Matt Damon

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Matt Damon
Ilustracja
Matt Damon (2023)
Imię i nazwisko

Matthew Paige Damon

Data i miejsce urodzenia

8 października 1970
Cambridge

Zawód

aktor, scenarzysta, producent filmowy, filantrop

Współmałżonek

Luciana Bozán Barroso (od 2005)

Lata aktywności

od 1988

podpis
Multimedia w Wikimedia Commons
Cytaty w Wikicytatach

Matt Damon, właśc. Matthew Paige Damon (ur. 8 października 1970 w Cambridge) – amerykański aktor, scenarzysta, producent filmowy i filantrop[1]. Laureat Oscara wraz z Benem Affleckiem za najlepszy scenariusz oryginalny do filmu Buntownik z wyboru (1997)[2].

Życiorys[edytuj | edytuj kod]

Wczesne lata[edytuj | edytuj kod]

Urodził się w Cambridge w Massachusetts jako drugi syn Nancy Carlsson-Paige, profesor edukacji dziecięcej, i Kenta Telfera Damona, sprawozdawcy podatkowego i maklera giełdowego[3]. Jego rodzina miała pochodzenie angielskie, szkockie i walijskie ze strony ojca, a fińskie, szwedzkie i norweskie ze strony matki[4]. W 1973 jego rodzice rozwiedli się, gdy miał dwa lata i spędził część swojego dzieciństwa w bostońskiej komunie z matką, specjalistką od edukacji dzieci. Jego starszy brat Kyle został artystą rzeźbiarzem[5].

Uczęszczał do Cambridge Alternative School i Cambridge Rindge & Latin School. Jako licealista brał udział w przedstawieniach. W tym czasie nawiązał trwałą przyjaźń ze swoim sąsiadem Benem Affleckiem. Studiował język angielski na Uniwersytecie Harvarda, ale w 1992 porzucił studia. Wystąpił w studenckich sztukach teatralnych, takich jak Burn This i A... My Name is Alice.

Kariera[edytuj | edytuj kod]

Jako student na Harvardzie zadebiutował na kinowym ekranie w wieku 18 lat w komedii romantycznej Donalda Petrie Mystic Pizza (1988), gdzie miał jedną linijkę dialogu, grając Steamera Windsora, młodszego brata chłopaka Daisy (Julia Roberts)[6]. Zagrał w dramacie Leonarda Nimoya Dobra matka (1988), dramacie familijnym fantasy Pole marzeń (Field of Dreams, 1989), telewizyjnym dramacie TNT Czcij ojca swego (1990) i dramacie sportowym Więzy przyjaźni (School Ties, 1992). W 1992 opuścił uniwersytet, przed obroną tytułu licencjata sztuki, aby w Los Angeles wystąpić w westernie Waltera Hilla Geronimo: amerykańska legenda (Geronimo: An American Legend) jako pułkownik Britton Davis; błędnie spodziewał się, że film odniesie duży sukces[7]. Jego pierwszą większą rolą była kreacja Ilario, żołnierza uzależnionego od heroiny w dramacie wojennym Edwarda Zwicka Szalona odwaga (1996)[8].

W 1992 Damon i Ben Affleck współpracowali nad scenariuszem filmu o młodym geniuszu matematycznym. Po długich zmaganiach o wyprodukowanie scenariusza Miramax wykupił prawa do filmu w 1996. Film Buntownik z wyboru (Good Will Hunting, 1997) w reżyserii Gusa Van Santa spotkał się zarówno z uznaniem krytyków, jak i publiczności. Wraz z Affleckiem został uhonorowany Złotym Globem i Oscarem za najlepszy scenariusz oryginalny, a także zostali uhonorowani Humanitas Prize za film fabularny i Nagrodą Satelity dla najlepszego scenariusza oryginalnego, a za rolę wybitnie uzdolnionego chłopaka Willa Huntinga otrzymał ShoWest Convention jako „gwiazda jutra” i nagrodę na 48. Festiwalu Filmowym w Berlinie za wybitne osiągnięcie indywidualne oraz nominację do Oscara dla najlepszego aktora pierwszoplanowego i Złotego Globu dla najlepszego aktora w filmie dramatycznym.

Brał udział w castingu do ról: Jimmy’ego Emmetta w czarnej komedii Za wszelką cenę (1995), Fee Heroda „The Kida” w westernie Szybcy i martwi (1995), Aarona Stemplera w dreszczowcu Lęk pierwotny (1996) i Petera Appletona w dramacie Majestic (2001). Aby udoskonalić swój południowy akcent do roli Rudy’ego Baylora w dramacie kryminalnym Francisa Forda Coppoli Zaklinacz deszczu (1997), za darmo opiekował się barem w Knoxville w Tennessee, a później zatrudnił jednego z klientów jako trenera dialektu. W dramacie wojennym Stevena Spielberga Szeregowiec Ryan (1998) u boku Toma Hanksa zagrał tytułową postać szeregowca Jamesa Francisa Ryana. W 1998 został wybrany jako jeden z „50 najpiękniejszych ludzi na świecie” przez magazyn „People”. W 1999 zdobył nominację do Teen Choice Awards jako ulubiony aktor filmowy. Kreacja socjopatycznego Toma Ripleya w dramacie kryminalnym Anthony’ego Minghelli Utalentowany pan Ripley (The Talented Mr. Ripley, 1999) przyniosła mu nominację do Złotego Globu dla najlepszego aktora w filmie dramatycznym oraz MTV Movie Award w dwóch kategoriach: najlepszy czarny charakter i najlepszy występ muzyczny „Tu vuo' fa l’Americano” (z Jude’em Law i Fiorello).

Damon (2001)

Steven Soderbergh obsadził go w roli Linusa Caldwella w komedii kryminalnej Ocean’s Eleven: Ryzykowna gra (2001) i jego kontynuacjach – Ocean’s Twelve: Dogrywka (2004) i Ocean’s Thirteen (2007). W 2002 wystąpił na West Endzie w londyńskim Garrick Theatre w roli dilera narkotyków Dennisa w sztuce Kennetha Lonergana To nasza młodość (This Is Our Youth)[9][10]. W ekranizacjach powieści Roberta Ludluma – Tożsamość Bourne’a (2002), Krucjata Bourne’a (2004), Ultimatum Bourne’a (2007) i Jason Bourne (2016) wcielił się w postać Jasona Bourne’a. Filmy te nie tylko odniosły sukces komercyjny, ale także zdobyły uznanie krytyków[7]. Jako południowoafrykański zawodnik rugby Francois Pienaar w dramacie biograficznym Invictus – Niepokonany (2009) w reż. Clinta Eastwooda zdobył nominację do Oscara i Złotego Globu i Nagroda Gildii Aktorów Filmowych jako najlepszy aktor drugoplanowy. Za rolę astronauty Marka Watneya w dramacie fantastycznonaukowym Ridleya Scotta Marsjanin (2015) otrzymał Złoty Glob dla najlepszego aktora w filmie komediowym lub musicalu oraz był nominowany do Oscara, Nagrody Brytyjskiej Akademii Filmowej i Nagrody Saturna w kategorii najlepszy aktor. Jako jeden z producentów dramatu Kennetha Lonergana Manchester by the Sea (2016) zdobył nominację do Oscara za najlepszy film.

Życie prywatne[edytuj | edytuj kod]

Damon z żoną (2009)

Jest żonaty z Lucianą Bozán Barroso, z którą ma trzy córki: Isabellę (ur. 2006)[11], Gię Zavalę (ur. 2008)[11] i Stellę Zavalę (ur. 2010)[12]. Wspólnie wychowywali też Alexię, córkę Luciany z poprzedniego związku.

Filmografia[edytuj | edytuj kod]

Filmy pełnometrażowe[edytuj | edytuj kod]

Jako producent[edytuj | edytuj kod]

Jako producent wykonawczy[edytuj | edytuj kod]

  • 2001–2002: Project Greenlight
  • 2002: Push, Nevada
  • 2002: Speakeasy
  • 2002: Trzeci do pary (The Third Wheel)
  • 2003: Bitwa pod Shaker Heights (The Battle of Shaker Heights)
  • 2003: Project Greenlight 2
  • 2003: All Grown Up
  • 2003: Project Greenlight 3
  • 2005: Krwawa uczta (Feast)
  • 2008: Pokonać Saharę (Running the Sahara)
  • 2009: The People Speak

Jako scenarzysta[edytuj | edytuj kod]

Jako montażysta[edytuj | edytuj kod]

Nagrody[edytuj | edytuj kod]

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ Matt Damon pomaga biednym. Interia.pl, 16 lipca 2009. [dostęp 2021-07-16]. (pol.).
  2. ↑ Matt Damon Awards. AllMovie. [dostęp 2021-07-16]. (ang.).
  3. ↑ Matt Damon Biography (1970-). Film Reference. [dostęp 2021-07-17]. (ang.).
  4. ↑ Ben Affleck What Nationality Ancestry Race. Ethnicity of Celebs, 12 czerwca 2014. [dostęp 2021-07-17]. (ang.).
  5. ↑ Matt Damon Actor, Screenwriter. „TV Guide”. [dostęp 2021-03-24]. (ang.).
  6. ↑ Mattp: 10 Things You Never Knew About The 1988 Julia Roberts Film Mystic Pizza. Eighties Kids, 20 sierpnia 2020. [dostęp 2021-03-24]. (ang.).
  7. ↑ a b Matt Damon, [w:] Encyclopædia Britannica [dostęp 2021-07-19] (ang.).
  8. ↑ Rebecca Flint Marx: Matt Damon Biography. AllMovie. [dostęp 2021-03-24]. (ang.).
  9. ↑ Lyn Gardner: This Is Our Youth. „The Guardian”, 8 maja 2002. [dostęp 2021-07-17]. (ang.).
  10. ↑ This is Our Youth in London, stage play by Kenneth Lonergan. thisistheatre.com. [dostęp 2021-07-17]. (ang.).
  11. ↑ a b Matt Damon, Wife Have a Girl. „People”. [dostęp 2021-03-24]. (ang.).
  12. ↑ Matt Damon Welcomes Daughter Stella Zavala. „People”. [dostęp 2021-03-24]. (ang.).

Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]

Złoty Glob dla najlepszego aktora w filmie komediowym lub musicalu
1950–1959
1960–1979
1980–1999
2000–2019
2020–2039

Nagroda Akademii Filmowej za najlepszy scenariusz oryginalny
1940–1960
1961–1980
1981–2000
2001–2020
2021–2040
Nagroda National Board of Review dla najlepszego aktora
Nagroda Empire dla najlepszego aktora
Złoty Glob za najlepszy scenariusz

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Matt_Damon&oldid=71572286”