De Zwarte Dood waart door Europa
De pestbacterie Yersinia pestis achtervolgt de mensheid al duizenden jaren. De oudst bekende uitbraak van de pest vond plaats rond 3000 v.Chr. en zou grote volksverhuizingen in Europa en Azië hebben veroorzaakt.
De beruchtste pestuitbraak is echter de pandemie die tussen 1347 en 1351 een derde van de Europese bevolking uitroeide en de bijnaam ‘Zwarte Dood’ kreeg.
Er zijn veel aanwijzingen dat de pest toesloeg in Europa toen 12 schepen uit de Zwarte Zee in oktober 1347 aanlegden in de Siciliaanse stad Messina. Tot nu toe kon echter niet aangetoond worden waar de besmetting precies vandaan kwam.
Verschillende theorieën wezen in de richting van uiteenlopende plekken in Azië, maar nu richten de onderzoekers hun blik op Rusland, en met name op de stad Laisjevo.
Nieuw onderzoek suggereert gemene deler
Onderzoekers van het Max Planck Institute for the Science of Human History in Duitsland hebben het erfelijk materiaal van verschillende varianten van de pestbacterie gereconstrueerd, en in de genetische informatie vonden ze bewijzen dat de Zwarte Dood in Rusland begon.
De reconstructie van het erfelijk materiaal werd uitgevoerd op basis van monsters van het gebit van 34 pestslachtoffers uit 10 verschillende landen, waaronder Duitsland, Frankrijk, Zwitserland en Rusland.
Met behulp van het erfelijk materiaal hebben de onderzoekers een soort stamboom van de bacterie opgesteld, waarbij vooral één tak een gemene deler van de andere bleek te zijn.
Deze variant kwam uit het monster LAI009, dat werd genomen in Laisjevo in de Russische Wolga-regio.
Meer opgravingen kunnen nieuwe resultaten opleveren
LAI009 is daardoor op dit moment de oudste bekende tak van de pestbacterie die in de 14e eeuw in Europa toesloeg. Dat betekent echter niet dat de vraag waar de Zwarte Dood vandaan kwam, nu eenduidig is beantwoord.
Volgens de wetenschappers kunnen er bij opgravingen in andere gebieden nog oudere varianten van de bacterie opduiken, waardoor ze het beeld van de oorsprong van een van de ergste pandemieën aller tijden weer moeten bijstellen.
Ratten verspreiden Zwarte Dood niet
De rat en zijn vlooien hebben lange tijd de schuld gekregen van de snelle verspreiding van de pest.
Maar een Noors onderzoek heeft aangetoond dat die theorie niet klopt.
Met behulp van computersimulaties testten de onderzoekers verschillende bronnen van besmetting, en ze ontdekten dat de rat en zijn vlooien de besmetting niet met de snelheid van de Zwarte Dood hebben kunnen overdragen.
Een ander dier kon dat echer wel.
De wetenschappers kwamen er namelijk achter dat vlooien en luizen die op mensen en hun kleren leefden, wel in staat waren de Zwarte Dood razendsnel te verspreiden.