Principe dell'Impero, il ruolo dell'Arcivescovo di Gorizia alla corte degli Asburgo • Il Goriziano
Principe dell'Impero, il ruolo dell'Arcivescovo di Gorizia alla corte degli Asburgo

Principe dell'Impero, il ruolo dell'Arcivescovo di Gorizia alla corte degli Asburgo

P di PRINCIPI DEL SACRO ROMANO IMPERO

Principe dell'Impero, il ruolo dell'Arcivescovo di Gorizia alla corte degli Asburgo

Di Vanni Feresin • Pubblicato il 27 Giu 2021
Copertina per Principe dell'Impero, il ruolo dell'Arcivescovo di Gorizia alla corte degli Asburgo

Nel documento firmato da Giuseppe II, la decisione di elevare a principe il primo Arcivescovo Metropolita della città.

Condividi
Tempo di lettura

Il documento imperiale Editto - datato nella seconda metà del Settecento - si apre solennemente con l’Intitulatio dell’Imperatore Giuseppe II, il quale si nomina nel plurale maiestatico “Nos” e di seguito, dopo la formula di umiltà degli Imperatori del Sacro romano impero “Divina favente Clementia”, ricorda tutti i titoli legati alla dinastia ereditaria d’Asburgo, tra i quali quello di Principe Conte di Gorizia e Gradisca. Il secondo capoverso è dedicato alle motivazioni storiche, una sorta di “arenga”, che hanno portato alla decisione di innalzare con il titolo principesco il primo Arcivescovo Metropolita di Gorizia e i suoi legittimi successori.

“Horum vestigis et Nos inharentes benigno perpendimus animos quonam antiquissimis jam temporibus Patriarcharum Aquilejensium fama fuerit, quorum merita et amplitudo iisdem olim locum inter Sacri Romani Imperii Princeps compararunt, quibusque de causis post abolitum anno millesimo septingentesimo quinquagesimo primo Aquilejensem Patriarchatum Archiepiscopatus Goritiensis dein creatus, huisque Reverendus devotus Nobis dilectus Carolus Michael e Comitibus ab Atimis Consiliarius Noster actualis intimus, virtute doctrina, ac pietate adhuic magis, quam antiqua et illustri natalium praerogativa perquam commendamus”.

L’imperatore nella solennità del documento fa chiara memoria dell’antichissimo Patriarcato di Aquileia, soppresso nel 1751, e precisa che il conte Carlo Michele d’Attems, primo Arcivescovo di Gorizia, proviene da una importante famiglia del patriziato cittadino ed era già stato insignito del titolo di “Consigliere Intimo ed Attuale” dell’Imperatore. Giuseppe II ricorda le sue prerogative Cesaree e Rege e la sua potestà imperiale che gli permette di innalzare al prestigioso titolo di principi del Sacro Romani Impero sia Carlo Michele sia i suoi successori metropoliti e usa i classici verbi dispositivi “fecimus”, “creavimus”, “nominamus”, “ereximus” “exaltavimus” che danno immediata validità giuridica a tutto l’atto.

“Hinc ex certa Nostra Scientia, deque ea, qua per DEI gratiam fungimur, Cesarea Authoritatis, Potestatisque plenitudine pradictum Reverendum Carolum Michaelem Goritiensem, ejusque legitimus in dicta Archiepiscopali Sede Successores, veros Sacri Romani Imperii Principes fecimus, creavimus et nominavimus, atque ad sublimen Titulum et excellam Dignitatem Sacri Romani Imperii Principatus ereximus et exaltavimus […]”. Viene poi concessa agli arcivescovi di unire all’arma di famiglia [lo stemma o blasone] i segni distintivi episcopali e quelli di principi del Sacro romano impero, simboli che dovranno permanere “in perpetuo” e dovranno essere posizionati su tutti gli atti, documenti, monumenti, tombe, cenotafi, scudi, anelli, sigilli, edifici, tappeti e su qualsiasi cosa di carattere ecclesiastico, profano o misto.

“[…] hanc specialem gratiam facimus et concedimus, ut profato Reverendo Carolo Michaeli Archiepiscopo Goritiensi Successoribus Sacri Romani Imperii Principibus liceat armis Archiepiscopatus propria quoque Familia Insigna unire, et unita Pallio, Pileoque sive Mitra Nostris et Sacri Romani Imperii Principibus propria redimere, sique illa ex hoc perpetuo posthac tempore, in omnibus et singulis decentibus actibus atque expeditionibus, in Scutis, Cenotaphis, Sepulchris, Monumentis, Annulis, Sigillis, Aedificiis, Lacunaribus, Tapetibus, et Supelletibbus quibuscunque tam in rebus Ecclesiasticiis, quam profanis et mixtis […]”.

Al centro del documento l’Imperatore precisa che in “perpetuis futuris temporibus” il titolo di Principi avrà valore giuridico insieme a tutti gli onori, dignità, prerogative, esenzioni, immunità, libertà, diritti, privilegi, grazie, indulti e in qualsiasi materia di diritto, in tutti gli stati, cause, condizioni legate al prestigioso titolo sia spirituali, sia temporali, sia ecclesiastiche o profane.

“Decernentes, et hoc Nostro Imperiali Edicto firmiter statuentes, ut posthac perpetuis futuris temporibus profatus Archiepiscopus, eiusque in Archiepiscopatu Goritiensi successores legitimi virtute huius Nostra Erectionis, Exaltationis, Sublimationis, et Aggregationis tam in scriptis, quam viva voce, aut alias quotiescunque, seu quodmodo, libet eorum mentio facienda erit, Sacri Romani Imperii Principes nominentur, nuncupentur et reputentur, omnibusque et singulis Honoribus, Dignitatibus, Praerogativis, Exemptionibus, Praeminentiis, Libertatibus, Juribus, Privilegiis, Insignibus, Gratiis, Indultis, Regalibus, et aliis quibuscumque, in judicio et extra, in omnibus rebus, statibus, causis, sessionibus, tam spiritualibus, quam temporalibus, Ecclesiasticiis et profanis, et alias ubique et in locis omnibus libere gaudere […]”.

Come tutti i principi del Sacro romano impero anche Carlo Michele d’Attems e i suoi legittimi successori godranno di una serie di privilegi e di immunità “[…] Carolum Michaelem Archiepiscopum, ac ejusdem in Archiepiscopatu Goritiensi successores in infinitum, ex hoc tempore in futurum ac perpetuo pro Sacri Romani Imperii Principibus reputent et honorent, dictisque privilegiis, juribus, insignibus, regalibus praeminentiis, excemptionibus, praerogativis, gratiis et indultis libere, pacifice et sine omni impedimento, ac molestatione gaudere […]”. Il documento imperiale precisa anche che proprio per tutte queste prerogative legate a una dignità così grande, in caso di “indignationem gravissimam” sarebbe stata inflitta una multa di “Quinquaginta Marcarum Auri Puri”.

L’Editto si chiude con la “corroboratio” nella quale si annunciano la firma autografa dell’Imperatore e l’apposizione del sigillo, la “datatio” è sia topica sia cronica: "[…] manu Nostra subscriptarum, et sigilli Nostri Cesarei appensione munitarum, qua dabantur Vienna die secunda Mensis Maji Anno Domici Millesimo Septingentesimo Sexagesimo Sexto, Regni Nostri Tertio”.

Nell'immagine: il ritratto di Giuseppe II realizzato nel 1736 da Joseph Hickl (Wikicommons)

Rimani sempre aggiornato sulle ultime notizie dal Territorio, iscriviti al nostro canale Telegram, seguici su Facebook o su Instagram! Per segnalazioni (anche Whatsapp e Telegram) +39 328 663 0311.

Articoli correlati
...
Occhiello

Notizia 1 sezione

...
Occhiello

Notizia 2 sezione

...
Occhiello

Notizia 3 sezione

×