Jopie uit Betondorp groeide tijdens zijn illustere voetbalcarrière uit tot een waar fenomeen. In Spanje kreeg hij de bijnaam El Salvador, ‘de Verlosser’. Een legende was geboren: briljant op het veld, een pionier, revolutionair, leermeester en icoon. Maar ook: een ruziemaker, betweter en onconventioneel orakel met een opvallend commerciële inslag. Met altijd die mysterieuze dame op de achtergrond: Danny Coster, zijn steun en toeverlaat.
Cruijff was op het veld zowel dirigent als solist. Zijn onwrikbare geloof alles beter te weten was een zegen maar ook een vloek. Trainers verweten hem niet zelden egoïstisch spel, maar dat was maar één kant van het verhaal: zo tackelde Cruijff niet alleen voor zichzelf, maar óók voor zijn medespelers de financiële barrières en glazen plafonds. Het jochie dat wars was van autoriteit, regelde bovendien dat niet alleen de hoge KNVB-piefen, maar óók de spelers tijdens vliegreizen verzekerd waren, met de beroemde woorden: “Zeg, wat krijgen onze vrouwen eigenlijk als deze kist naar beneden komt?”
Hij debuteerde in 1964, toen Nederland nog een vierderangs voetballand was. Met Cruijff aan boord wist Nederland vervolgens de WK-finale te halen met indrukwekkend, revolutionair spel. Cruijff zette Nederlands voetbal definitief op de kaart. Hij liet de leeuw niet in zijn hempie staan.
In het buitenland wist Cruijff hetzelfde te bereiken: de Amsterdammer stapte over naar Barcelona in de jaren ‘70, het tijdperk van repressie en onderdrukking onder generaal Franco. De bevolking kon dus wel een verzetje gebruiken. En prompt maakte Cruijff FC Barcelona, hét symbool van het Catalaanse volk, voor het eerst in veertien jaar landskampioen. Voor de Catalanen was het veel meer dan een voetbal-overwinning; in Cruijff zagen zij écht een verlosser.
Met zijn verzet tegen verouderde instituten en zelfingenomen bestuursleden belichaamde Cruijff de tijdgeest van de jaren ‘60 en ‘70. Hij gaf het naoorlogse Nederland weer zelfvertrouwen. Cruijff was wars van kapsones. Hij maakte altijd tijd voor zijn fans, deelde handtekeningen uit en maakte een praatje. Hij was benaderbaar, aaibaar bijna. Als er kritiek kwam, of men sceptisch was over zijn aanpak of ideeën, dan leefde hij op, want Hollands favoriete staafje dynamiet kreeg energie van een goed conflict.
Ook met zijn grote liefde Danny voerde hij continu strijd. Het zorgde voor een explosief huwelijk. Danny Coster was de yin tegenover Cruijff’s yang, zijn muze, zijn rots, zijn trots. Ze toverde het magere jochie in een handomdraai om tot mode-icoon, tot popidool van het voetbal. Ze hield hem met beide voeten op de grond en zorgde voor een opvallend normaal en geborgen gezinsleven. Ze verbood hem om thuis over voetbal te praten – waar hij zich keurig aan hield. Haar stille invloed ligt als een warme deken over Cruijff’s leven.
Hij is onze nationale trots, onze onconventionele held. Een sublieme speler, de uitvinder van totaalvoetbal, de eerste sportman die er niet voor terugdeinsde zijn waarde in financieel gewin uit te drukken. Cruijff was enerzijds een loyale vriend en maatschappelijk voorvechter, anderzijds bikkelhard voor zijn tegenstanders. Hij was omstreden en ongrijpbaar en leek boven alle normen te staan. Cruijff is daarmee een opvallende helden-keuze voor een polderend, nuchter volk als de Nederlanders. Hij was niet bescheiden, stak zijn hoofd boven het maaiveld uit en had niks met consensus. Johan Cruijff was juist een individualist, openlijk geldbelust, bijna roekeloos, niet overdreven loyaal, en zeker geen moralist. Wat zegt onze liefde voor Cruijff daarmee over ons als Nederlanders? Misschien hunkeren we toch stiekem naar groots en meeslepend, en bewonderen we de rebel die tegen de stroom in durft te zwemmen. “In zekere zin ben ik waarschijnlijk onsterfelijk,” sprak hij ooit. En zo is het, want Johan Cruijff is van ons allemaal.
Wil je 14 de musical in het AFAS Theater beleven? Leuk! Boek vandaag nog jouw ticket(s).