Antanas Smetona
| Antanas Smetona | |||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 | |||||||||||
| Lični podaci | |||||||||||
| Datum rođenja | 10. avgust 1874. | ||||||||||
| Mesto rođenja | Užulenis, Ruska Imperija | ||||||||||
| Datum smrti | 9. januar 1944. (69 god.) | ||||||||||
| Mesto smrti | Klivlend, SAD | ||||||||||
| Univerzitet | Univerzitet Ludvig Maksimilijan u Minhenu, Državni univerzitet u Sankt Peterburgu | ||||||||||
| Politička karijera | |||||||||||
| Politička stranka | Lithuanian Nationalist Union | ||||||||||
| |||||||||||
Antanas Smetona (litv. Antanas Smetona; Užulenis, 10. avgust 1874 — Klivlend, 9. januar 1944) bio jelitvanski državnik, prvi predsednik Litvanije 1919. i ponovo predsednik od 1926. do 1940. godine. Bio je jedan od ideologa litvanskog nacionalizma.
Biografija[uredi | uredi izvor]
Tokom studija bio je aktivan u tajnom studentskom anticarističkom udruženju. Organizovao je otpor učenika obaveznom odlaženju na litrugiju u rusku pravoslavnu crkvu zbog čega je izbačen iz škole. Kasnije je ipak uspeo da završi školovanje u Sankt Peterburgu. Od 1897. do 1902. studirao je i završio pravo na sanktpeterburškom univerzitetu.
Po povratku u Vilnjus, Smetona je bio aktivan u raznim litvanskim nacionalističkim organizacijama. Tokom Prvog svetskog rata tražio je od Nemaca da mu omoguće ostvarenje i pravo Litvanije da bude suverena država. Februara 1918, potpisao je proglas o nezavisnosti Litvanije i aprila naredne godine bio izabran za prvog predsednika države, ali je već krajem godine Prelazna vlada izabrala Aleksandrasa Stulginskisa za novog predsednika. Smetona je nakon toga od 1923. do 1927. radio kao asistent na Litvanskom univerzitetu.
Bio je jedan od vođa državnog udara 1926. godine u kojem je srušen predsednik Kazis Grinijus i na taj način još jednom došao na vlast. Naredne je godine raspustio parlament i uz odobrenje vlade objavio novi Ustav u kojem su značajno proširene predsedničke ovlasti. Godine 1929, je s funkcije smenio i premijera i postao neprikosnoveni vođa države.[1] Vladao je Litvanijom sve do dolaska Sovjeta 15. juna 1940. godine. Nakon sovjetskog ultimatuma Litvaniji, Smetona je predložio oružani otpor Crvenoj armiji,[2] ali se ostali političari i generali nisu s njim složili. Tada su litvanski komunisti proglasili sovjetsku republiku, koja je zatim priključena Sovjetskom Savezu.
Smetona je s porodicom napustio Litvaniju i smestio se u Nemačkoj, a zatim u Švajcarskoj. Godine 1941, emigrirao je u SAD, gde se natposletku smestio u Klivlendu, Ohajo. Smrtno je stradao u požaru koji je izbio u kući njegovog sina 9. januara 1944. godine. Sahranjen je u Klivlendu, a 1975. njegovi posmrtni ostaci su preneseni na groblje kod Čardona (Ohajo).[3]
Reference[uredi | uredi izvor]
- ^ Smetona, Antanas. (2007). In Encyclopædia Britannica. Pristupljeno June 3, 2007, from Encyclopædia Britannica Online: http://search.eb.com/eb/article-9068265
- ^ Eidintas, Alfonsas; Vytautas Tuskenis Zalys, Edvardas Senn, Alfred Erich Senn (1999). Lithuania in European Politics. Palgrave Macmillan. ISBN 978-0-312-22458-5.
- ^ "Antanas Smetona". Find-A-Grave. URL accessed 2006-09-26.
Literatura[uredi | uredi izvor]
- Eidintas, Alfonsas; Vytautas Tuskenis Zalys, Edvardas Senn, Alfred Erich Senn (1999). Lithuania in European Politics. Palgrave Macmillan. ISBN 978-0-312-22458-5.
Spoljašnje veze[uredi | uredi izvor]
| Međunarodne | |
|---|---|
| Državne | |
| Ljudi | |
| Ostale | |
