zapis windykacyjny jest nieważny z powodu warunku lub terminu, to będzie on traktowany jak zwykły zapis zawarty pod warunkiem lub z terminem, chyba że inaczej wynika z treści testamentu lub sytuacji.
