Zamek Ogrodzieniec w Podzamczu

amek Ogrodzieniec znajduje si� na skalistym wzg�rzu zwanym G�r� Janowskiego na wsch�d od miasta Ogrodzieniec. Pierwsze za�o�enie obronne drewniano-ziemne mog�o tu istnie� ju� za czas�w Boles�awa Krzywoustego. Mo�liwe te�, �e pierwszy gr�d ogrodzieniecki znajdowa� si� na s�siedniej g�rze Bir�w, gdzie B�a�ej Muzolf w latach 90. XX wieku podczas bada� odkry� relikty drewnianego grodu. Murowana warownia powsta�a za czas�w Kazimierza Wielkiego lub nieznacznie wcze�niej. Kazimierz Wielki nada� dobra ogrodzienieckie marsza�kowi Kr�lestwa Polskiego Przedborowi z Brzezia. Kiedy Przedb�r otrzyma� Ogrodzieniec zamek by� uszkodzony i wymaga� odbudowy, kt�r� przeprowadzono, mo�liwe, �e wcze�niej drewniany zamek uzyska� wtedy murowane elementy obronne. W tym czasie zamek zajmowa� najwy�sz� parti� ska�, ale 

Widok z pierwszej kondygnacji na dziedziniec i bram� wyjazdow�, fot. ZeroJeden, XII 2004

poza murami obwodowymi m�g� si� sk�ada� tylko z drewnianej zabudowy dziedzi�ca. Mo�liwe, �e od p�nocnego-wschodu, gdzie stok opada� �agodniej istnia� wa� lub mur obronny. Wjazd na teren zamku prowadzi� przez szczelin� w ska�ach po wschodniej stronie za�o�enia. Po �mierci Przedbora zamek wr�ci� na w�asno�� pa�stwa i w 1386 roku W�adys�aw Jagie��o nada� go cze�nikowi krakowskiemu i staro�cie lubelskiemu W�odkowi z Charbinowic herbu Sulima. W XV wieku, prawdopodobnie za czas�w Sulim�w, zamek rozbudowano. Na wschodniej skale wzniesiono trzykondygnacjow� mieszkaln� wie��, a na po�udniowej - skrzyd�o mieszkalne. Na dziedzi�cu umieszczono, cho� by� mo�e istnia�a ju� wcze�niej, cystern� na wod�. W 1470 roku zamek zosta� kupiony od rodu Sulim�w przez Imbrama i Piotra Salomon�w, a nast�pnie przechodzi� na w�asno�� Rzeszowskich, Pileckich, Che�mskich i Boner�w. W pierwszej po�owie XVI wieku w�a�cicielem Ogrodzie�ca by� Seweryn Boner. By� praw� r�k� Zygmunta Starego, kt�ry poleci� mu przebudowa� Wawel. Po wybudowaniu rezydencji kr�lewskiej zdecydowa� si� dla siebie wznie�� r�wnie wspania��. Z wielu swoich posiad�o�ci wybra� Ogrodzieniec jako najlepiej po�o�ony, blisko Krakowa. Przebudowa� gotyck� warowni� w Ogrodzie�cu na okaza�� renesansow� siedzib�. Powsta�o wtedy skrzyd�o p�nocne, powi�kszono po�udniowe, kt�re otrzyma�o dwie wie�e, a w miejscu dawnej bramy wzniesiono trzeci� wie�� bramn�, do kt�rej prowadzi� zwodzony most. W wie�y bramnej urz�dzono na trzeciej kondygnacji kaplic�. U st�p zamku rozci�ga�o si� rozleg�e podzamcze o celach gospodarczych i rozrywkowych, na kt�rym urz�dzano turnieje rycerskie. Po �mierci 

fot. ZeroJeden, IV 2009

Seweryna Bonera rozbudow� jeszcze kontynuowa� jego syn Stanis�aw, kt�ry wzni�s� skrzyd�o zachodnie, a do po�udniowego dobudowa� "kurz� nog�" na zewn�trz mur�w zamkowych, budynek ten posiada� pi�� kondygnacji i na ka�dej z nich umieszczono strzelnice.

Zamek jednak w XVI wieku by� bardziej rezydencj� ni� obiektem obronnym. Kolejnym w�a�cicielem Ogrodzie�ca zosta� Miko�aj Lig�za, kt�ry podni�s� obronno�� zamku od po�udnia wznosz�c obok "kurzej nogi" beluard. Zamek zosta� w 1587 roku zdobyty przez wojska arcyksi�cia Maksymiliana Habsburga, jednak nie ucierpia� w tym epizodzie. Potem by� w�asno�ci� Firlej�w, a w po�owie XVII wieku Andrzej Firlej dokona� niewielkich prac budowlanych i zmieni� wystr�j zamku na barokowy. Podczas potopu szwedzkiego zamek zosta� opanowany przez naje�d�c�, ale r�wnie� nie ucierpia�. Po wycofaniu si� Szwed�w zamek obj�� kasztelan krakowski Stanis�aw Warszycki, kt�ry podzamcze otoczy� murem z bram� wjazdow� i wzni�s� w jego obr�bie stajni� i wozowni�.

Od 1702 roku rozpocz�� si� upadek zamku. Szwedzkie wojska Karola XII wycofuj�c 

Wie�a zachodnia, fot. ZeroJeden, V 2005

si� z tych teren�w podpali�y rezydencj�. �wcze�ni w�a�ciciele M�ci�scy nie podj�li si� zbyt kosztownego remontu i zamek popada� w ruin�. W roku 1784 zrujnowane zabudowania kupi� od M�ci�skich Tomasz Jakli�ski, nadawa�o si� tu do u�ytku jedynie kilka pomieszcze�. W 1810 roku ostatnia w�a�cicielka Ogrodzie�ca siostra Jakli�skiego ostatecznie opu�ci�a zamek. Od tej pory by� on miejscem pozyskiwania budulca dla okolicznych gospodarstw. W pocz�tkach XX wieku teren z ruinami zakupi� jeden z tutejszych ch�op�w, co jednak nie zmieni�o przeznaczenia ruin.

W okresie mi�dzywojennym z inicjatywy Aleksandra Janowskiego, wsp�za�o�yciela Polskiego Towarzystwa Krajoznawczego, stopniowo wykupywano teren zamkowy i przyst�piono do zabezpieczania posiad�o�ci.

Po drugiej wojnie �wiatowej zabezpieczono w latach 1949-1973 zamek jako trwa�� ruin� i udost�pniono turystom.