Nói đúng - Viết đúng - Tạp chí Tuyên giáo
Thứ Sáu, 26/4/2024

Nói đúng - Viết đúng

Đồng âm - Một thủ pháp chơi chữ độc đáo của người Việt

Đồng âm - Một thủ pháp chơi chữ độc đáo của người Việt

(TG) - Chơi chữ là một cách biểu hiện/ diễn đạt ngôn ngữ mang tính kỹ thuật cao, vừa bộc lộ được chất trí tuệ của người sử dụng, vừa truyền tải những hàm lượng thông tin đặc biệt.

Để gọi tên một nửa thế giới

Để gọi tên một nửa thế giới

(TG) - Một trong những sự thú vị của mỗi hệ thống ngôn ngữ là có vô vàn các từ đồng nghĩa hoặc các cách diễn đạt đồng nghĩa.

Phiếm luận về Rồng

Phiếm luận về Rồng

(TG) - Trong mười hai con vật của hệ can chi, rồng là con vật duy nhất không có trong đời thực mà được hình thành bởi trí tưởng tượng của con người.

Phản tư và cứu cánh

Phản tư và cứu cánh

(TG) - Mấy năm gần đây, trong giới phê bình văn học, nhiều người hay dùng chữ “phản tư” với ý nghĩa “suy nghĩ ngược lại, trái lại”. Cái ngược lại, trái lại này thường được hiểu là trái ngược lại với số đông đương thời, cũng có thể là trái ngược với chính mình trong giai đoạn trước đó.

An tọa và ngồi xuống

An tọa và ngồi xuống

(TG) - Ngồi là một trong bốn trạng thái tĩnh cơ bản của con người: ngồi, đứng, nằm, quỳ...

Y và I – Một tình thế nước đôi trong tiếng Việt hiện đại

Y và I – Một tình thế nước đôi trong tiếng Việt hiện đại

(TG) - Trong bảng chữ cái tiếng Việt, Y và I có lẽ là trường hợp đặc biệt bậc nhất bởi hai chữ cái này vốn biểu đạt cùng một âm [i], tức là về bản chất âm vị học chúng giống nhau. Nhưng khi thể hiện bằng chữ viết, lại có rất nhiều điều khác biệt, phụ thuộc vào các âm vị/ chữ cái đi kèm, phụ thuộc vào thói quen sử dụng và đôi khi cả những hiệu ứng thẩm mỹ về mặt thị giác nữa.

Hiểu rõ về “nguyên”, “cố”, “cựu”

Hiểu rõ về “nguyên”, “cố”, “cựu”

(TG) - Từ trước đến nay, khi muốn diễn tả ý nghĩa “ai đó đã từng giữ chức vụ gì trong quá khứ”, người Việt thường dùng 3 yếu tố gốc Hán Việt để cấu tạo nên những cụm từ nhằm thể hiện ý nghĩa mình muốn nói, đó là: nguyên, cố, cựu. Chẳng hạn: nguyên bộ trưởng, cựu bộ trưởng, nguyên giám đốc, cựu giám đốc, cố thủ tướng… Thế nhưng để phân biệt thật rành mạch các sắc thái khác nhau của ba yếu tố Hán Việt này, không phải ai cũng hiểu rõ ràng.

Phiếm luận về số 2

Phiếm luận về số 2

(TG) - Trong tiếng Việt, dãy số cơ sở được gọi tên là: Không, Một, Hai, Ba, Bốn, Năm, Sáu, Bảy, Tám, Chín. Đứng từ góc độ ngôn ngữ, số Hai là đơn vị có nhiều điểm đặc biệt hơn cả.

Cấu trúc phi lí, ngữ nghĩa có lí

Cấu trúc phi lí, ngữ nghĩa có lí

(TG) - “Mẹ cho con nước mắm to cơ!”. Cô con gái nọ (còn đang tuổi mẫu giáo) gào lên, nhất quyết đòi mẹ phải đáp ứng yêu cầu của mình trong bữa ăn. Bà mẹ trẻ nhìn mấy vị khách (đang ngồi cùng mâm trong gia đình) vừa cười vừa ngượng nghịu phân bua: “Nói với năng! Cháu hâm quá phải không các bác? Ý cháu là mẹ phải rót thêm nước mắm chứ không ít thế. Đây, để mẹ rót thêm bát khác. Nhưng con không được ăn nhiều quá, không tốt đâu nhé!”.

Về một chữ “ngồi”

Về một chữ “ngồi”

(TG) - Theo Từ điển Tiếng Việt, ngồi được định nghĩa là “tư thế đặt mông trên mặt nền hoặc chân gập lại để đỡ toàn thân, phân biệt với đứng, nằm”. Như vậy, trong các tư thế không dời khỏi vị trí ban đầu, ngồi được xem là một trong ba tư thế cơ bản, có thể là làm việc mà cũng có thể là nghỉ ngơi, suy nghĩ.

Giữ gìn sự trong sáng của tiếng Việt trong bối cảnh toàn cầu hoá

Giữ gìn sự trong sáng của tiếng Việt trong bối cảnh toàn cầu hoá

Nói đi thì cũng phải nói lại, một ngôn ngữ bị pha tạp quá nhiều các từ ngoại lai là điều không hay và không nên. Sự trong sáng của tiếng Việt là sự uyển chuyển và thích ứng, không quá cứng nhắc nhưng cũng không dễ dãi buông tuồng. Một liều lượng thích hợp và được kiểm soát, kể cả với thói quen xã hội và các văn bản chính thức là một điều cần thiết.

“Đánh” + “Đá” = Chơi

“Đánh” + “Đá” = Chơi

(TG) - Con đi mẫu giáo nhớ ngoan ngoãn, nghe lời cô giáo, đến 1-6 này mẹ sẽ dẫn con đến cơ quan mẹ liên hoan và xem các cô chú đánh bóng bàn…

“Chạy đi” và “Chạy đến”

“Chạy đi” và “Chạy đến”

(TG) - Nói đến chạy, có lẽ ai cũng hình dung ra một động tác rất thông thường. Đó là sự di chuyển thân thể (thường là bằng đôi chân) với những sải bước nhanh: chạy như bay, chạy ra ngoài đường, chạy việt dã (chạy trong địa hình tự nhiên), thỏ chạy nhanh hơn rùa... So sánh, nếu chuyển dịch tương đương, ta thấy các từ, như run (tiếng Anh), courir, filer (tiếng Pháp), бегать (tiếng Nga)... , về cơ bản cũng mang nghĩa chuyển động (có hướng hoặc không có hướng) như vậy. Tuy nhiên, trong giao tiếp tiếng Việt, từ chạy đã chuyển nghĩa khá đa dạng với các hướng ngữ nghĩa khác chiều nhau. Thử quan sát hai nhóm chạy sau:

Hệ lụy từ lỗi sai chính tả

Hệ lụy từ lỗi sai chính tả

Chuyện viết sai chính tả tưởng nhỏ, nhưng hệ lụy lại không nhỏ chút nào. Bởi lẽ, viết sai chính tả đâu chỉ là thái độ cẩu thả, ý thức non kém trong việc giữ gìn sự trong sáng của tiếng Việt, mà còn làm “ô nhiễm” sự tinh tế, chuẩn mực của ngôn ngữ mẹ đẻ. Có những lỗi sai chính tả trên sách in, báo chí, văn bản hành chính... có thể dẫn đến những hiểu lầm tai hại cả về ý nghĩa chính trị, xã hội, đạo đức, văn hóa.

Đồng âm phản nghĩa: Một hiện tượng thú vị chuyển di từ Hán ngữ sang Việt ngữ

Đồng âm phản nghĩa: Một hiện tượng thú vị chuyển di từ Hán ngữ sang Việt ngữ

(TG) - Trong hầu hết các ngôn ngữ trên thế giới, khá phổ biến hiện tượng đồng âm khác nghĩa đối với các đơn vị ở cấp độ từ đơn tiết.

Mới nhất

Lạng Sơn: Tổng kết 10 năm thực hiện Nghị quyết 33-NQ/TW về xây dựng và phát triển văn hóa, con người Việt Nam đáp ứng yêu cầu phát triển bền vững đất nước

Lạng Sơn: Tổng kết 10 năm thực hiện Nghị quyết 33-NQ/TW về xây dựng và phát triển văn hóa, con người Việt Nam đáp ứng yêu cầu phát triển bền vững đất nước

Đoàn khảo sát Kết luận 100-KL/TW của Ban Tuyên giáo Trung ương làm việc với Tổng Cục Chính trị Quân đội Nhân dân Việt Nam

Đoàn khảo sát Kết luận 100-KL/TW của Ban Tuyên giáo Trung ương làm việc với Tổng Cục Chính trị Quân đội Nhân dân Việt Nam

Quý I/2024: Tình hình tai nạn giao thông trên toàn quốc vẫn diễn biến phức tạp

Quý I/2024: Tình hình tai nạn giao thông trên toàn quốc vẫn diễn biến phức tạp

Thực hiện hiệu quả Kết luận 100-KL/TW giữ vững mặt trận tư tưởng trong quân đội, xây dựng, củng cố niềm tin của cán bộ chiến sỹ

Thực hiện hiệu quả Kết luận 100-KL/TW giữ vững mặt trận tư tưởng trong quân đội, xây dựng, củng cố niềm tin của cán bộ chiến sỹ

Kỷ niệm 120 năm Ngày sinh đồng chí Trần Phú - Tổng Bí thư đầu tiên của Đảng

Kỷ niệm 120 năm Ngày sinh đồng chí Trần Phú - Tổng Bí thư đầu tiên của Đảng

Thư viện ảnh

Việt Nam vui mừng trúng cử Ủy viên không thường trực HĐBA LHQ

Việt Nam vui mừng trúng cử Ủy viên không thường trực HĐBA LHQ

Hội nghị Cộng tác viên Tạp chí Tuyên giáo năm 2018

Hội nghị Cộng tác viên Tạp chí Tuyên giáo năm 2018

Triển lãm "Những tấm gương bình dị mà cao quý" lần thứ 6

Triển lãm "Những tấm gương bình dị mà cao quý" lần thứ 6

Bế mạc Hội nghị lần 7 Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa XII

Bế mạc Hội nghị lần 7 Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa XII

Liên kết website

© Tạp chí của Ban Tuyên giáo Trung ương
Địa chỉ: 49 Phan Đình Phùng, Ba Đình, Hà Nội
Điện thoại: 080.44511 - Fax: 080.45416
Email: toasoan@tuyengiao.vn
Thiết kế bởi Acomm
Chịu trách nhiệm nội dung:
Phó Tổng Biên tập phụ trách: Nguyễn Thị Minh Huế
Giấy phép số 286/GP-BC của Bộ Thông tin và Truyền thông
Thiết kế bởi Acomm