Jugoslavenski dinar

Jugoslavenski dinar (YUD) je bila zvanična valuta od 1918. do 2003. godine u Kraljevini Srba, Hrvata i Slovenaca, Kraljevini Jugoslaviji, Socijalističkoj federativnoj republici Jugoslaviji i Saveznoj republici Jugoslaviji. Podijeljen je bio na 100 para.

Historija

Do 1918. godine, dinar je bio valuta Kraljevine Srbije. Završetkom Prvog svjetskog rata i ujedinjenjem južnoslavenskih država u Kraljevinu Srba, Hrvata i Slovenaca, dinar postaje platežno sredstvo u svim dijelovima Kraljevine. Jedno se vrijeme na područjima današnje Slovenije, Hrvatske i Bosne i Hercegovine koristi austrijska kruna, koja se kasnije mijenja u omjeru 1 dinar = 4 krune. U isto se vrijeme u Srbiji i Crnoj Gori koristi srpski dinar. 1926. godine plavu novčanicu od 10 dinara, zamjenjuje nova u crvenoj boji, sa likom žene na naličju.

Nakon raspada SFR Jugoslavije:

• 1991. godine Slovenija ga je zamjenila privremenim novčanim bonovima, a 1992. godine slovenskim tolarom, a potom 2007. godine eurom;
• 1991. godine Hrvatska ga je zamijenila sa hrvatskim dinarom, a u dijelovima pod kontrolom Srpske krajine dinarom Republike srpske Krajine. 1994. godine u Hrvatskoj se uvodi hrvatska kuna;
• 1992. godine Makedonija uvodi makedonski denar;
• 1992. godine Bosna i Hercegovina je uvela bosanskohercegovački dinar, a u dijelovima pod kontrolom Republike Srpske Dinar Republike Srpske, a 1998. godine uvodi se konvertibilna marka;
• 1999. godine Crna Gora ga mijenja njemačkom markom, a 2002. godine eurom.
• 1999. godine Kosovo ga mijenja njemačkom markom, a 2002. godine eurom.
• 2003. godine Srbija ga zamjenjuje srpskim dinarom;

Novčanice

1920.

Prve jugoslavenske dinare izdaje Nacionalna banka Kraljevine Srba, Hrvata i Slovenaca 1920. godine. U štampariji američke banke American Bank Note Company tiskane su tri novčanice u apoenima od 10, 100 i 1000 dinara

Serija 1920–26.
Izgled		Nominalna vrijednost	Veličina	Boja	Opis		Datum izdavanja
Lice	Naličje				Lice	Naličje
		10 dinara		plava	goli muškarac i točak	krš	1. novembar 1920.
		10 dinara		crvena	lik žene	Grb Kraljevine Jugoslavije, silueta crkve	26. maj 1926.
		100 dinara		žuta	lik žene	brodovi i seljaci	30. novembar 1920.
		1000 dinara		ljubičasta	Sveti Juraj ubija aždaju	orač i gradovi u pozadini

Promjenom imena države u Jugoslavija 1929. godine, izdate su nove novčanice od 10 i 100 dinara, a 1931. su ih slijedile novčanice od 1000 dinara i od 500 dinara 1935. godine.

1929.

Serija 1929–39.
Izgled		Nominalna vrijednost	Veličina	Boja	Opis		Datum izdavanja
Lice	Naličje				Lice	Naličje
		10 dinara		plavo-zelena	Kralj Petar Stari most u Mostaru	žena	1939.
		20 dinara		smeđa	Kralj Petar	žena	1936.
		50 dinara		smeđa	Kralj Aleksandar	statua konjanika	1931.
		100 dinara		ljubičasta	žena s mačem	brodovi	1929.
					lik žene i vojnika	dvije radnice	1934.
		500 dinara		plava	Kralj Petar	žene koje rade	1935.
		1000 dinara		žuta	Kraljica Marija od Jugoslavije	dvije žene, jedna sa srpom i pšenicom, druga sa mačem i štitom	1931.
					tri konjanika i žena učitelj i učenik	ribar i kovač	1935.
		10.000 dinara		smeđa	Kralj Petar	dva zemljoradnika	1936.

1944.

Raspadom Kraljevine Jugoslavije 1941. godine, u Srbiji i dalje vrijedi dinar, nazvan srpski dinar. U Hrvatskoj, Bosni i Hercegovini, kao i drugim dijelovima Nezavisne države Hrvatske, vrijedi kuna kao platežno sredstvo, dok u drugim okupiranim dijelovima vrijede bugarski lev, italijanska lira i njemačka reichsmark. Dinar se ponovo uvodi 1944. godine, te se mijenja u odnosu 1 dinar = 20 srpskih dinara = 40 kuna. U dijelovima okupiranim od strane Italije dinar se mijenja u odnosu 1 dinar = 3 lire.

U Demokratskoj federativnoj Jugoslaviji 1944. godine izašla je jedna serija novčanica u apoenima od 1, 5, 10, 20, 50, 100, 500 i 1000 dinara.

Serija 1944.
Izgled		Nominalna vrijednost	Veličina	Boja	Opis		Datum izdavanja
Lice	Naličje				Lice	Naličje
		1 dinar		svijetlosmeđa	Lik jugoslavenskog partizana	Grb Demokratske federativne Jugoslavije Nominalna vrijednost novčanice	1944.
		5 dinara		plava
		10 dinara		ljubičasta
		20 dinara		crvena
		50 dinara		plava
		100 dinara		zelena
		500 dinara		smeđa
		1.000 dinara		zelena

1946.

Narodna banka Demokratske federativne Jugoslavije izdala je novu seriju novčanica 1946. godine u apoenima od 50, 100, 500 i 1000 dinara, a novčanicu od 5000 dinara izdala je 1950 godine.

1946–1950 Series
Izgled		Nominalna vrijednost	Veličina	Boja	Opis		Datum izdavanja
Lice	Naličje				Lice	Naličje
		50 dinara		žuta	rudar	drvosječa	1946.
		100 dinara		smeđa	kovač i kosac	ribar
		500 dinara		smeđa	jugoslavenski partizan	orač
		1.000 dinara		smeđa	lik žene sa srpom	vodopad i lik žene sa mačem
		5.000 dinara		plava	brod u luci	radnici u željezari	1950.

1955.

Nova serija novčanica izdata je 1955. godine. Novčanice u apoenima od 100, 500, 1000 i 5000 dinara su sa imenom Federativna narodna republika Jugoslavija, a novčanice iz 1963. godine u apoenima od 10000 i 50000 dinara su sa novim imenom Socijalistička federativna republika Jugoslavija.

Serija 1955-63.
Izgled		Nominalna vrijednost	Veličina	Boja	Opis		Datum izdavanja
Lice	Naličje				Lice	Naličje
		100 dinara		crvena	lik žene	Dubrovnik	1955.
		500 dinara		zelena	žena sa srpom	žetva
		1.000 dinara		smeđa	Arif Heralić	tvornica
		5.000 dinara		plava	reljef Ivana Meštrovića sa zgrade savezne skupštine Jugoslavije	Zgrada Skupštine FNRJ (danas Dom Narodne skupštine Republike Srbije)

1966.

Denominacijom dinara u odnosu 1:100 1. januara 1966. godine, Narodna banka Jugoslavije pušta u opticaj apoene dinara u vrijednosti od 5, 10, 50 i 100 dinara, ali sa datumom izdavanja 1. august 1965. Serija novčanica od 5 i 50 dinara iz 1965. godine na naličju ima tekst Наpодна банка Југославије ćirilicom, kao i ostale tekstove (гувернер, вицегувернер, датум, Београд), dok je naziv dinara otiskan u četiri varijante (dinara, динара, динари, dinarjev). Na poleđini novčanica ime države otiskano je latinicom i ćirilicom, dok su nazivi republika ispisani u ćirilićnom pismu. Novčanica od 10 dinara sve tekstove na licu ima u latiničnom pismu, kao i imena republika na naličju.

Nova serija iz 1968. godine na licu i naličju novčanice koristi sve službene jezike i pisma u SFRJ. Koristi se promijenjeni dizajn novčanica prethodne serije, dok se novčanice od 500 dinara izdaju 1970. godine, a od 20 i 1000 dinara 1974. godine. Tom promjenom, denominirani dinar se često naziva Novi dinar, dok se u govornom jeziku zadržale novčane vrijednosti tzv. Starog dinara, te se npr. u govoru za novčani iznos od 10 dinara, često govorilo hiljadu dinara. ISO 4217 kod dinara iz ovog perioda bio je YUD.

Serija 1965-81.
Izgled		Nominalna vrijednost	Veličina	Boja	Opis		Datum izdavanja1	Numerisanje2
Lice	Naličje				Lice	Naličje
		5 dinara	123 x 59 mm	zelena	Žena sa srpom	Traktor	1. august 1965.	(AA 000000)
						Nominalna vrijednost	1. maj 1968.	(AA 000000)
		10 dinara	131 x 62 mm	smeđa	Arif Heralić	Tvornica	1. august 1965.	(AA 000000)
						Nominalna vrijednost	1. maj 1968. 12. august 1978. 4. novembar 1981.	(AA 000000) (AA 0000000)
		20 dinara	139 x 65 mm	ljubičasta	Brod u luci	Nominalna vrijednost	1974. 4. novembar 1981.	(AA 0000000)
		50 dinara	140 x 66 mm	plava	Reljef Ivana Meštrovića sa zgrade savezne skupštine Jugoslavije	Zgrada Skupštine FNRJ (danas Dom Narodne skupštine Republike Srbije)	1. august 1965.	(AA 000000)
						Nominalna vrijednost	1. maj 1968. 12. august 1978. 4. novembar 1981.	(AA 000000) (AA 0000000)
		100 dinara	148 x 70 mm	crvena	Spomenik u New Yorku, pred ulazom u Zgradu Ujedinjenih naroda, djelo Antuna Augustinčića		1965. 12. august 1978. 16. maj 1986.	(AA 0000000)
		500 dinara	156 x 74 mm	zelena	Skulptura Nikole Tesle, autora Frane Kršinića na Nijagarinim vodopadima		1970. 12. august 1978. 4. novembar 1981.	(AA 0000000)
		1.000 dinara	164 x 78 mm	plava	Žena sa voćem		1974. 4. novembar 1981.	(AA 0000000)

¹Serije novčanica sa različitim datumima izdavanja razlikuju se po potpisima guvernera i zamjenika guvernera.

²Novčanice izdate 1. maja 1968. bile su numerisane sa kombinacijom dva slova i šest brojeva (AA 000000) i kombinacijom dva slova i sedam brojeva (AA 0000000). Kasnija izdanja su bila sa (AA 0000000).

1985.

Godine 1985. izlazi, nova serija novčanica, koja je započeta uvođenjem novčanice od 5000 dinara sa likom bivšeg predsjednika Jugoslavije Josipa Broza Tita. Već 1987. godine, zbog visoke inflacije uvode se 1987. novčanice od 20.000 dinara, a nakon čega novčanice od 50.000 dinara 1988. i 100.000, 500.000, 1 miliona i 2 miliona dinara, 1989. godine. Novčanice od 500.000 i 2 miliona dinara razlikuju se od ostale serije jer nemaju likove ljudi, nego crteže spomenika na Kozari, Tjentištu i Šumaricama.

Serija 1985–89.
Izgled		Nominalna vrijednost	Veličina	Boja	Opis		Datum izdavanja
Lice	Naličje				Lice	Naličje
		5.000 dinara		ljubičasta	Josip Broz Tito	Jajce	1985.
		20.000 dinara		smeđa	Alija Sirotanović	rudarska oprema	1987.
		50.000 dinara		zelena	lik žene	Dubrovnik	1988.
		100.000 dinara		crvena	lik djevojke	slova i brojevi	1989.
		500.000 dinara		ljubičasta	Spomenik na Mrakovici, djelo Dušana Džamonje	Spomenik palim borcima u Dolini heroja na Tjentištu, autora Miodraga Živkovića
		1.000.000 dinara		smeđa	lik mlade žene sa maramom	klas pšenice
		2.000.000 dinara		purpurna	Spomenik na Mrakovici, djelo Dušana Džamonje	Spomenik Prekinut let u Spomen-parku Kragujevački oktobar u Šumaricama, autora Miodraga Živkovića

1990.

ISO 4217 kod dinara iz ovog perioda bio je YUN. 1. januara 1990. godine izvršena je druga denominacija jugoslavenskog dinara po omjeru:

10.000 starih dinara (YUD) = 1 novi dinar (YUN).

Novčanice su zadržale dizajn i slične su seriji od 1985. godine, sa razlikom, da su denomnacijom dinara, nominalne vrijednosti postale manje za četiri nule. Prvo su izdate novčanice od 10, 50, 100, 200, 500 i 1000 dinara, a 1991. godine izdata je novčanica od 5000 dinara. U ovom periodu, četiri od šest republika SFRJ, uvode novčane bonove, a kasnije i novac, te je serija novčanica iz 1990. godine zadnja na kojoj se nalazi grb SFRJ i naziv Socijalistička federativna republika Jugoslavija. Serija novčanica sa istom nominalnom vrijednošću, ali sa promijenjenim bojma iz 1991. godine je otiskana sa imenom Jugoslavija na poleđini.

Serija 1990–91 .
Izgled		Nominalna vrijednost	Veličina	Boja	Opis		Datum izdavanja
Lice	Naličje				Lice	Naličje
		10 dinara		crvena	lik djevojke	slova i brojevi	1990.
		50 dinara		ljubičasta	Spomenik na Mrakovici, djelo Dušana Džamonje	Spomenik palim borcima u Dolini heroja na Tjentištu, autora Miodraga Živkovića	1990.
				purpurna	lik dječaka	cvijeće
		100 dinara		smeđa	lik mlade žene	klas pšenice	1990.
				zelena			1991.
		200 dinara		zelena i crvena	Spomenik na Mrakovici, djelo Dušana Džamonje	Spomenik Prekinut let u Spomen-parku Kragujevački oktobar u Šumaricama, autora Miodraga Živkovića	1990.
		500 dinara		plava	lik mladića	planine
				smeđa			1991.
		1.000 dinara		naranđasta	Nikola Tesla	Teslin transformator	1990.
				plava			1991.
		5.000 dinara		ljubičasta	Ivo Andrić	Most Mehmed-paše Sokolovića

1992.

ISO 4217 kod dinara iz ovog perioda bio je YUR. 1. jula 1992. godine izvršena je treća denominacija jugoslavenskog dinara po omjeru:

10 starih dinara (YUN) = 1 novi dinar (YUR).

Novčanice su zadržale stari dizajn, sa razlikom, da se na naličju novčanica ne nalazi grb SFRJ, nego grb Narodne banke SR Jugoslavije, a na poleđini je ime države napisano latinicom i ćirilicom Jugoslavija. Za razliku od prijašnjih serija, na novčanicama se ne nalaze, nazivi u drugim jezicima bivših republika. U 1992. godini izdate su novčanice od 100, 500, 1000, 5000, 10000 i 50000 dinara. Zbog hiperinflacije, prourokovane ekonomskom krizom 1993. godine izlaze novčanice u apoenima od 100000, 500000, 1 miliona, 5 miliona, 10 miliona, 50 miliona, 100 miliona, 500 miliona, 1 milijarde i 10 milijardi dinara.

Serija 1992–93.
Izgled		Nominalna vrijednost	Veličina	Boja	Opis		Datum izdavanja
Lice	Naličje				Lice	Naličje
		100 dinara		plava	lik mlade žene	klas pšenice	1992.
		500 dinara		ljubičasta	lik mladića	planine
		1.000 dinara		crvena	Nikola Tesla	Teslin transformator
		5.000 dinara		zelena	Ivo Andrić	Most Mehmed-paše Sokolovića
		10.000 dinara		smeđa	lik djevojke	slova i brojevi
		50.000 dinara		zelena	lik dječaka	cvijeće
		100.000 dinara		žuta	lik mlade žene	suncokreti	1993.
		500.000 dinara		ljubičasta	lik mladića	planine
		1.000.000 dinara		ljubičasta	lik dječaka	cvijeće
		5.000.000 dinara		plava i tamno crvena	Nikola Tesla	Teslin transformator
		10.000.000 dinara		zelena	Ivo Andrić	Zgrada Narodne biblioteke Srbije
		50.000.000 dinara		crvena	lik djevojke	Zgrada Univerziteta u Beogradu tzv. Kapetan-Mišino zdanje
		100.000.000 dinara		plava	lik mladića	Zgrada SANU
		500.000.000 dinara		ljubičasta	lik mlade žene	Poljoprivredni fakultet Univerziteta u Beogradu
		1.000.000.000 dinara (1 milijarda dinara)		ljubičasta	lik djevojke	Zgrada Skupštine SR Jugoslavije (danas Dom Narodne skupštine Republike Srbije)
		10.000.000.000 dinara (10 milijardi dinara)		ljubičasta	Nikola Tesla	Teslin transformator

1993.

ISO 4217 kod dinara iz ovog perioda bio je YUO. 1. oktobra 1993. godine izvršena je četvrta denominacija jugoslavenskog dinara po omjeru:

1.000.000 starih dinara (YUR) = 1 novi dinar (YUO).

Novčanice su zadržale stari dizajn, kao i motive. U seriji iz 1993. godine izdate su novčanice od 5000, 10.000, 50.000, 500.000, 1 milion, 5 miliona, 50 miliona, 500 miliona, 5 milijardi, 50 milijardi i 500 milijardi dinara. Već za tri mjeseca, zbog hiperinflacije, došlo je do nove denominacije dinara.

Serija 1993.
Izgled		Nominalna vrijednost	Veličina	Boja	Opis		Datum izdavanja
Lice	Naličje				Lice	Naličje
		5.000 dinara		smeđa	Nikola Tesla	Muzej Nikole Tesle u Beogradu	1993.
		10.000 dinara		crvena i zelena	Vuk Karadžić	Tršić i Manastir Tronoša
		50.000 dinara		ljubičasta	Petar II Petrović Njegoš	Cetinjski manastir
		500.000 dinara		zelena	Dositej Obradović	Manastir Novo Hopovo
		5.000.000 dinara		smeđa i plava	Karađorđe Petrović	Karađorđev konak u Topoli
		50.000.000 dinara		crvena	Mihajlo Pupin	Stara telefonska centrala u Beogradu
		500.000.000 dinara		plava	Jovan Cvijić	Zgrada Univerziteta u Beogradu tzv. Kapetan-Mišino zdanje
		5.000.000.000 dinara (5 milijardi dinara)		smeđa	Đura Jakšić	Manastir Vraćevšnica
		50.000.000.000 dinara (50 milijardi dinara)		crvena i plava	Miloš Obrenović	Konak kneza Miloša
		500.000.000.000 dinara (500 milijardi dinara)		tamno crvena	Jovan Jovanović Zmaj	Narodna biblioteka Srbije

1994.

ISO 4217 kod dinara iz ovog perioda bio je YUG. 1. januara 1994. godine izvršena je peta denominacija jugoslavenskog dinara po omjeru:

1.000.000.000 starih dinara (YUO) = 1 novi dinar (YUG).

Novčanice su zadržale stari dizajn, kao i motive. U seriji iz 1994. godine izdate su novčanice od 10, 100, 1000, 5000, 50.000, 500.000 i 10 miliona dinara. Tri sedmice kasnije, 24. januara 1994. zbog hiperinflacije, došlo je do nove denominacije dinara. U ovoj seriji, novčanice od 10 i 100 dinara nisu imale serijske brojeve. Novčanica od 10 miliona dinara iz serije 1992-93. je izdata sa crvenim žigom 1994, te novim potpisom guvernera na naličju.

Serija 1994.
Izgled		Nominalna vrijednost	Veličina	Boja	Opis		Datum izdavanja
Lice	Naličje				Lice	Naličje
		10 dinara		zelena	Josif Pančić	Planine	1994.
		100 dinara		plava i crvena	Nikola Tesla	Muzej Nikole Tesle u Beogradu
		1.000 dinara		ljubičasta i crvena	Petar II Petrović Njegoš	Cetinjski manastir
		5.000 dinara		plava i ljubičasta	Dositej Obradović	Manastir Novo Hopovo
		50.000 dinara		crvena	Karađorđe Petrović	Karađorđev konak u Topoli
		500.000 dinara		žuta	Jovan Cvijić	Zgrada Univerziteta u Beogradu tzv. Kapetan-Mišino zdanje
		10.000.000 dinara (Novčanica iz 1993. godine sa dodatnim žigom "1994")		zelena	Ivo Andrić	Narodna biblioteka Srbije

Novi dinar

ISO 4217 kod dinara iz ovog perioda bio je YUM. 24. januara 1994. godine izvršena je zamjena jugoslavenskog dinara, koji je bio direktno vezan za njemačku marku, po kursu prethodnog dana u odnosu:

13.000.000 starih dinara (YUG) = 1 Novi dinar (YUM) = 1 njemačka marka (DEM).

Naziv Novi dinar, bio je otisnut na novčanicama i zadržao se do 2000. godine. Prva serija sadržavala je apoene od 1, 5 i 10 novih dinara. U drugoj seriji iste godine izašle su dvije nove varijante novčanice od 5, 10 i nova novčanica od 20 novih dinara, dok su apoeni od 50 i 100 novih dinara pušteni u opticaj 1996. godine

Serija 1994–96. "Novi dinar"
Izgled		Nominalna vrijednost	Veličina	Boja	Opis		Datum izdavanja
Lice	Naličje				Lice	Naličje
		1 novi dinar		smeđa i plava	Josif Pančić	Planine	1994.
		5 novih dinara		crvena	Nikola Tesla	Muzej Nikole Tesle u Beogradu
				ljubičasta
		10 novih dinara		ljubičasta	Petar II Petrović Njegoš	Cetinjski manastir
				smeđa
		20 novih dinara		zelena i smeđa	Đura Jakšić	Manastir Vraćevšnica
		50 novih dinara		zelena	Miloš Obrenović	Konak kneza Miloša	1996.
		100 novih dinara		zelena	Dositej Obradović	Manastir Novo Hopovo

2000.

2000. godine su izdate nove novčanice bez riječi novi u apoenima od 10, 20, 50 i 100 dinara. Novčanice od 200 i 1000 dinara su izdate 2001., a poslije njih je 2002. puštena u opticaj novčanica od 5000 dinara.

Serija 2000–02.
Izgled		Nominalna vrijednost	Veličina	Boja	Opis		Datum izdavanja
Lice	Naličje				Lice	Naličje
		10 dinara		Oker-žuta	Vuk Karadžić Filip Višnjić u pozadini	Slika Vuka Karadžića; Učesnici Prvog slovenskog kongresa održanog u Pragu 1848. Vinjete slova koje je uveo Vuk Karadžić	2000.
		20 dinara		zelena	Petar II Petrović Njegoš	Statua Njegoša iz Njegoševog mauzoleja planina Lovćen
		50 dinara		Purple	Stevan Mokranjac klavir	Slika Mokranjac Motiv iz Miroslavljevog evanđelja Note
		100 dinara		plava	Nikola Tesla definicija Tesle, jedinice magnetske indukcije	Portret Nikole Tesle asinhroni motor
		200 dinara		smeđa	Nadežda Petrović; Statua Nadežde Petrović; Silueta manastira Gračanica	slika Nadežde Petrović manastir Gračanica	2001.
		1.000 dinara		crvena	Đorđe Vajfert Vajfertova pivara	Slika Đorđa Vajferta Hologram Svetog Juraja Detalj iz unutrašnjosti stare zgrade Narodne banke Jugoslavije
		5.000 dinara		ljubičasto-zelena	Slobodan Jovanović Detalj ornamenta sa zgrade SANU	Portret Slobodana Jovanovića Silueta Narodne skupštine Srbije	2002

Izgled novčanica srpskog dinara zasniva se na dizajnu ove serije jugoslavenskog dinara. Jedina je razlika to, što umjesto teksta Narodna Banka Jugoslavije na naličju novčanica piše Narodna Banka Srbije.

Vanjske veze

Jugoslavenski dinar na Wikimedijinoj ostavi

• Izgled novčanica jugoslovenskog dinara od 1920-2000. godine na portalu Ron Wise's Banknoteworld
• Povijesne tečajne liste: Jugoslavenski dinar 1966.-1991.
• Euro kao jugoslavenski dinar