Słownik terminów japońskich
stosowanych w aikido
A |
||
ai | dosłownie harmonizowanie, łączenie, jednoczenie; | |
ai-hanmi | pozycja zgodna – układ, w którym ćwiczący stoją w tej samej pozycji (por. gyaku-hanmi) | |
aiki-otoshi | ||
aiki | dosłownie harmonijne oddziaływanie (zjednoczenie) ki; według kosmologii aikido, wszystkie rzeczy we wszechświecie powstają dzięki oddziaływaniu pozytywnego i negatywnego ki; celem treningu aikido jest poszukiwanie harmonii własnego ki z ki partnera i ki wszechświata | |
aikido | dosłownie droga harmonii; nazwę tę, po wielu latach głębokich studiów różnych szkół sztuk walki, przyjął twórca aikido dla określenia swojego unikalnego systemu (por. ai, ki, do) | |
aikikai | ||
aiki-taiso | podstawowe ćwiczenia w aikido; rozgrzewka; ćwiczenia wprowadzające | |
arigato | dziękuję (por. domo arigato) | |
ashi | stopa, noga | |
ashi-sabaki | ćwiczenia przemieszczeń, obejmują: ayumi-ashi, okuri-ashi, tsugi-ashi (por. tai-sabaki) | |
atemi | we wrażliwe miejsce – w aikido ma na celu rozproszenie uwagi przeciwnika | |
ayumi-ashi | krok przestawny | |
B |
||
bokken | drewniana imitacja miecza japońskiego używana w celach treningowych (por. bokuto, jo, tanto) | |
bokuto | drewniany miecz | |
bu | dosłownie silny, waleczny, odważny, ale również dotyczący spraw wojennych; w aikido sens tego słowa jest rozumiany jako dzielność i odwaga, a nie rywalizacja, czy współzawodnictwo; oryginanie znaczenie bu to: powstrzymać krzyżujące się (walczące) ze sobą włócznie | |
budo | dosłownie drogi walki; ogólne określenie japońskich sztuk walki, które rozwinęły się ze sztuk wojennych (bujutsu) np. judo, kendo | |
bujutsu | dosłownie sztuki wojenne | |
bushi | wojownik, samuraj | |
bushido | honorowy kodeks regulujący życie samuraja | |
C |
||
chu | środek | |
chudan | poziom środkowy – od pasa do barków (pojęcie używane do określenia wysokości ataku) (por. gedan, jodan) | |
D |
||
dan | poziom, stopień mistrzowski (por. yudansha, kyu) | |
do | dosłownie droga; metoda, sposób wewnętrznego doskonalenia się; w Japonii sztuki zajmujące się rozwojem duchowym i fizycznym adeptów (nie tylko sztuki walki) utożsamiane są z do | |
dojo | miejsce, w którym trenuje się sztuki walki (szkoła), dosłownie: „miejsce drogi” – miejsce, gdzie poszukuje się do | |
dojo cho | ||
domo | bardzo | |
domo arigato | dziękuję bardzo (przyjmuje również formy: domo arigato gozaimas oraz domo arigato godzaimaśta) | |
doshu | dosłownie mistrz drogi; tytuł lidera aikido; zgodnie z tradycją japońską, jest to tytuł dziedziczny; obecnie przysługuje on Moriteru Ueshiba – wnuk twórcy aikido | |
dozo | ||
E |
||
eri | kołnierz | |
eri-tori | atak polegający na uchwyceniu (trzymaniu) kołnierza partnera | |
F |
||
funakogi-undo | dosłownie ruch wiosłowania; termin pochodzący od ame-no tori fune, co można przetłumaczyć, jako niebiańska uskrzydlona łódź; pojęcie związane z mitologią japońską oznaczające łódź, którą posługiwał się duch gromu spływający z nieba na Ziemię; funakogi undo wywodzi się z ezoterycznych praktyk shinto mających na celu zjednoczenie ciała i umysłu, które twórca aikido wprowadził do swojego systemu; obecnie funakogi undo to jedno z ćwiczeń wprowadzających (aiki-taiso) służące do poprawienia pracy bioder, wypracowania mocnej, stabilnej postawy oraz do koordynacji oddychania z pracą ciała | |
G |
||
gaeshi | ||
gaku | tradycyjny element wystroju dojo – japońska kaligrafia z nazwą szkoły, mottem lub myślą filozoficzną zawieszana na ścianie w centralnym miejscu sali ćwiczeń, na przeciwko miejsca honorowego (kamiza) | |
gedan | poziom niski – od pasa w dół (pojęcie używane do określenia wysokości ataku) | |
gi | ubranie, strój (por. keikogi) | |
go | pięć | |
gokyo | piąta forma podstawowych technik unieruchomień (por. ikkyo, nikyo, sankyo, yonkyo) | |
gyaku | odwrotny | |
gyaku-hanmi | postawa odwrotna – układ, w którym partnerzy stoją w odwrotnych pozycjach (por. ai-hanmi) | |
H |
||
hachi | osiem | |
hai | tak | |
hajime | zaczynać! naprzód! | |
hakama | tradycyjne spodnie samurajów, noszone przez mistrzów aikido | |
hanmi | postawa, pozycja | |
hanmi-handachi | pozycja „siedząco-stojąca”, ćwiczenia, w których broniący się siedzi, a atakujący stoi | |
happo | osiem kierunków (por. shiho) | |
happo-giri | ||
hara | brzuch, centrum, miejsce, w którym skupia się energia witalna człowieka | |
hidari | lewy, lewostronny (por. migi) | |
hidari-kamae | postawa, w której lewa noga wysunięta jest do przodu (por. migi-kamae) | |
hiji | łokieć | |
hiji-tori | trzymanie za łokcie (za rękawy w okolicach łokcia) | |
Hombu Dojo | główna kwatera, centrum treningowe w Tokio (zob. Hombu Dojo) | |
I |
||
iaido | japońska sztuka walki mieczem (dobywania miecza) | |
ich | jeden | |
iie | nie | |
ikkyo | pierwsza forma podstawowych technik unieruchomień (por. nikyo, sankyo, yonkyo, gokyo, lub też ikkyo) | |
irimi | podstawowe wejście, ruch do przodu, wejście w partnera | |
irimi-nage | rzut, w którym wykorzystuje się wejście irimi tzw. „dwudziestoletnia technika” (por. irimi nage) | |
J |
||
jiu | dziesięć | |
jiu-waza | tori wykonuje dowolne techniki | |
jo | drewniany kij | |
jo-dori | techniki obrony przed atakiem jo (techniki odbierania jo) | |
jodan | poziom wysoki – powyżej barków (pojęcie używane do określenia wysokości ataku) | |
judo | ||
ju-jitsu | ||
juji-garami | rzut przez skrzyżowanie rąk (por. juji garami) | |
K |
||
kaeshi | ||
kaiten | okrągły | |
kaiten-nage | rzut obrotowy (por. uchi kaiten nage) | |
kakari-geiko | tori jest atakowany przez kilku uke, nadchodzących kolejno z jednego kierunku | |
kamae | postawa | |
kamiza | miejsce honorowe, czyli miejsce, w którym siada nauczyciel na początku i na końcu treningu (por. shimoza) | |
kata | dosłownie forma; termin używany głównie w tradycyjnych sztukach walki, tzn. tych, w których nie występuje rywalizacja sportowa; w odróżnieniu od sportu, gdzie głównym celem treningu jest osiągnięcie poziomu, który pozwoli odnieść zwycięstwo w zawodach, adepci tradycyjnych sztuk walki, ćwicząc formy ustalone przez twórcę danej sztuki dążą raczej do harmonijnego rozwoju ciała i umysłu | |
kata | ramię | |
kata-dori | atak polegający na uchwyceniu (trzymaniu) za rękaw kimona (ramię, bark) | |
katana | miecz | |
katate | jedna ręka | |
katate-dori | atak polegający na uchwyceniu (trzymaniu) przedramienia przeciwnika | |
katame-waza | techniki unieruchomień (por. nage-waza, osae-waza) | |
katsu | technika przywracania przytomności po urazach | |
keiko | ||
keikogi | strój treningowy używany w sztukach walki | |
ken | ||
kendo | ||
ki | energia duchowa; koncepcja przenikającej cały wszechświat energii ki jest istotnym aspektem kultury orientalnej – filozofii, medycyny, sztuki; pojęcie ki jest nieprzetłumaczalne na żaden zachodni język, a jego znaczenie można w pełni zrozumieć tylko poprzez własne, indywidualne doświadczenie | |
kiai | dosłownie nastrój, usposobienie, charakter, również okrzyk; w sztukach walki kiai na płaszczyźnie fizycznej oznacza przenikliwy okrzyk wydobywający się z głębi ciała (z brzucha – hara); na płaszczyźnie duchowej oznacza emanowanie energii witalnej | |
kihon | podstawowy, bazowy | |
kihon-waza | techniki wykonywane w sposób podstawowy, bazowy | |
kiri | ostrze | |
kiri-otoshi | ||
kohai | młodszy kolega (por. sempai) | |
koho | do tyłu | |
koho-kaiten-ukemi | przetoczenie do tyłu – nazwa stosowana zamiennie z ushiro-ukemi (por. zenpo-kaiten-ukemi) | |
kokoro | ||
kokyu | oddech, siła oddechu | |
kokyu-ho | „ćwiczenie oddechu”, ćwiczenie wykonywane w pozycji stojącej lub siedzącej, polegające na dojściu do centrum partnera, poznawaniu pracy jego ciała przy jednoczesnej pracy nad własnym oddechem | |
kokyu-nage | „rzut oddechem” (por. kokyu nage) | |
konnichiwa | dzień dobry | |
koshi | biodro | |
koshi-nage | rzut przez biodro (por. koshi nage) | |
kote | nadgarstek (dosłownie: mała ręka) | |
kote-gaeshi | rzut wykonywany poprzez wykręcenie nadgarstka (por. kote gaeshi) | |
kubi | szyja | |
kubishime | atak polegający na duszeniu przeciwnika | |
kumi-jo | forma ćwiczeń, w której obaj partnerzy wyposażeni są w jo | |
kumi-tachi | forma ćwiczeń, w której obaj partnerzy wyposażeni są w bokken | |
kyu | dziewięć | |
kyu | stopień uczniowski (por. mudansha, dan) | |
kyudo | ||
M |
||
ma-ai | dystans | |
mae | przód | |
mae-geri | atak polegający na prostym kopnięciu przeciwnika | |
mae-ukemi | pad, przetoczenie do przodu (por. ushiro-ukemi) | |
mawashi | ||
men | głowa | |
men-uchi | cięcie proste z góry w głowę | |
migi | prawy, prawostronny (por. hidari) | |
migi-kamae | postawa, w której prawa noga wysunięta jest do przodu (por. hidari-kamae) | |
misogi | dosłowie obrzęd oczyszczenia; oczyszczenie lub ablucja dokonywane zwykle w wodzie morskiej lub pod górskim wodospadem są dla Japończyków formą religijnej ekspiacji za określone czyny, wydarzenia, w których się brało udział; twórca aikido uważał, że wszystkie techniki aikido są formą misogi (oczyszczenia) | |
mokuso | medytować | |
morote | ||
morote-tori | atak polegający na uchwyceniu (trzymaniu) oburącz przedramienia partnera | |
mudansha | uczeń posiadający stopień uczniowski – kyu (por. yudansha) | |
mune | pierś, tors, korpus | |
mune-dori | uchwyt za przód kimona | |
N |
||
nage | rzut, osoba wykonująca rzut lub inną technikę – nazwa używana zamiennie z tori (por. uke) | |
nage-waza | techniki rzutów (por. katame-waza, osae-waza) | |
ne-waza | techniki w parterze | |
ni | dwa | |
nikyo | druga forma podstawowych technik unieruchomień (por. ikkyo, sankyo, yonkyo, gokyo, lub też nikyo) | |
Nippon | Japonia | |
O |
||
o | wielki | |
O’sensei | Wielki Nauczyciel – tytuł Morihei Ueshiba – twórcy aikido (zob. O’Sensei) | |
obi | pas | |
omote | ruch do wewnątrz (por. ura) | |
omote-waza | ogólna nazwa wersji technik wykorzystujących wejście przed centrum przeciwnika (por. ura-waza) | |
omoto-kyo | dosłownie nauka wielkiej podstawy; sekta shintoistyczna (por. shinto) założona w Japonii pod koniec XIX w przez Nao Deguchi i Onisaburo Deguchi; uważa się, że współpraca założyciela aikido i Onisaburo w latach 1920-35 dała początek stworzeniu filozofii aikido | |
onegae-shimasu | dosłownie: proszę mnie nauczyć – formuła wypowiadana na początku treningu, a także w trakcie przed rozpoczęciem ćwiczenia | |
osae | naciskać, dźwignia | |
osae-waza | techniki dźwigni (por. katame-waza, nage-waza) | |
otagai-ni-rei | ukłon wzajemny pomiędzy partnerami | |
otoshi | ||
R |
||
randori | ||
rei | ukłon | |
ritsu-rei | ukłon w pozycji stojącej (por. za-rei) | |
roku | sześć | |
ryo-kata-dori | atak polegający na uchwyceniu (trzymaniu) dwoma rękoma za ramiona przeciwnika | |
ryote | dwie ręce | |
ryote-dori | atak polegający na uchwyceniu (trzymaniu) dwoma rękoma za dwie ręce przeciwnika | |
ryu | szkoła | |
S |
||
sabaki | … (por. ashi-sabaki, tai-sabaki) | |
samurai | samuraj | |
san | trzy | |
sankyo | trzecia forma podstawowych technik unieruchomień (por. ikkyo, nikyo, yonkyo, gokyo) | |
sayonara | do widzenia | |
seiza | siad japoński | |
sempai | uczeń starszy stopniem (por. kohai) | |
sensei | nauczyciel (sztuki walki) | |
shi | cztery | |
shichi | siedem | |
shidoin | instruktor – formalny tytuł | |
shihan | mistrz – formalny tytuł | |
shiho | cztery kierunki (por. happo) | |
shiho-giri | ||
shiho-nage | rzut w czterech kierunkach (por. shiho nage) | |
shikko | sposób przemieszczania się w pozycji klęcznej | |
shime | ||
shimoza | miejsce na macie (tatami), gdzie siadają ćwiczący (por. kamiza) | |
shinto | ||
shodan | pierwszy dan | |
shomen | ||
shomen-uchi | cięcie proste z góry na głowę przeciwnika | |
sokumen | ||
soto | zewnętrzna strona, na zewnątrz (por. uchi) | |
soto-kaiten | ruch na zewnątrz (por. uchi-kaiten) | |
soto-kaiten-nage | ||
suburi | indywidualne techniki ćwiczeń przyużcyiu bokken i jo (por. kata) | |
sumi-otoshi | ||
suri-ashi | ||
suwari-waza | techniki wykonywane w pozycji siedzącej lub klęczącej (por. hanmi-handachi-waza, tachi-waza) | |
T |
||
tachi | stojąc, w pozycji stojącej | |
tachi-dori | techniki obrony przed napastnikiem uzbrojonym w miecz (techniki odbierania miecza) | |
tachi-waza | techniki wykonywane w pozycji stojącej (por. hanmi-handachi-waza, suwari-waza) | |
tai-jutsu | techniki walki wręcz (bez użycia broni) | |
tai-sabaki | ćwiczenia zwrotów i obrotów ciała, obejmuje tenkan, irimi-tenkan, ikkyo-undo, shiho-undo (por. ashi-sabaki) | |
tanto | drewniana imitacja noża (por. bokken, jo) | |
tanto-dori | techniki obrony przed napastnikiem uzbrojonym w nóż (techniki odbierania noża) | |
tatami | mata | |
te | ręka | |
tegetana | dosł. „ręka-miecz” | |
tekubi | nadgarstek | |
ten-chi-nage | rzut „niebo-ziemia” (por. tenchi nage) | |
tenkan | obrót, zejście z linii ataku poprzez obrót | |
tori | partner wykonujący techikę obronną (por. uke) | |
tsugi-ashi | krok dostawny | |
tsuki | uderzenie proste | |
U |
||
uchi | ||
uchi | ||
uchi-kaiten | ||
uchi-kaiten-nage | rzut obrotowy wykorzystujący ruch do wewnątrz, przejście pod ramieniem partnera (por. uchi kaiten nage) | |
uchi-deshi | uczeń mieszkający razem ze swoim nauczycielem | |
ude | przedramię | |
ude-kime-nage | rzut wykorzystujący dzwignię na staw łokciowy | |
Ueshiba | (zob. O’Sensei) | |
uke | partner atakujący, na którym wykonuje się technikę obronną (por. tori) | |
ukemi | obrona, pad, przewrót | |
ukemi-waza | techniki padów i przewrotów | |
undo | ||
ura | odwrotnie, do tyłu (por. omote) | |
ura-waza | ||
ushiro | tył, z tyłu, do tyłu | |
ushiro-kubishime | atak z tyłu z duszeniem | |
ushiro-ryote-dori | uchwyt z tyłu, obiema rękami za obie ręce | |
ushiro-ukemi | przetoczenie do tyłu, pad do tyłu (por. mae-ukemi) | |
ushiro-waza | techniki obrony przed atakiem z tyłu | |
W |
||
waza | techniki | |
Y |
||
yame | stop! | |
yoko | bok, w bok, w kierunku bocznym | |
yoko-men | ||
yoko-men-uchi | atak z góry, okrężny, na głowę (skroń) lub szyję | |
yonkyo | czwarta forma podstawowych technik unieruchomień (por. ikkyo, nikyo, sankyo, gokyo, lub też yonkyo) | |
yudansha | uczeń posiadający stopień mistrzowski – dan (por. mudansha) | |
Z |
||
zagi | siedząc, w pozycji siedzącej | |
zanshin | pozostawanie w stanie czujnej gotowości | |
za-rei | ukłon w pozycji siedzącej (por. ritsu-rei) | |
zazen | pozycja medytacyjna – siad w pozycji lotosu lub siad klęczny na piętach | |
zenpo | do przodu | |
zenpo-kaiten-ukemi | przetoczenie do przodu – nazwa stosowania zamiennie z mae-ukemi (por. koho-kaiten-ukemi) | |
zori | japońskie klapki | |
zubon | spodnie do kimona | |
zuki | patrz. tsuki |