Zgrada „Srpska kruna“

Zgrada „Srpska kruna“
Zgrada „Srpska kruna“
	Zgrada „Srpska kruna“ u kojoj se nalazi Biblioteka grada Beograda
Opšte informacije
Mesto	Beograd
Opština	Stari grad
Država	Srbija
Vreme nastanka	1869.
Tip kulturnog dobra	Spomenik kulture
Nadležna ustanova za zaštitu	Zavod za zaštitu spomenika kulture grada Beograda
	beogradskonasledje.rs

Zgrada nekadašnjeg hotela "Srpska kruna" polovinom 20. veka

Zgrada „Srpska kruna“ je sagrađena 1869. godine, kao jedan od prvih objekata u tada tek osnovanoj Knez Mihailovoj ulici.^[1] Danas se nalazi na broju 56. Od 1981. godine predstavlja nepokretno kulturno dobro kao spomenik kulture.^[2]^[3]

Danas se u Zgradi „Srpska kruna” nalazi Biblioteka grada Beograda.^[4]

Karakteristike[uredi | uredi izvor]

Hotel „Srpska kruna“ izgrađen je 1869. godine kao najmoderniji i najreprezentativniji hotel u Beogradu toga vremena. Zgrada je izvedena u duhu akademizma, sa elementima romantizma, ali su u njegovoj gradnji sačuvane i nastavljene tradicija i izgled hanova, gde se oko pravougaonog centralnog dvorišta organizuje cela građevina (ovakva kompozicija zgrade danas se uočava u Galeriji Atrijum Biblioteke grada beograda^[4]). Ipak, po spoljašnjem izgledu, stoji na početku intenzivnog procesa evropeizacije Beograda u drugoj polovini 19. veka, kada se srpsko društvo odvojilo od vekovne turske uprave. Posebna vrednost ove zgrade je autentičnost objekta, koji je sačuvan kao jedini reprezent prvih modernih hotela „evropskog tipa“ u Beogradu. ^[3] U razvoju beogradske arhitekture objekat predstavlja značajnu građevinu po konstruktivnim, oblikovanim i funkcionalnim osobinama, a posebno dokumetnuje period najintenzivnije izgradnje Beograda u 19 veku.^[1] Očuvanju autentičnosti zdanja doprinelo je to što je u popravkama posle ratnih bombardovanja i adaptaciji sedamdesetih godina 20. veka najvećim delom zadržala prvobitni izgled i veličinu, kao i činjenica da mu, sticajem srećnih okolnosti, prvobitna namena nije menjana punih 70 godina.

Istorijat[uredi | uredi izvor]

Početkom 19. veka imanje na kojem je sagrađena „Srpska kruna“ pripadalo je opštini. Zabeleženo je da je ovaj prostor 1824. godine bio određen za prvu beogradsku pijacu, ali se pijaca tu nalazila vrlo kratko i ubrzo je premeštena na prostor na kome se danas nalazi Studentski trg (Veliki pijac). Kao najraniji poznati privatni vlasnik ovog imanja pominje se porodica Mrcajlović.^[5]

Vlasnik zgrade bio je trgovac Milija Pavlović, koji je 1870. godine u ovoj zgradi otvorio gostionicu. Ime je „nasledio“ od jedne od najčuvenijih gostionica starog Beograda. Naime, kada je zgrada prvobitne gostionice „Srpska kruna“ ili „Malo zdanje“, koja je bila svojina kneza Aleksandra Karađorđevića i nalazila se u Uzun Mirkovoj ulici, otkupljena za smeštaj Opštinskog suda,^[3] Milija Pavlović je dobio pravo da firmu, skinutu sa gostionice, postavi na svoj hotel. Prvi poznati zakupac hotela „Srpska kruna“ bio je Jevrejin Jovan Vuger.^[5]

U „Srpsku krunu“ su dolazili najviđeniji Beograđani, pa je Vuger još 1875. organizovao priredbe. Tokom Srpsko-turskog rata, 1876. u njemu su odsedali strani novinari, kao i 1902. godine, kada je u ovom hotelu održan novinarski kongres. Prema nekim hroničarima, prva okupljanja masona takođe su vezana za „Srpsku krunu“, jer je Jovan Vuger i sam bio mason.

Kao hotel, „Srpska kruna“ je u svoje vreme po svemu bio ugostiteljski objekat prvog reda. U njemu su odsedali stranci i domaći bogati gosti. Imao je 17 soba na spratu. Pet najboljih bile su okrenute ka Knez Mihailovoj ulici, a po šest soba se nalazilo u bočnim krilima. U prizemlju su se nalazile kafana, bilijarska soba, čitaonica i trpezarija. Hotel je u prizemlju, prema Kalemegdanu, imao terasu koja je bila vrlo atraktivna za goste. Površina hotela bila je oko 1.620 m².^[5]

Dve godine po otvaranju, 1872. Pavlović prodaje hotel pančevačkom trgovcu Konstantinu Jagodiću, a deceniju kasnije njegovi naslednici prodaju ga braći Krsmanović, čuvenim beogradskim trgovcima. Prilikom podele imovine među braćom „Srpska kruna“ je pripala Aleksi Krsmanoviću i bila u njegovom vlasništvu sve do njegove smrti. Kad je osnovana Zadužbina Alekse Krsmanovića, „Srpska kruna“ je postala deo zadužbinske imovine i to je bila sve do nacionalizacije 1958. godine.^[5]

Ugostiteljsku funkciju započetu otvaranjem 1870. objekat je zadržao, sa kratkotrajnim prekidima u vreme ratova, punih 70 godina.^[1] Po izbijanju Srpsko-turskog rata, 1876. godine, hotel „Srpska kruna“ bio je privremeno pretvoren u ratnu vojnu bolnicu, a početkom Prvog svetskog rata bio je oštećen i nije radio sve do 1916. godine. Oštećen je bio i tokom šestoaprilskog bombardovanja 1941. godine, kada je i prestala funkcija „Srpske krune“ kao ugostiteljskog objekta. Posle renoviranja, 1943. godine, ovo zdanje zaposele su nemačke okupacione snage i napustile ga oktobra 1944. kada su ih u „Srpskoj kruni“ zamenili pripadnici jedinica Crvene armije.^[5]

Godine 1946. zgrada je ustupljena Narodnoj biblioteci Srbije, čija je zgrada na Kosančićevom vencu potpuno uništena u šestoaprilskom bombardovanju i godinu dana kasnije tu je otvorena čitaonica i započet je proces stvaranja novog fonda biblioteke. Narodna biblioteka Srbije je zgradu koristila do 1967. godine. Zatim se u njoj, do 1975. godine, nalazila Akademija za pozorište, film, radio i televiziju i potom filozofsko-istorijski fakultet.^[1] Godine 1975. zgrada je ispražnjena i započeti su konzervatorski radovi i adaptacija prostora za potrebe Biblioteke grada Beograda,^[5] Koja se u zgradu „Srpska kruna” uselila oktobra 1986. godine.^[3]

Vidi još[uredi | uredi izvor]

Izvori[uredi | uredi izvor]

^ ^a ^b ^v ^g „Zgrada "Srpska kruna"”. Spomenici kulture u Srbiji. Srpska akademija nauka i umetnosti. Pristupljeno 23. 4. 2018.
^ Službeni list grada Beograda br. 19/81
^ ^a ^b ^v ^g „Spomenik kulture „Srpska kruna“”. Katalog nepokretnih kulturnih dobara na području grada Beograda. Zavod za zaštitu spomenika kulture grada Beograda. Pristupljeno 23. 4. 2018.
^ ^a ^b „O nama - Zgrada”. zvanična prezentacija. Biblioteka grada Beograda. Pristupljeno 23. 4. 2018.
^ ^a ^b ^v ^g ^d ^đ „Biblioteka grada („Srpska kruna“)”. SG:INFO. Opština Stari grad. Arhivirano iz originala 02. 06. 2016. g. Pristupljeno 23. 4. 2018.

Spoljašnje veze[uredi | uredi izvor]

[САНУ-1] v ^g „Zgrada "Srpska kruna"”. Spomenici kulture u Srbiji. Srpska akademija nauka i umetnosti. Pristupljeno 23. 4. 2018.

[2] Službeni list grada Beograda br. 19/81

[Завод-3] v ^g „Spomenik kulture „Srpska kruna“”. Katalog nepokretnih kulturnih dobara na području grada Beograda. Zavod za zaštitu spomenika kulture grada Beograda. Pristupljeno 23. 4. 2018.

[beobib-4] „O nama - Zgrada”. zvanična prezentacija. Biblioteka grada Beograda. Pristupljeno 23. 4. 2018.

[Стари_град-5] v ^g ^d ^đ „Biblioteka grada („Srpska kruna“)”. SG:INFO. Opština Stari grad. Arhivirano iz originala 02. 06. 2016. g. Pristupljeno 23. 4. 2018.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

p r u Nepokretna kulturna dobra u gradu Beogradu
Barajevo	Kuća porodice Jeftić Crkva brvnara u Vraniću Zgrada škole u Vraniću Nadgrobni spomenik Milisava Čamdžije Stara škola, Boždarevac Stara mehana u Barajevu Kuća porodice Stevanović Crkva Svetog arhanđela Mihaila u Beljini Crkva Svete Trojice u Baćevcu
Voždovac	Rodna kuća vojvode Stepe Stepanovića u Kumodražu Stara kuća porodice Živković Mitrovićev dom na Avali Banjički logor Spomenik Neznanom junaku na Avali Hotel „Avala“ u Beogradu Crkva Svete Trojice u Ripnju
Vračar	Kuća vojvode Petra Bojovića Zgrada Treće beogradske gimnazije Zgrada Državne hemijske laboratorije u Beogradu Dom braće Krstić Kuća braće Nikolić Socijalistički narodni dom Kafana „Tri lista duvana“ Kuća vajara Đorđa Jovanovića Dom Društva za ulepšavanje Vračara Vozarev krst Muzička škola „Stanković“ Genčićeva kuća Spomenik Vasi Pelagiću Narodna biblioteka Srbije Kuća arhitekte Milana Zlokovića Kuća arhitekte Momira Korunovića Kuća Popovića Kuća Bogdana Gavrilovića Dom Udruženja novinara Srbije Kuća Mihaila Popovića Kuća Flašar u Beogradu Kuća pukovnika Elezovića u Beogradu Zgrada Tehničkog fakulteta u Beogradu Dom Udruženja jugoslovenskih inženjera i arhitekata u Beogradu Spomenik Karađorđu u Beogradu Zgrada auto servisa „Fiat” u Beogradu Kuća Josifa Šojata u Beogradu Kuća Petronijevića
Grocka	Rimska grobnica u Brestoviku Rimska grobnica na lokalitetu Dubočaj Rančićeva kuća Mitrovićeva kuća Karapešićeva kuća Vlajkovićeva kuća Cincarska kuća u Grockoj Teomirovićeva kuća Panićeva kuća Topalovićeva kuća Popovićeva kuća Smiljanićeva kuća Markovićeva kuća Božićeva kuća u Grockoj Manastir Rajinovac Spomenik i spomen kosturnica u Ritopeku
Zvezdara	Spomenik Vuku Karadžiću Novo groblje (Beograd) Astronomska opservatorija u Beogradu Crkva Sv. Nikole u Višnjici Hram Pokrova Presvete Bogorodice u Beogradu Studentski dom kralj Aleksandar I u Beogradu Crkva Svetog Antuna Padovanskog u Beogradu
Zemun	Zemunska tvrđava Nikolajevska crkva u Zemunu Kuća porodice Karamata Kuća u kojoj se rodio Dimitrije Davidović Kuća Afrodite Bialo Kuća sa sunčanim satom Crkva Sv. Trojice u Zemunu Kuća u Ul. Glavnoj 7 Špirtina kuća Magistrat u Zemunu Zgrada carinarnice u Zemunu Markovićeva kuća u Grockoj Ičkova kuća Kontumacka kapela Svetih arhanđela Mihaila i Gavrila Kontumacka kapela Svetog Roka Livnica Pantelić Kuća Burovca na Gardošu Crkva Sv. Dimitrija (Hariševa kapela) Crkva Svetih Arhanđela Mihaila i Gavrila u Batajnici Bogorodičina crkva (Zemun) Dom srpske pravoslavne crkvene opštine Zemun Zemunsko groblje na Gardošu Zemunska gimnazija Kuća inženjera Pavla Horvata Kuća dr Save Nedeljkovića Srpska škola u Gornjoj varoši u Zemunu Zemunska pošta Evangelistička crkva (Zemun) Zgrada komande vazduhoplovstva Zgrada Dečjeg doma kraljice Marije Osnovna škola Kraljica Marija Binderova kuća u Zemunu Stara kapetanija u Zemunu Zgrada Vodne zajednice u Zemunu Stara zgrada Poljoprivrednog fakulteta u Zemunu Srpska škola u Batajnici Crkva Uznesenja Blažene djevice Marije
Lazarevac	Spomen crkva u Lazarevcu Spomenik knezu Stanoju Nadgrobni spomenik knezu Aksentiju Miladinoviću Čaršijska kuća porodice Vasić Kuća porodice Dimitrijević Kuća porodice Đurđić Kuća porodice Miletić Kuća porodice Perlić Kuća porodice Krdžalić Crkva Svetog Velikomučenika Dimitrija
Mladenovac	Manastir Pavlovac Spomenik despotu Stefanu Lazareviću (Crkvine) Spomen česma „Crkvenac“ Spomenik palim ratnicima 1912—1918. Kuća porodice Badžak Crkva Svetih apostola Petra i Pavla u Jagnjilu sa sobrašicama
Novi Beograd	Staro sajmište Muzej savremene umetnosti Crkva Svetog Georgija u Bežaniji Palata Srbije Hangar Starog aerodroma Zgrada Stare osnovne škole u Bežaniji Sava centar Zapadna kapija Beograda
Obrenovac	Kuća u selu Draževcu Kuća u kojoj se rodio narodni heroj Vlada Aksentijević Crkva brvnara u Orašcu Stara mehana u Ušću Mehana Uzun Mirka Apostolovića Stara Osnovna škola Dom porodice Mihajlović Crkva u Obrenovcu Stara varoška kuća Spomenik streljanim taocima Stara zadružna kuća Rankovića Manastir Grabovac Crkva Svetog Vaznesenja u Drenu Crkva Pokrova Presvete Bogorodice u Bariču Sokolski dom (Obrenovac)
Palilula	Memorijalni muzej Nadežde i Rastka Petrovića Crkva Svetog Marka u Beogradu Univerzitetska biblioteka „Svetozar Marković“ Zgrada Arhiva Srbije Groblje oslobodilaca Beograda Poslovno-stambena zgrada Petra Jankovića Hotel „Metropol“ Kuća Milutina Milankovića Crkva Svetog cara Konstantina i carice Jelene u Ovči Zgrada Seizmološkog zavoda Zgrada Pravnog fakulteta u Beogradu Palata Glavne pošte Zgrada Vojnogeografskog instituta u Beogradu Kuća Nevene Zaborski u Beogradu Vila Prendić u Beogradu Stara mehana u Velikom Selu
Rakovica	Manastir Rakovica
Savski venac	Konak kneza Miloša u Topčideru Topčiderska crkva (Crkva Sv. Apostola Petra i Pavla) Crkveni konak u Topčideru Amam kneza Miloša Muzej Tome Rosandića Manakova kuća Porodična kuća Nikole Nestorovića Skulptura „Žetelica“ Muzej 4. jula Ilegalna štamparija CK KPJ na Banjičkom vencu Obelisk u Topčiderskom parku Spomenik Arčibaldu Rajsu Doktorova kula u Beogradu Zgrada Oficirske zadruge Vaznesenjska crkva Kuća porodice Veljković Kuća Branislava Nušića Zgrada prve srpske opservatorije Zaostavština Dragomira Glišića Kuća porodice Popović-Predić Abadžijske kuće Beogradska nadbiskupija Železnička stanica Beograd–Glavna Kuća dr Arčibalda Rajsa Kuća Isidore Sekulić Kuća porodice Najdanović Zgrada Oficirskog doma Stara zgrada Generalštaba Zgrada „Manježa“ Kuća dr Aleksandra Belića Dom sirote dece Parni mlin u Beogradu Krst sa Male pijace Hotel „Bristol“ Vojna bolnica na Vračaru Zgrada državne štamparije Univerzitetska dečja klinika Kasarna 7. puka Kuća kralja Petra I Karađorđevića Kuća Vukićevića Vučina kuća na Savi Kuća Dragoljuba Gošića Palata Ministarstva finansija Kraljevine Jugoslavije Vila Dušana Tomića Vila Olge Mos Palata Ministarstva šuma i ruda i Ministarstva poljoprivrede i voda Zgrade Generalštaba vojske Srbije i Crne Gore i Ministarstva odbrane Manastir Vavedenje Presvete Bogorodice u Beogradu Crkva Svetog arhangela Gavrila u Beogradu Zgrada Sokolskog doma „Matica“ Zgrada Arhiva Jugoslavije Kuća trgovca Dušana Lazića u Beogradu Vila Stevke Milićević u Beogradu Zgrada Ministarstva saobraćaja u Beogradu Hala 1 Beogradskog sajma Dvorski kompleks na Dedinju u Beogradu Fabrika hartije Milana Vape Vila Rajh u Beogradu Zgrada Socijalnog osiguranja u Beogradu Vila Lazića i Mitrovića u Beogradu Vila glumice Marice Popović u Beogradu Zgrada Ministarstva socijalne politike i narodnog zdravlja u Beogradu Kuća arhitekte Jovana Ilkića u Beogradu Dom Radničke komore u Beogradu Vila Šterić u Beogradu
Sopot	Crkva Sv. Nikole u Sibnici Sopotski han Stara kuća porodice Žujović Han Radosavljevića Han Pantića Osnovna škola u Malom Popoviću Manastir Kastaljan Nadgrobni spomenik vojvodi Pavlu Cukiću Stara kuća porodice Žmurić Crkva Svetog Marka u Stojniku
Stari grad	Dositejev licej Konak kneginje Ljubice Beogradska tvrđava Božićeva kuća Terazijska česma Turbe Šeih Mustafe Kafana "?" Spomenik knezu Mihailu Kapetan Mišino zdanje Bajrakli džamija u Beogradu Kuća slikara Đorđa Krstića Dom Jevrema Grujića Zgrada zadužbine Nikole Spasića Dom Jovana Cvijića Krsmanovićeva kuća na Terazijama Prva varoška bolnica Zgrada Uprave fondova u Beogradu Zgrada Realke u Beogradu Spomenik zahvalnosti Francuskoj Čukur česma Stara kuća na Varoš kapiji Zgrada Ministarstva pravde Zgrada Smederevske banke Zgrada Narodne banke Srbije u Ulici kralja Petra Osnovna škola Kralj Petar Prvi Dorćolska osnovna škola Palilulska osnovna škola Kuća Jovana Smederevca Građanske kuće u Ul. Knez Mihailovoj br. 46, 48 i 50 Dom Mike Alasa Zgrada Beogradske zadruge Zgrada Ministarstva prosvete Zgrada trgovca Stamenkovića Robni magazin Spomenik Dositeju Obradoviću Spomenik Josifu Pančiću Saborna crkva u Beogradu Palata „Anker“ Palata „Atina“ Zgrada stare telefonske centrale Zgrada hotela „Moskva“ Dom porodice Pavlović Umetnički paviljon „Cvijeta Zuzorić“ Kuća Branislava Kojića Igumanova palata Zgrada „Srpska kruna“ Zgrada u Ul. Kralja Milana 1 Zgrada u Ul. Kralja Milana 3 Zgrada Narodnog pozorišta u Beogradu Crkva Aleksandra Nevskog Dom Svetog Save Kuća Stevana Mokranjca u Beogradu Zgrada Beogradske opštine Zgrada Starog dvora Zgrada Novog dvora Grobnica narodnih heroja na Kalemegdanu Hotel „Nacional” Zgrada umetničke škole Zgrada Narodne skupštine Palata „Albanija“ Kuća Nikole Pašića Bioskop „Balkan“ Kuća Filipa Filipovića Kuća Nikole Predića Zanatski dom Dom vojske u Beogradu Zgrada Patrijaršije Zgrada PRIZAD-a (TANJUG) Zgrada Prometne banke Kuća Bete i Riste Vukanovića Kuća Jovana Skerlića Kuća porodice Ribar Kuća Milana Piroćanca Zgrada Velike škole Zgrada Kolarčevog narodnog univerzizeta Etnografski muzej Kuća Laze Pačua Zgrada Agrarne banke Kuća dr Stanoja Stanojevića Dom društva Crvenog krsta Atelje Uroša Predića Kuća u Ul. Cara Dušana 10 Kuća Stevana Kaćanskog Spomenik Moši Pijade Kuća Dimitrija Krsmanovića Kuća vajara Dragomira Arambašića Kafana „Ruski car“ Zgrada Ekonomske škole Zgrada Prve beogradske gimnazije Spomenik Pobedniku Kuća Miladina Pećinara Palata SANU Zgrada Druge ženske gimnazije (Škola „Nikola Tesla“) Zgrada Trgovačke akademije Fotografski atelje Milana Jovanovića Kuća porodice Hristić-Mijušković Kuća Milana A. Pavlovića Moderna garaža u Beogradu Hotel „Mažestik“ Kuća Leone Panajot Kuća Mihaila Đurića Kuća porodice Milovanović Kuća Radisava Jovanovića Zgrada Društva svetog Save Kuća Dimitrija Živadinovića Kuća Andre Đorđevića Parno kupatilo braće Krsmanović Kuća Zdravka Đurića Zgrada Ljubomira Miladinovića Kuća trgovca Crvenčanina Zgrada Josifa Šojata Kuća Milorada Pavlovića Zgrada Jakova Čelebonovića Spomen dom vajara Radete Stankovića Botanička bašta Jevremovac Zgrada Ministarstva pošta Kompleks radničkih stanova Palata penzionog fonda Zgrada Aero kluba Dom vračarske štedionice u Beogradu Zgrada Penzionog fonda Beočinske fabrike cementa u Beogradu Kuća izdavača i knjižara Gece Kona u Beogradu Dom sindikata (Beograd) Bitef teatar Beogradska sinagoga Kuća knjižara Marka Markovića Termoelektrana „Snaga i svetlost“ Zgrada Klasne lutrije u Beogradu Hotel „Prag” u Beogradu Umetnička livnica „Plastika“ u Beogradu Spomenik vojvodi Vuku Kuća građevinara Karla Knola u Beogradu Zgrada sa slikarskim ateljeima i galerijom Salona Muzeja savremene umetnosti u Beogradu Dom Saveza nabavljačkih zadruga državnih službenika u Beogradu Spomenik Vasi Čarapiću u Beogradu Zgrada predstavništva Prvog dunavskog parobrodarskog društva u Beogradu Zgrada „Progresa” u Beogradu Zgrada Doma štampe Zgrada Hempro Zgrada Službe društvenog knjigovodstva Jugoslavije
Surčin	Crkva Sv. Paraskeve u Boljevcima Crkva Svetog Vaznesenja u Jakovu Crkva Sv. Nikole u Dobanovcima Manastir Fenek Crkva Svetog Arhanđela Gavrila u Progaru Stara porodična kuća Aćimovića Crkva Svete Petke u Surčinu Crkva Svetog Save u Bečmenu Crkva Svetog Jovana Preteče u Petrovčiću Muzej vazduhoplovstva u Beogradu Crkva Svetog velikomučenika Georgija u Ugrinovcima
Čukarica	Zgrada škole u Žarkovu Osnovna škola „Ljuba Nenadović“ Crkva Svetog Nikole u Ostružnici Janićevi dućani u Ostružnici Janićeva kafana u Ostružnici Zgrada u Ul. Turgenjevljevoj 1 Fabrika šećera Zgrada Kovnice novca Crkva Rođenja Bogorodice sa Boračkim grobljem