PA�AC W LE�NICY WIDOK OD PӣNOCNEGO WSCHODU

ierw­szy, za­pew­ne mu­ro­wa­ny jesz­cze dw�r w Le�­ni­cy zbu­do­wa­ny zos­ta� w la­tach 30. XII stu­le­cia z i­ni­cja­ty­wy Pias­t�w wroc­�aw­skich. Przy­pusz­czal­nie w�a�­nie tu­taj w grud­niu 1201 ro­ku zmar� Bo­les­�aw Wy­so­ki, ksi�­�� �l�s­ki, pro­to­plas­ta li­nii ksi�­��t wroc­�aw­skich pa­nu­j�­cych na tych zie­miach do ro­ku 1335. Zgod­nie z de­cyz­j� ksi�­cia Bo­les­�a­wa wie� wraz z dwo­rem tra­fi� mia­�a po je­go �mier­ci na w�as­no�� za­ko­nu cys­ter­skie­go z Lu­bi�­�a, jed­nak­�e syn je­go Hen­ryk Bro­da­ty zdo­�a� zmie­ni� tes­ta­ment oj­ca, za­trzy­mu­j�c Le�­ni­c� dla sie­bie i o­fe­ru­j�c cys­ter­som w za­mian wie� Pul­cher Cam­pus. Ksi�­�� Hen­ryk na miej­scu sta­re­go gro­du wzni�s� wkr�t­ce no­we, cho� drew­nia­ne jesz­cze za­�o­�e­nie nos­tra ca­mi­na­ta, s�u­��­ce mu ja­ko miej­sce od­po­czyn­ku w cz�s­tych po­dr�­�ach mi�­dzy Wroc­�a­wiem a Leg­ni­c�. Z chwi­l� �mier­ci os­tat­nie­go Pias­ta wroc­�aw­skie­go Hen­ry­ka Do­bre­go ksi�s­two wroc­�aw­skie z Le�­ni­c� przesz­�o w r�­ce kr�­la czes­kie­go Ja­na Luk­sem­bur­skie­go, kt�­ry w 1339 ro­ku za kwo­t� 300 pras­kich gro­szy sprze­da� wie� wraz z zam­kiem miesz­cza­ni­no­wi wroc­�aw­skie­mu Gys­ko de Res­te. Do ko�­ca XIV wie­ku do­bra le�­nic­kie jesz­cze kil­ku­krot­nie zmie­nia­�y gos­po­da­rzy, pe�­ni�c funk­cj� pod­miej­skiej re­zy­den­cji mi�­dzy in­ny­mi dla ro­d�w von der Neis­se i Klet­ten­dorf, by w 1412 sta� si� w�as­no�­ci� wroc­�aw­skie­go pat­ryc­ju­sza Mi­cha­e­la Ban­ke.

FASADA WSCHODNIA PA�ACU LE�NICKIEGO

o uzys­ka­niu kr�­lew­skiej zgo­dy w ro­ku 1420 roz­po­cz�� Ban­ke bu­do­w� mu­ro­wa­ne­go za­�o­�e­nia ob­ron­ne­go. Nie wia­do­mo jed­nak, czy za­mie­rze­nie to zos­ta­�o w pe�­ni zre­a­li­zo­wa­ne, bo­wiem ju� w 1428 ro­ku wojs­ka hu­syc­kie znisz­czy­�y Le�­ni­c�, a w 1459 sie­dzi­b� na­je­cha­li i spa­li­li wroc­�aw­scy miesz­cza­nie z o­ba­wy przed mo�­li­wo�­ci� o­pa­no­wa­nia jej przez czes­kie­go kr�­la Je­rze­go z Po­die­bra­d�w. Pod ko­niec XV wie­ku ku­pi­�a j� ro­dzi­na von Hor­nig, z i­ni­cja­ty­wy kt�­rej w la­tach 1520-50 prze­bu­do­wa­no za­mek w sty­lu re­­ne­san­so­wym - w nas­t�p­stwie tej in­wes­ty­cji pow­sta­�a re­zy­den­cja na pla­nie kwad­ra­tu o bo­ku o­ko­�o 21 met­r�w, z na­ro�­ny­mi ok­r�g­�y­mi wie­�a­mi. W 1610 Hen­­ryk von Hor­nig o­pa­sa� bu­dow­l� ci�­giem for­ty­fi­ka­cji bas­te­jo­wych. Nie u­chro­ni­�y o­ne jej jed­nak przed znisz­cze­nia­mi woj­ny trzy­dzies­to­let­niej i tak w 1633 za­mek zos­ta� zdo­by­ty, a nas­t�p­nie spa­lo­ny przez wojs­ka szwedz­kie, mias­tecz­ko za� i je­go o­ko­li­ce wy­lud­ni­�y si� nie­mal ca�­ko­wi­cie.

LE�NICA NA PI�KNYCH RYCINACH F.B. WERNHERA Z PO�OWY XVIII STULECIA
W TLE PANORAMA WROC�AWIA; PONI�EJ WIDOK ZAMKU PRZED BAROKOW� PRZEBUDOW�

ro­ku 1651 gmach prze­szed� na w�as­no�� sta­ros­ty �l�s­kie­go Ho­ra­tiu­sa von For­no, kt�­ry w�r�d o­ko­licz­nych miesz­ka�­c�w mu­sia� za­pi­sa� niez­byt chlub­n� kar­t�, sko­ro przez wie­le lat po je­go �mier­ci o­po­wia­da­no, �e duch sta­ros­ty stra­szy w la­sach pod­wroc­�aw­skich, a cza­sem i na zam­ku, gdzie wi­du­je si� go prze­cha­dza­j�­ce­go si� po dzie­dzi�­cu z w�as­n� g�o­w� trzy­ma­n� w r�­ku. W po­sia­da­niu ro­du von For­no Le�­ni­ca by­�a - z kr�t­ki­mi przer­wa­mi - do 1733 ro­ku, kie­dy zos­ta­�a sprze­da­na za­ko­no­wi Ry­ce­rzy Krzy­�o­wych z Czer­wo­n� Gwiaz­d� pod wez­wa­niem �w. Ma­cie­ja. Za­kon­ni­cy, nie li­cz�c si� z kosz­ta­mi, zde­cy­do­wa­li si� na grun­tow­n� prze­bu­do­w� re­zy­den­cji w sty­lu ba­ro­ko­wym. Pod kie­run­kiem ar­chi­tek­ta Chris­top­ha Hac­kne­ra skrzyd­�o p�­noc­ne z��­czo­no z po­�ud­nio­wym, u­je­dno­li­co­no e­le­wa­cje, ca­�o�� za� prze­kry­to da­chem man­sar­do­wym z he�­ma­mi. W tym te� cza­sie na pla­cu przy trak­cie pro­wa­dz�­cym do �ro­dy �l�s­kiej zos­ta� us­ta­wio­ny pom­nik Ja­na Ne­po­mu­ce­na i Mat­ki Bos­kiej. Kosz­ty mo­der­ni­za­cji zam­ku prze­ros­�y mo�­li­wo�­ci fi­nan­so­we w�a�­ci­cie­li, kt�­rzy zmu­sze­ni zos­ta­li do sprze­da­�y ma­j�t­ku ba­ro­no­wi Fer­di­nan­do­wi von Mud­rach, na co wp�yw by� mo­�e mia� r�w­nie� fakt za­j�­cia Wroc­�a­wia przez Pru­sy po wy­gra­nej przez nich I Woj­nie �l�s­kiej. Wy­da­rze­nie to mia­�o miej­sce w ro­ku 1742.

MIEDZIORYT F.G. ENDLERA Z OKO�O 1800 ROKU

la­tach 1752-59 do­ko­na­no grun­tow­nej prze­bu­do­wy bu­dyn­ku pa­�a­co­we­go. Pra­co­wa­li przy niej ka­mie­nia­rze Hans Georg Orth z Wroc­�a­wia i Hein­rich Ca­la­me z Pocz­da­mu, sny­cerz Eh­bisch, sztu­ka­tor Chris­tian Adam Koch o­raz wroc­�aw­ski rze�­biarz Alb­recht Sieg­witz, o­si�­ga­j�c wsp�l­nie e­fekt w pos­ta­ci od­no­wio­nych w sty­lu fry­de­ry­cja�­skie­go ro­ko­ka wn�trz wy­po­sa­�o­nych w no­we pie­ce, drzwi, ok­na o­raz licz­ne de­ko­ra­cje mar­mu­ro­we i sztu­ka­tor­skie. W r�­kach ro­dzi­ny von Mud­rach o­biekt po­zo­sta­wa� do 1836 ro­ku, wcze�­niej jed­nak, bo na prze­�o­mie stu­le­ci stra­ci� on os­ta­tecz­nie swe ob­ron­ne at­ry­bu­ty, gdy za­sy­pa­no daw­ne fo­sy zam­ko­we i zbu­rzo­no wi�k­szo�� ob­wa­ro­wa�. W ro­ku 1837 ut­wo­rzo­no or­dy­na­cj� z d�br Le�­ni­cy, Mo­kre­go i Ra­ty­nia, na­le­��­c� do ro­dzi­ny von Wy­lich und Lot­tum, kt�­ra za­rz�­dza­�a ni� a� do za­ko�­cze­nia dru­giej woj­ny �wia­to­wej. No­wy w�a�­ci­ciel kon­ty­nu­o­wa� pra­ce przy mo­der­ni­za­cji po­miesz­cze� pa­�a­cu, a o­ko­�o 1900 ro­ku pod­j�� si� od­kry­cia za­sy­pa­nych wcze�­niej fos o­raz re­wi­ta­li­za­cji o­ta­cza­j�­cych bu­dow­l� bas­te­ji i ka­za­ma­t�w. W po­�o­wie lat 30. XX stu­le­cia w jed­nej z sal zor­ga­ni­zo­wa­no wys­ta­w� pa­mi�­tek do­ty­cz�­cych kr�­la prus­kie­go Fry­de­ry­ka II Wiel­kie­go. O­kres prus­ki za­pi­sa� si� w dzie­jach Le�­ni­cy r�w­nie� przez o­bec­no�� w niej ko­ro­no­wa­nych g��w i krzy­�u­j�­cych tu swe dro­gi w zwi�z­ku z pro­wa­dzo­ny­mi na �l�s­ku dzia­�a­nia­mi wo­jen­ny­mi przy­w�d­c�w woj­sko­wych. Przed bit­w� pod Lu­ty­ni� w 1757 ro­ku pa­�ac sta� si� kwa­te­r� do­w�dz­twa wojsk aus­triac­kich z ks. Ka­ro­lem Lo­ta­ry�­skim na cze­le, za� po bit­wie prze­by­wa� w nim kr�l prus­ki Fry­de­ryk II, kt�­ry wra­ca� do te­go miej­sca jesz­cze kil­ka­krot­nie. W do­bie na­po­le­o�­skiej, pod­czas ob­l�­�e­nia Wroc­�a­wia w zam­ku kwa­te­ro­wa­�y wojs­ka fran­cus­kie i ba­war­skie, m.in. w 1808 sw�j sztab w Le�­ni­cy mia� ksi�­�� Hie­ro­nim Bo­na­par­te.

PA�AC NA POCZT�WKACH Z LAT 20. UBIEG�EGO STULECIA

s­tat­nim nie­miec­kim w�a�­ci­cie­lem d�br le�­nic­kich by� Lu­dolf von Velt­heim-Lot­tum, kt�­ry wszed� w je­go po­sia­da­nie po­przez ma�­�e�­stwo z praw­nucz­k� Car­la von Wy­lich - Wik­to­ri�. Pod­czas dzia­�a� wo­jen­nych pa­�ac nie u­leg� znisz­cze­niu, je­go wn�t­rza jed­nak bez­po­wrot­nie spl�d­ro­wa­no i zde­mo­lo­wa­no. W ro­ku 1950 o­pusz­czo­ny bu­dy­nek prze­j�� Cen­tral­ny Za­rz�d Prze­mys­�u Ma­te­ria­��w Og­nio­trwa­�ych w Gli­wi­cach i roz­po­cz�� re­mont z przez­na­cze­niem na przed­szko­le. Prac nie u­ko�­czo­no, bo­wiem w 1953 w nie­wy­ja­�nio­nych do dzi� o­ko­li­czno�­ciach gmach do­szcz�t­nie sp�o­n��, a jego stan po tej ka­ta­stro­fie by� tak z�y, �e kil­ka lat p�­niej miej­skie w�a­dze z�o­�y­�y wnio­sek o roz­bi�r­k� mu­r�w - na szcz�­cie �w­czes­ny kon­ser­wa­tor za­byt­k�w nie wy­ra­zi� na ni� zgo­dy. W la­tach 60. pa­�ac od­bu­do­wa­no i u­miesz­czo­no w nim lo­kal­ne pla­c�w­ki kul­tu­ral­ne.

WN�TRZA PA�ACU W OKRESIE XX-LECIA MI�DZYWOJENNEGO, KOMNATA ZIELONA

PA�AC PO PO�ARZE, FOTOGRAFIA Z LAT 50. XX WIEKU

a­mek re­pre­zen­tu­je typ zbli­�o­ny do pa­laz­zo in for­tez­za z re­pre­zen­ta­cyj­n� cz�­ci� w pos­ta­ci trzy­kon­dyg­na­cyj­ne­go, na­kry­te­go man­sar­do­wym da­chem gma­chu miesz­kal­ne­go, wznie­sio­ne­go na pla­nie kwad­ra­tu o bo­ku o­ko­�o 21 me­tr�w, wy­po­sa­�o­ne­go w na­ro�­ne o­kr�g­�e wie­�ycz­ki o sto�­ko­wych za­da­sze­niach. Funk­cj� ob­ron­n� prze­j�� wznie­sio­ny o­ko­�o 1610 ro­ku ob­w�d for­ty­fi­ka­cji bas­te­jo­wych z ka­za­ma­ta­mi, kt�­rych stro­py two­rz� ta­ras spa­ce­ro­wy z wi­do­kiem na za­�o­�o­ny w XIX wie­ku park kra­jo­bra­zo­wy w sty­lu ang­iel­skim.

PLAN PARTERU (WY�EJ) I PI�TRA PA�ACU

bec­nie miesz­cz� si� tu­taj miej­skie in­sty­tu­cje o�­wia­to­we pro­wa­dz�­ce dzia­�al­no�� o cha­ra­kte­rze kul­tu­ral­nym i e­du­ka­cyj­nym. We­d�ug mo­jej wie­dzy zam­ku si� nie zwie­dza, ale dos­t�p do je­go wn�trz jest mo�­li­wy w go­dzi­nach ot­war­cia pla­c�w­ki, o­czy­wi�­cie w ra­mach pew­nych o­gra­ni­cze� wy­ni­ka­j�­cych z za­sad jej funk­cjo­no­wa­nia.

Centrum Kultury "ZAMEK"
pl. �wi�toja�ski 1
54-076 Wroc�aw
tel: 71 349 32 81
e-mail: sekretariat(at)zamek.wroclaw.pl

PA�ACOWE WN�TRZA, OBECNIE ZAADAPTOWANE NA POMIESZCZENIA EDUKACYJNE I SALE WYSTAWOWE

ieg­dy� sa­mo­dziel­na miej­sco­wo�� wy­po­czyn­ko­wa, o­bec­nie Le�­ni­ca sta­no­wi dziel­ni­c� Wroc­�a­wia. Z cen­trum mias­ta do­je­cha� tu­taj mo�­na au­to­bu­sa­mi li­nii 148, tram­wa­jem li­nii 10 lub 20 o­raz ko­le­j� - po wyj­�ciu ze sta­cji PKP na­le­�y kie­ro­wa� si� w kie­run­ku p�­noc­no-wschod­nim ul. J. Rub­cza­ka, i da­lej W. Sko­czy­la­sa. Sa­mo­ch�d zos­ta­wia­my przy po­�ud­nio­wym wej­�ciu do par­ku, na nie­wiel­kim par­kin­gu przy pl. �wi�­to­ja�­skim, lub od stro­ny za­chod­niej, przy ul. Wol­skiej. (ma­pa zam­k�w)

1. M. Chorowska: Rezydencje �redniowieczne na �l�sku, OFPWW 2003
2. M. Chorowska: Zamek jako rezydencja ksi���ca na Dolnym �l�sku...
3. B. Guerquin: Zamki w Polsce, Arkady 1984
4. L. Kajzer, J. Salm, S. Ko�odziejski: Leksykon zamk�w w Polsce, Arkady 2001
5. R. M. �uczy�ski: Zamki i pa�ace Dolnego �l�ska, OWPW 1997

PARK LE�NICKI, FOTOGRAFIA Z 2002 ROKU

W pobli�u:
�r�d�a - ko�ci� obronny p�noroma�ski XIIIw., 8 km
Wojnowice - zamek renesansowy XVIw., 9 km
Smolec - pozosta�o�ci zamku XIVw., 11 km
Wroc�aw - zamki wroc�awskie, 12 km
Krobielowice - zamek XVIw., ok. 20 km
Biestrzyk�w - wie�a mieszkalno-obronna XIVw., 22 km

tekst: 2002, 2018
fotografie: 2002, 2016
© Jacek Bednarek