Zapalenie języka – przyczyny, objawy, jak leczyć?

Co to jest zapalenie języka?

Zapalenie języka może rozwinąć się bardzo szybko, ale może być także wyrazem przewlekłych procesów, które dotyczą nie tylko jamy ustnej (anemie). Jak każde inne zapalenie związane jest z aktywacją odpowiednich komórek obronnych naszego organizmu, które wydzielając szereg czynników powodują lokalny stan zapalny.

Zapalenie języka może bardzo utrudnić nasze codzienne życie, nastręczając bardzo dużo nieprzyjemnych objawów, jak np. stałe uczucie pieczenia czy zaburzenia smaku. Język, czyli gruby fałd mięśniowy pokryty błoną śluzową, odznacza się sporą ruchomością. Do jego zadań należy:

• ułatwianie formowania kęsów,
• udział w mowie,
• odbieranie bodźców smakowych oraz mechanicznych.

Język jest bogato unerwiony, dlatego też nawet najmniejszy włos (choćby ze szczoteczki do zębów) będzie nas drażnił. Ma to również odzwierciedlenie w percepcji bardzo przykrych objawów jego zapalenia.

Przyczyny zapalenia języka

Zapalenie języka ze względu na przyczyny można podzielić na zapalenia pierwotne i wtórne.

Zapalenia pierwotne spowodowane są bezpośrednim działaniem czynników uszkadzających śluzówkę języka, które szeroko zasiedlają naszą jamę ustną, takich jak:

• bakterie (paciorkowce, gronkowce),
• grzyby (Candida albicans).

Zapalenie języka wywołane przez bakterie rozwija się zwykle u osób z obniżoną odpornością na skutek przewlekłego stosowania antybiotyków, leczenia immunosupresyjnego (u osób po przeszczepie), zakażenia wirusem HIV, nieprawidłowej higieny jamy ustnej (pacjenci w podeszłym wieku, ze schorzeniami neurologicznymi).

Z drugiej strony przyczyną może być uraz języka, zarówno ten błahy, czyli przygryzienie podczas spożywania pokarmów, jak i ten poważniejszy, np. podczas stanu padaczkowego. Dodatkowo przewlekłe drażnienie języka spowodowane źle dopasowanymi protezami zębowymi oraz używkami – paleniem tytoniu i alkoholem. Ich wieloletnie stosowanie może doprowadzić do wysuszenia i uszkodzenia śluzówek i w następstwie do rozwoju rozlanego zapalenia języka i jamy ustnej.

Wtórne zapalenia języka rozwijają się na tle innych chorób ogólnoustrojowych, które poprzez szereg mechanizmów pośrednio prowadzą do stanu zapalnego śluzówki języka. Pośrednie działanie może być wynikiem upośledzenia odporności (sprzyjającego łatwemu rozwojowi bakterii jamy ustnej) w przebiegu AIDS i kiły.

Niektóre choroby, a w szczególności dotykająca coraz większą grupę ludzi cukrzyca typu 2 (która bardzo sprzyja rozwojowi bakterii) nie tylko w jamie ustnej powoduje nawracające i częste zapalenia. Ponadto niedobory witamin, które często nie występują jako osobna dolegliwość, ale są ściśle związane np. z nadmiernym spożyciem alkoholu, mogą w sposób pośredni i bezpośredni wywoływać zapalenie języka. Nie należy zapominać również o anemii (niedokrwistości), która może być również przyczyną przewlekłego zapalenia języka.

Zapalenie języka o nieznanej przyczynie stanowi tzw. język geograficzny, który rozwija się przy braku jednej z grup brodawek (nitkowatych) występujących na powierzchni języka. Na grzbiecie języka pojawia się biała, nieregularna, płaska zmiana przypominająca wyspę (stąd nazwa tej jednostki chorobowej). Dotyka ona 1–2% ludzkiej populacji, ale występując rodzinnie nie ma znaczenia diagnostycznego, czyli jest niegroźna.

Czytaj również: Spuchnięte dziąsła – przyczyny, leczenie i domowe sposoby

Objawy zapalenia języka

Główną dolegliwością jest ból i pieczenie języka, spowodowane toczącym się procesem zapalnym. Może to bardzo utrudniać spożywanie pokarmów, prowadząc do dysfagii. Występuje również zaczerwienienie i obrzęk języka, najbardziej wyrażone na koniuszku i częściach bocznych języka. W przypadku zapalenia bakteryjnego pojawiają się rozległe owrzodzenia. Natomiast grzybicze zapalenie języka objawia się białym nalotem na języku i śluzówkach jamy ustnej, który należy często różnicować z aftami jamy ustnej. Obrzęk i pieczenie języka upośledzają funkcjonowanie kubków smakowych, prowadząc do zaburzeń smaku. Spożywanie szczególnie słonych, kwaśnych i gorących pokarmów bardzo nasila objawy bólu i pieczenia.

Niedokrwistość a zapalenie języka

Jedną z najczęstszych wtórnych przyczyn występowania zapalenia języka jest anemia (niedokrwistość). Niedokrwistość, czyli zmniejszenie ilości hemoglobiny (Hb) i hematokrytu (Ht) oraz liczby erytrocytów we krwi poniżej wartości prawidłowych. Wyróżnia się bardzo dużo przyczyn niedokrwistości, jednakże najczęściej występującą niedokrwistością jest niedokrwistość z niedoboru żelaza, która dotyczy w znacznej części kobiet. Jest ona najczęściej wynikiem utraty krwi przy obfitych krwawieniach miesięcznych, ale może wynikać również ze zbyt małej podaży w diecie witamin i mikroelementów (szczególnie żelaza) oraz chorób układu pokarmowego (zmniejszona kwaśność soku żołądkowego). Objawia się ona przede wszystkim:

• bladością powłok skórnych,
• łatwą męczliwością,
• przyspieszeniem akcji serca,
• bardzo częstym przewlekle utrzymującym się zapaleniem języka, które może nawet o parę miesięcy poprzedzać pojawienie się objawów bezpośrednio wskazujących na niedokrwistość.

W przypadku pojawienia się niektórych powyższych objawów niedokrwistości należy koniecznie zgłosić się do lekarza, ponieważ jest bardzo wiele przyczyn niedokrwistości, w tym również choroby nowotworowe groźne dla życia. Stanu tego w żadnym przypadku nie należy lekceważyć.

Czytaj również: Guzek na podniebieniu – przyczyny, co oznacza i jak się go pozbyć?

Rozpoznanie i leczenie zapalenia języka

Lekarz rozpoznaje zapalenie języka na podstawie wywiadu lekarskiego oraz charakterystycznych objawów zapalenia. Ważnym elementem rozpoznania jest ustalenie konkretnej przyczyny oraz wykluczenie groźnych chorób, gdyż ma to podstawowe znaczenie w leczeniu przyczynowym tej dolegliwości.

Leczenie przyczynowe polega na leczeniu choroby podstawowej (np. anemii bądź zakażenia bakteryjnego) oraz unikaniu czynników drażniących i jest skorelowane z leczeniem objawowym, czyli:

• stosowaniem antybiotyków w przypadku bakteryjnego zakażenia i leków przeciwgrzybiczych (nystatyny) w zakażeniu grzybiczym,
• częstym płukaniem jamy ustnej,
• stosowaniem leków miejscowo znieczulających (np. lidokainy).

Zapalenie języka jest dolegliwością długotrwałą, dającą szereg przykrych objawów, ale najczęściej niegroźną. Charakterystyczne objawy zapalenia (nie tylko języka) to: ból, zaczerwienie, obrzęk, nadmierne ocieplenie oraz utrata funkcji danego narządu. Jedną z najczęstszych przyczyn zapalenia języka jest niedokrwistość, która wymaga pilnej diagnostyki i leczenia, gdyż może być spowodowana groźnymi dla życia chorobami (np. nowotworami). Leczenie polega przede wszystkim na rozpoznaniu i usunięciu przyczyny powodującej zapalenie języka.