Waarom het zwarte personage voortaan niet meer als eerste sterft in horrorfilms

Ieder filmgenre kent zijn eigen wetten en bij horror is het niet anders. Liefhebbers van al die slasherfilms kennen de wetten uit hun hoofd. Anders kunnen ze wel terecht bij de zesdelige Scream-reeks (1996-2023) waar op metaniveau met die regels wordt gespeeld: “Je zult deze film niet overleven als je zegt: ‘Ben zo terug’, ‘Hallo?’ of ‘Wie is daar?’”

Eén wet ontbreekt er in dat Scream-universum en omdat Amerikanen alles altijd afkorten luidt die regel: BGDF. Als in: the black guy dies first, het zwarte personage gaat er als eerste aan. Dat is haast een volkswijsheid.

Mede door het succes van de psychologische horrorfilms van de zwarte Amerikaanse regisseur Jordan Peele (Get Out uit 2017, US uit 2019 en Nope uit 2022) besloot het schrijversduo Robin Coleman (universitair docent communicatie) en Mark Harris (filmjournalist) de rol van zwarte acteurs binnen het horrorgenre te evalueren. Dat deden ze al eens in de documentaire Horror Noire (2019) en zojuist verscheen hun boek The Black Guy Dies First – Black Horror Cinema from Fodder to Oscar.

Die ondertitel laat zich aldus vertalen: van kanonnenvoer tot aan een Oscar. En dat klopt aardig, want Jordan Peele won voor Get Out het beeldje voor beste oorspronkelijke scenario. Een lange weg, blijkt wel uit dit losjes geschreven, fraai geïllustreerde boek vol inzichtelijke lijstjes. De uitkomst luidt: circa 45 procent.

Kanonnenvoer

Na het bestuderen van 1.000 horrorfilms met 1.500 personages gespeeld door zwarte acteurs trekken de auteurs de conclusie dat bijna de helft de film niet overleeft. Soms al na een minuut of vijf, nog voordat het publiek de kans kreeg om zich met hen te identificeren: kanonnenvoer.

Kampioen doodgaan op het witte doek is de zwarte cultacteur Tony Todd: in films kende hij 24 voortijdige eindes. De eerste keer liet hij het leven in de remake van de George A. Romero’s zombieklassieker Night of the Living Dead (1990), zijn recentste sterfscène was die in Tales from the Hood 3 (2020). De slasherreeks Candyman (1992-2021) overleefde Todd weer wel – daarin speelt hij dan ook zelf de hoofdrol van mythische moordenaar met een haak op de plek waar ooit zijn onderarm zat.

Juist door het kiezen van een tamelijk obscure invalshoek hebben de auteurs een manier gevonden om aan procesbeschrijving te doen. Ze tonen aan dat ook in Hollywood, zelfs in Hollywood, en wat daar allemaal ver onder bungelt, de zwarte (racistische) stereotypes langzaamaan verdwijnen.

Ze beginnen hun verhaal in 1968. Sidney Poitier was dan al wel een gearriveerd karakteracteur, maar veel van zijn zwarte collega’s moesten het doen met bijrolletjes als boef of worden letterlijk ingezet als joker voor de comic relief – die gulle lach van ontspanning binnen een serieus verhaal. Zo onderscheidden ze door het overwegend witte Hollywood bedachte zwarte archetypes als de medicijnman, de zwarte verleidster, de hosselaar of de zich opofferende heroïsche figuur die zijn ‘baas’ redt.

Ook de goeieriken

Goed voorbeeld van die laatste categorie is acteur Scatman Crothers in The Shining (1980). Als aimabele oudere heer schiet hij het jongetje Danny en diens moeder Wendy te hulp, maar hij eindigt met de bijl van Jack Nicholson in zijn voorhoofd. Black guy dies first.

Saillant detail: in het oorspronkelijke boek van Stephen King sterft hij geenszins. Maar voor de film vond Stanley Kubrick het beter zo: “Het is nu eenmaal horror.” Vandaag zou dat in de bioscoop tot een opstand leiden, vermoeden de schrijvers, want Scatman had zijn dood ‘niet verdiend’ – hij was geen slechterik, hij was juist de good guy, dat gaat niet zomaar meer. Of dat helemaal waar is blijft even de vraag, maar het is een grappige gedachte.

Zoals deze hele culturele studie plezier uitademt tussen alle sociologische context door. Ze laat zien hoe de vernieuwende Jordan Peele als filmmaker zijn artistieke vrijheid vond en daar een breed, gemengd publiek – Get Out bracht wereldwijd 256 miljoen dollar op (zo’n 238 miljoen euro) – mee wist te bereiken.

Kassa! Heel Hollywood is een nieuwe weg ingeslagen. Met dank aan zwarte wegbereiders als Pam Grier (zes keer dood op film), Samuel L. Jackson (acht keer dood) en de reeds genoemde Tony Todd (twee keer Lifetime Achievement Award van het jaarlijkse horrorfestival in New York voor zijn 250 film- en tv-rollen).

Robin Coleman en Mark Harris, The Black Guy Dies First – Black Horror Cinema from Fodder to Oscar, Simon & Schuster, 320 p.’s, 19,99 euro.