Gregory, Philippa, De roos van Lancaster, (The Red Queen,
vertaling: Mireille Vroege),
Amsterdam, De Boekerij, 2011, 350 blz.
De roos van Lancaster
Doelgroep: +14 jaar & volwassenen
Tijd en ruimte: Engeland 1453 - 1485
Thematiek: Rozenoorlogen; grenzeloze vrouwelijke ambitie -
leidmotief: het Rad van Fortuna, de wisselvalligheden van het
lot.
Waardering: ***/5
Historische romans
De roos van Lancaster
“Een slechte vrouw zou ik nog boeiend kunnen vinden,
maar een domme, dat nooit!3 Inspector Grant over Maria Stuart, in: Een koninkrijk voor een moord, p. 15 |
Inleiding
De Rozenoorlogen tussen de huizen van York en Lancaster krijgen
in onze schoolboeken en lessen niet meer dan
hoogstens twee
alinea’s toebedeeld. Kan ook moeilijk anders. Toch is het een
van de bloedigste episodes uit de Engelse geschiedenis:
gedurende twee generaties is hier gevochten met een
verbetenheid, een betere zaak waardig. Zowat de hele oude
Engelse adel werd uitgemoord, duizenden gewone mensen vielen als
slachtoffers, verwoesting van velden, gewassen en huizen
teisterde het hele land. En dat alles om de eerzucht van enkele
families te bevredigen.
Dat ook onze eigen Bourgondische Nederlanden een soms cruciale
rol hebben gespeeld is voor vrijwel iedereen totaal onbekend
(1). Ook blijkbaar voor de Britten. Deze cruciale Bourgondische
connectie blijft zowel in de romans als in de verfilming van de
trilogie schromelijk onderbelicht, wat wij pogen te ondervangen
in de Bijlagen.
De flapteksten en de auteur (in interviews) beklemtonen in alle
toonaarden dat ze de Rozenoorlogen wil beschrijven vanuit het
standpunt van de vrouwelijke hoofdpersonen. Sterke vrouwen, stuk
voor stuk.
Sommigen zijn door de overlevering en de geschiedschrijving
onrechtvaardig behandeld. De roddelblaadjes-op-perkament waren
dodelijk, zoniet al heel letterlijk, dan toch om de reputatie en
nagedachtenis van iemand voor eeuwen te bezoedelen en op de
mesthoop van de geschiedenis te deponeren.
Sterke vrouwen? Zou ze geen van allen in mijn huis willen. Van
mij krijg je ze stuk voor stuk cadeau: bekrompen, bloeddorstige
feeksen, eergierig en barstend van hoogmoed. Zoals ze misschien
in werkelijkheid waren. Prijs je gelukkig dat je niet met een
van hen getrouwd bent. Want zij zijn, meer dan de mannen die hun
oorlogen voeren, verantwoordelijk voor stromen bloed, dood en
ellende. Alsof Bruegel hen schilderde in zijn huiveringwekkende
Triomf van de dood uit 1562.
Vooral Margaret Beaufort, hoofdpersonage van dit deel, roept
reminiscenties op aan diens Dulle Griet. Of als je dat
verkiest: aan Shakespeares Lady Macbeth of de al even
noodlottige Catharina de Medici (1519 – 1589, koningin van
Frankrijk van 1547 tot 1559)
Margaret Beaufort; Eigentijds schilderij.
Margaret Beaufort, erfgename van de Rode Roos - het symbool van
het Huis van Lancaster - is er heilig van overtuigd dat haar
familie voorbestemd is om Engeland te regeren. Maar haar neef,
koning Hendrik VI, wordt krankzinnig, haar vader is de slechtste
legercommandant aller tijden en haar moeder huwelijkt haar als
dertienjarige uit aan een veel oudere man in het afgelegen
Wales. Toch laat Margaret zich niet ontmoedigen. Ze wordt al
snel weduwe en heeft vanaf dat moment nog maar ��n doel in haar
leven: haar zoon op de troon krijgen. En om dat te bereiken gaat
ze leugens, intriges, verraad en samenzwering niet uit de weg.
In De roos van Lancaster brengt Philippa Gregory op
onnavolgbare wijze een koppige, doelbewuste vrouw tot leven die
ervan overtuigd is dat zij alleen, door haar geloof en haar
afkomst, de loop van de geschiedenis kan bepalen.(flaptekst)
Tot zover de promotietekst. Het boek is in feite de
geromanceerde autobiografie van Margaret, de moeder van de
toekomstige Hendrik VII, de eerste vorst van het Huis Tudor.
En de flaptekst is veel te positief voor deze bekrompen,
ego�stische, bigotte kwezel. O, ik vergat nog: gewetenloze &
opportunistische feeks. Alles wat ze doet en denkt is gericht op
de eigen navel en op haar zoon Hendrik.
Als haar tweede echtgenoot stervende is aan zijn verwondingen,
komt ze thuis van een reis en kan alleen maar aan haar
vermoeidheid denken en aan het afscheid van haar zoon, die zich
in Frankrijk in veiligheid moet stellen.
Haar hoogmoed en machtshonger zijn onbegrensd. Daarbij denkt zij
bovendien nog dat elke stap haar ingefluisterd wordt door God of
Maria! Het is bijvoorbeeld Maria die haar naar haar volgende
echtgenoot wijst, Thomas Stanley. Nu begrijp ik waarom hoogmoed
voor de Middeleeuwen de eerste hoofdzonde is!
Terloops: Stanley moet haar van de koning onder huisarrest
houden. Hij werpt haar een gedrukt boekje toe als tijdverdrijf.
Het is gedrukt door William Caxton (zie
bijlage 4).
Fortuna als gekroonde koningin, met de filosoof Bo�thius. Rechts haar Rad van Fortuin, dat de onbestendigheid toont van ’s mensen Lot
Een van de allermooiste voorstellingen van het Rad van Fortuin.
Vlaams handschrift uit de Bourgondische periode (en dus de tijd
van deze romans)
Het mysterie van de prinsjes in de Tower: andermaal trekt de
schrijfster zich handig uit de slag. Zij suggereert dat het
Margaret Beaufort is die achter de moord op de prinsjes zit.
Slot: het verraad van Stanley en de Slag bij
Bosworth (zondag 21 augustus 1485) Maar dan horen ze het. Zowel het hoofd van Richard als dat van Hendrik komt omhoog als ze het lage, luide gedreun van een leger in volle galop horen: de legers van Stanley komen met de lans omlaag gericht, de pieken naar voren, de zwaarden in de aanslag op hen af gestormd, met verse paarden die zich op hen storten alsof ze zelf bloeddorstig zijn. Als de legers elkaar treffen worden de benen van Richards vaandeldrager door een haal van een strijdbijl onder hem vandaan gehakt, en Richard draait zich vliegensvlug om, want zijn slagarm hapert en heeft plotseling - levensgevaarlijk geen kracht meer. Uitgerekend op dat ogenblik ziet hij vierduizend man op zich afkomen, en dan wordt hij door een hoos van anonieme klappen geveld. 'Verraad!' brult hij. 'Verraad!' 'Een paard!' roept iemand radeloos. 'Een paard! Een paard! Haal een paard voor de koning!' Maar de koning is al dood (2). p. 344 |
‘Jawel, majesteit,’ corrigeer ik haar. ‘Ik ben nu
mevrouw, de koning-moeder, en u zult voor mij buigen,
net zo diep als voor een koningin van koninklijken
bloede. Dit was mijn lotsbestemming: mijn zoon op de
troon van Engeland brengen, en de mensen die om mijn
visioenen hebben gelachen en die aan mijn roeping hebben
getwijfeld zullen mij mevrouw de koning-moeder noemen,
en ik zal mijn brieven ondertekenen met “Margaretha
Regina”: Margaretha R’. p. 346 |
Handtekening van Margaret.
Bijlagen
Bijlage 1.
Verfilming.
Bijlage 2. Margaretha
van York
Bijlage 3. Gruuthuse
Bijlage 4. William Caxton
en Margaretha van York
Bijlage 5. Skelet van
Richard III gevonden
Bijlage 6. De wever en
de eeuwigheid.
Bijlage 7.
Heksen, hermelijn, hoogmoed & onmondige vrouwen
NOTEN
1. Zie: De Maesschalck, E.,
De Bourgondische vorsten (1315-1530), Leuven, Davidsfonds,
2008 en:
Vlaamse miniaturen plus diverse onderwerpen op de Joos de
Rijcke-site: Karel de Stoute en de ‘Burgunderbeute’; Dames met
klasse: Margareta van York…;
Handschriften en boekdrukkunst.
2. Richard III op internet:
De Slag bij Bosworth ,waar Richard door verraad verslagen werd
en sneuvelde (1485).
Richard III
Society <LINK>
(met veel hyperlinks naar andere sites + historische
documenten):
Richard III
Foundation.
Op Youtube:
Bosworth Battlefield 1485. Van hieruit vind je een reeks
re-enactment filmpjes, te beginnen met onderstaande. Vandaar kun
je de verschillende fasen van de slag bekijken tot en met de
dood van Richard III via filmpjes van ongeveer 10 minuten per
stuk. Er is ook een filmpje over de vondst van Richards skelet
en de reconstructie van het gezicht.
De hele Rozenoorlogcyclus
Gregory, Philippa, De rozenkoningin, (The White Queen), Amsterdam, De Boekerij, 2010, Gregory, Philippa, De roos van Lancaster, (The Red Queen), Amsterdam, De Boekerij, 2011. Gregory, Philippa, De witte roos (Lady of the Rivers), Amsterdam, De Boekerij, 2012.Gregory, Philippa, Dochters van de Roos, (The Kingmaker’s Daughter) Amsterdam, Meulenhoff, 2014 . Lees ook liefst eerst: Josephine Tey, Een koninkrijk voor een moord
Jos Martens, 2 november 2013