Durka-Radziwill.indd 1 2011-12-07 12:57:28 Durka-Radziwill.indd 2 2011-12-07 12:57:31 Jaros∏aw Durka Oficyna Wydawnicza RYTM Warszawa Durka-Radziwill.indd 3 2011-12-07 12:57:31 Recenzenci prof. dr hab. Henryk Lisiak prof. dr hab. Marek Masnyk Projekt graficzny okładki i stron tytułowych Jacek Tofil Na wyklejkach Janusz Radziwiłł we Włoszech Janusz Radziwiłł z rodziną Opracowanie redakcyjne i korekty Oficyna Wydawnicza RYTM Sp. z o.o. Skład i łamanie Studio Graficzne Oficyny Wydawniczej RYTM Sp. z o.o. – Jolanta Matuszewska studio@rytm-wydawnictwo.pl © Copyright by Jarosław Durka and Oficyna Wydawnicza RYTM Sp. z o.o., 2011 ISBN 978-83-7399-465-2 Druk i oprawa Łódzkie Zakłady Graficzne Sp. z o.o. Oficyna Wydawnicza RYTM Sp. z o.o. prowadzi sprzedaż wysyłkową książek z rabatem. Szczegóły na stronie www.rytm-wydawnictwo.pl Zamówienia można składać pod adresem: Oficyna Wydawnicza RYTM Sp. z o.o., ul. Wolska 84/86, 01-141 Warszawa tel./fax: (22) 631-77-92, fax (22) 862-37-59 e-mail: dzial.handlowy@rytm-wydawnictwo.pl Durka-Radziwill.indd 4 2011-12-07 12:57:31 Bibliografia Źródła archiwalne Archiwum Akt Nowych w Warszawie [AAN] Ambasada RP w Berlinie, Przedstawicielstwo Rady Regencyjnej Królestwa Polskiego w Rosji, Przedstawicielstwo Rady Regencyjnej Królestwa Polskiego w Berlinie, Biuro Sejmu RP w Warszawie 1919–-1939, Attachaty wojskowe, Gabinet Cywilny Rady Regencyjnej [GCRR], Bezpartyjny Blok Współpracy z Rządem, Centralna Agencja Polska w Lozannie [CAPwL], Ministerstwo Spraw Zagranicznych [MSZ], Akta Artura Dobieckiego, Akta Stanisława Rymara, Rada Główna Opiekuńcza w Krakowie, Archiwum Ignacego Jana Paderewskiego, Protokoły Rady Ministrów. Archiwum Archidiecezjalne w Poznaniu [AAP] Akta Związku Kawalerów Maltańskich [ZKM]. Archiwum Główne Akt Dawnych w Warszawie [AGAD] Oddział III, Archiwum Radziwiłłów z Nieborowa [ARN], Korespondencja, Seria 1, sygn. 14, 16, 17, 18, 23, 24, 25, 35, 38, 54, 61, 64, 65, 71, 78, 79, 80, 82, 92, 96, 98, 103, 108, 118, 126, 128, 129, 130, 152; Seria 2, sygn. 16, 92, 104, 113, 198, 229, 231, 232, 260, 266, 285, 291, 319, 341, 387, 407, 411, 419, 462, 499, 500, 528, 548, 559, 560, 564, 569, 570, 580, 586, 587, 588, 614, 622, 624, 664, 679, 687, 688, 728a, 739, 742, 755, 759, 774, 783, 784, 788, 790, 797, 799, 806, 810, 822, 823, 867, 887, 915, 923, 943, 978, 984, 996, 1007, 1033, 1066, 1070, 1080, 1083, 1085, 1087, 1114, 1131, 1135, 1157, 1202, 1209, 1210, 1211, 1216, 1217, 1218, 1219, 1221, 1223, 1226, 1230, 1246, Archiwum Radziwiłłów z Nieborowa – Majątkowe, sygn. 1071, 1225, 1226, 1227, 1228, 1229, Archiwum Zamoyskich, sygn. 2253, Archiwum Lubomirskich z Małej Wsi, sygn. 1294, 1301, 1310. 355 Durka-Radziwill.indd 355 2011-12-07 12:58:10 Archiwum Instytutu Historii Uniwersytetu Wrocławskiego: Kalicki W., Janusz ks. Radziwiłł w świetle swej publicystyki i wystąpień sejmowych (mps pracy magisterskiej) 1975 roku. Archiwum Jasnogórskie w Częstochowie: Archiwum Marii i Ignacego Mościckich. Archiwum Państwowe m.st. Warszawy: Stołeczny Komitet Samopomocy Społecznej. Archiwum Państwowe w Częstochowie: Szpital Maltański w Częstochowie. Archiwum Państwowe w Kaliszu: Państwowe Gimnazjum Męskie w Ostrowie Wielkopolskim 1846–1935. Archiwum Państwowe w Katowicach [AP Katowice] Wspólnota Interesów Górniczo-Hutniczych S.A. w Katowicach 1937–1945, Wspólnota Interesów Górniczo-Hutniczych S.A., Zarząd Huty Laura w Siemianowicach. Archiwum Państwowe w Kielcach [AP Kielce]: Archiwum Radziwiłłów z Nagłowic [AR z Nagłowic]. Archiwum Państwowe w Krakowie [AP Kraków]: Naczelny Komitet Narodowy [NKN]. Archiwum Państwowe w Krakowie, Oddział na Wawelu [AP Kraków]: Archiwum Tarnowskich z Dzikowa [ADzT]. Archiwum Polskiej Akademii Nauk w Warszawie [Archiwum PAN]: Materiały Witolda Kamienieckiego. Biblioteka Jagiellońska w Krakowie [BJ]: Archiwum Pusłowskich 467/99, 859/99,1117/99, 1157/99, Korespondencja Michała Bobrzyńskiego 8099 III, 8101 III, 8130 III, Korespondencja Władysława Leopolda Jaworskiego i Prezydium NKN z lat 1914 – 1920, 10127 III, Korespondencja Aleksandra Lednickiego 67/88, 72/88, 79/88. Biblioteka Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego [Biblioteka KUL]: Archiwum Jana Steckiego, Korespondencja W. Tatarkiewicza. Biblioteka PAN w Kórniku [BK]: Korespondencja Marii Zamoyskiej 7660, Korespondencja Kazimiery Iłłakowiczówny 12100, Materiały bio- i bibliograficzne Aleksandra Gongola oraz jego wspomnienia 12853, Wspomnienia o Radziwiłłach 11665, Korespondencja Zofii Krasickiej 11805. 356 Durka-Radziwill.indd 356 2011-12-07 12:58:10 Biblioteka Narodowa: Tuchan-Taurogiński B., Geneza powstania Archiwum Radziwiłłów, oraz wartość zbiorów dla nauki polskiej, Warszawa 1955, 9067, Puttkamer-Żółtowska J., Dziennik, 9346, Woyniłłowicz E., Wspomnienia, IV 6486. Biblioteka Naukowa PAU i PAN w Krakowie: Korespondencja Adama Krzyżanowskiego 6833, Korespondencja Jerzego Mycielskiego 8149, Krzyżanowski A., Kartki z kalendarza, 6841. Biblioteka Sejmowa w Warszawie: Druki Sejmu i Senatu II RP, Biuletyny Koła Gospodarczego Posłów i Senatorów BBWR. Biblioteka Śląska w Katowicach: Ze zbioru Kazimierza Smogorzewskiego, J. Radziwiłł, Poland since the Great War, Reprint from the Slavonic Reviewn nr 35, January 1934. Biblioteka Zakładu Narodowego im. Ossolińskich we Wrocławiu [BZNO]: Bobrzyński J., Zwierciadło gasnącego świata, sygn. 13531/II, Bryja W., O jedności wsi. Zrzeszenie Inteligencji Ludowej 1936–1939 oraz w latach 1939– 1941, t. 2: 1939–41 (mps), sygn. 15347 II, Dębski J., Wspomnienia z lat 1889–1973, t. 3: 1926–1949 (mps.), sygn. 15354 III, Papiery dotyczące Stronnictwa Zachowawczego oraz konserwatystów polskich w latach 1927–1935, mf. 4704, Papiery Kazimierza Sosnkowskiego, Sprawy Krajowe 1940–1942, J. Radziwiłł „List z Kraju”, k. 32–36, sygn. 16543 I 2. Biblioteka Raczyńskich w Poznaniu: Archiwum Związku Polskich Kawalerów Maltańskich z lat 1916–1939 prowadzone przez Stanisława Taczanowskiego z Podrzecza, rkps 2805. Biblioteka UAM w Poznaniu: Dziennik Heleny Potockiej od 15 września do 24 grudnia 1939 roku, sygn. 3666. Centralne Archiwum Wojskowe w Rembertowie [CAW]: Radziwiłłowa A., Dziennik z powstania warszawskiego, spis 62/53, t. 57a, Teczka personalna Janusza Radziwiłła, sygn. 2985. Centrum Kultury i Sztuki w Kaliszu: Pałat Z., Antonin. Zespół pałacowy. Dokumentacja historyczno-architektoniczna, wykonana na zlecenie Urzędu Wojewódzkiego, Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków w Kaliszu, Poznań 1985. Instytut Józefa Piłsudskiego w Nowym Jorku: Zesp. 29 Sybiracy – wspomnienia i relacje z zesłania, sygn.116 Z. D. Katarzyna – „Pobyt u Księcia Radziwiłła w Ołyce”. 357 Durka-Radziwill.indd 357 2011-12-07 12:58:10 Instytut Pamięci Narodowej – Komisja Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu [IPN – KŚZpNP] Zbiór Z, sygn. 1118, Najwyższy Trybunał Narodowy – proces Józefa Bühlera, sygn. 305 [NTN], sygn. IPN 0363/346, t. 3. Muzeum w Nieborowie: Zbiory biblioteczne – rękopisy 5517, 5549, 5569, 5572, 5573. Zbiory rodzinne w posiadaniu Krystyny i Jana Milewskich Prasa przedwojenna „Bunt Młodych” 1936, „Czas” 1926–1937, „Dziennik Poznański” 1922, „Dzień Polski” 1928, „Gazeta Ostrzeszowska” 1937–1939, „Gazeta Polska” 1931–1936, „Głos Wołyński” 1921–1922, „Ilustrowany Kurier Polski” Bydgoszcz 1937, „Tygodnik Ilustrowany” 1907–1918 „Życie Wołynia” 1925, 1927. Relacje Listy Juliusza Ostrowskiego Prezydenta Związku Polskich Kawalerów Maltańskich do autora z 10 i 29 stycznia 2003 roku. Listy Zofii Radziwiłł-Zdziechowskiej do Dariusza J. Peśli z 8 kwietnia i 15 kwietnia 1997 roku, oryginały w zbiorach D.J. Peśli. Relacja ustna ks. Józefa Romana Maja proboszcza parafii pw. św. Katarzyny w Warszawie z 20 sierpnia 2006 roku, notatka sporządzona na podstawie rozmowy telefonicznej w zbiorach autora. Relacja ustna Krystyny Radziwiłł-Milewskiej z 19 maja 2010 roku, notatka w zbiorach autora. Relacja ustna Stanisława Grzelaka z Antonina z 22 kwietnia 1995 roku, zapis magnetofonowy w zbiorach autora. Relacja ustna Zofii Radziwiłł-Skórzyńskiej, córki Krzysztofa Radziwiłła, spisana 12 grudnia 1998 roku przez Danielę J. Krupską. Relacja w zbiorach prof. Aliny Fitowej. Źródła drukowane Aparat bezpieczeństwa w latach 1944–1956. Taktyka, strategia, metody, cz. 2: Lata 1948– 1949, oprac. A. Paczkowski, Warszawa 1996. 358 Durka-Radziwill.indd 358 2011-12-07 12:58:10 Aparat bezpieczeństwa w Polsce w latach 1953–1954. Taktyka, strategia, metody, Warszawa 2004. Archiwum polityczne Ignacego Paderewskiego, t. 3, 4, Warszawa 1974. Armia Krajowa w dokumentach 1939 –1945, t. 1–2, Wrocław 1990. Biuletyny Informacyjne Ministerstwa Bezpieczeństwa Publicznego 1946, Warszawa 1996. Cisek J., Raport mjr. Wacława Jędrzejewicza z konferencji rozbrojeniowej w Moskwie (2–12 grudnia 1922 r.), „Niepodległość” (Nowy Jork–Londyn) 1992, t. 45. Cisek J., Sąsiedzi wobec wojny 1920 roku. Wybór dokumentów, Londyn 1990. Czapiewski E., Jan Bobrzyński o kwestiach ustrojowych Drugiej Rzeczypospolitej, Warszawa 1998. Dokumenty i materiały do historii stosunków polsko-radzieckich, t. 1, 2, 4, Warszawa 1962– 1965. Dokumenty dotyczące historii stosunków polsko-włoskich (1918–1940 r.), Roma 1998. Dokumenty z dziejów polskiej polityki zagranicznej 1918–1939, t. 1: 1918–1932, Warszawa 1989. Dokumenty z dziejów polskiej polityki zagranicznej 1918–1939, t. 2: 1933–1939, Warszawa 1996. Dubicki T., Wojenne losy prezydenta Ignacego Mościckiego według zapisów mjr. Józefa Hartmana 28 sierpnia 1939 r. – 8 stycznia 1940 r., „Zeszyty Historyczne” (Paryż) 1995, z. 112. Dunin-Borkowski J., Almanach błękitny. Genealogia żyjących rodów polskich, Lwów 1908. Dunin-Karwicki J., Z zamglonej i niedawno minionej przeszłości. Opowiadania historyczne, Warszawa 1902. Epsztein T., Górzyński S., Spis ziemian Rzeczypospolitej Polskiej w roku 1930. Województwo poleskie, województwo wołyńskie, Warszawa 1996. Jaruzelski J., Działalność organizacji konserwatywnych w Warszawie w latach 1927–1939 w świetle biuletynów Warszawskiej Informacji Prasowej, [w:] Warszawa II Rzeczypospolitej 1918–1939, Warszawa 1972, z. 4. Katyń. Dokumenty ludobójstwa. Dokumenty i materiały archiwalne przekazane Polsce 14 X 1992 r., Warszawa 1992. Kossak W., Listy do żony i przyjaciół (1883–1942), Kraków 1985. Kumaniecki K.W. Odbudowa państwowości polskiej. Najważniejsze dokumenty 1912– I 1924, Warszawa–Kraków 1924. Łaptos J., Dyplomaci II RP w świetle raportów Quai d’Orsay, Warszawa 1993. Majewski P., Michał Bobrzyński o potrzebie „silnego rządu” w Polsce, Warszawa 2001. Materiały archiwalne do historii stosunków polsko-radzieckich, t. 1, Warszawa 1957. Materiały do biografii, genealogii i heraldyki polskiej, t. 2, Buenos Aires–Paryż 1964. Mościcki H., Dzieje porozbiorowe Polski w aktach i dokumentach, t. 1, Warszawa (b.d.w.). Motas M., Na „herbatce” u premiera Świtalskiego. Sprawozdanie stenograficzne z poufnej konferencji posłów i senatorów Bezpartyjnego Bloku Współpracy z Rządem u prezesa rady ministrów Kazimierza Świtalskiego, „Teki Archiwalne”, Warszawa 1961, nr 8. Najnowsze dzieje Polski. Materiały i studia z okresu 1914–1939, t. 2, Warszawa 1959. NKWD i polskie podziemie 1944–1945. Z „teczek specjalnych” Józefa W. Stalina, Kraków 1998. Piłsudski J., Pisma zbiorowe, t. 9, Warszawa 1937. Polacy i Żydzi pod okupacją niemiecką 1939–1945. Studia i materiały, Warszawa 2006. Polska w dokumentach z archiwów rosyjskich 1949–1953, [w:] Dokumenty do dziejów PRL, Warszawa 2000, z. 12. 359 Durka-Radziwill.indd 359 2011-12-07 12:58:10 Programy partii i stronnictw politycznych w Polsce w latach 1918–1939, Rzeszów 1993. Protokoły posiedzeń Biura Politycznego KC PPR 1947–1948, [w:] Dokumenty do dziejów PRL, Warszawa 2002, z. 15. Radziwiłł J., O własnych siłach, „Nasza Przyszłość” 1930, z. 6. Radziwiłł J., Pod znakiem konsolidacji, „Nasza Przyszłość” 1930, z. 4. Radziwiłł J., Przemówienie wygłoszone na Zjeździe Zachowawców, Warszawa 12 XII 1937, Warszawa 1937. Rocznik Informacyjny o Spółkach Akcyjnych w Polsce 1930. Rocznik Informacyjny o Spółkach Akcyjnych w Polsce, Warszawa 1929. Rocznik Polskiego Przemysłu i Handlu, Warszawa 1932. Ruolo Generale. Suplemento. Il Sovrano Militare Ordine Gerosolimitano Di Malta, Roma 1940. Ruolo Generale. Ufficiale del gran magistero 1949. Sovrano Militare Ordine Gerosolimitano Di Malta, Milano 1949. Sprawozdania stenograficzne Senatu RP, kadencja IV 1935–1938, kadencja V 1938–1939 (druki sejmowe). Sprawozdania stenograficzne Sejmu RP kadencja II 1928–1930, kadencja III 1930–1935. Majchrowski J.M, Stanisław Car – polska koncepcja autorytaryzmu, Warszawa 1996. Sydow B.E., Korespondencja Fryderyka Chopina, t. 1, Warszawa 1955. Śliwa M., Mieczysław Niedziałkowski o demokracji i parlamentaryzmie, Warszawa 1996. Teczka specjalna J.W. Stalina. Raporty NKWD z Polski 1944–1946, Warszawa 1998. Wiaderny B., Nie chciana kolaboracja: polscy politycy i nazistowskie Niemcy w lipcu 1940, „Zeszyty Historyczne” (Paryż) 2002, z. 142. Władyka W., Uwagi Konstantego Grzybowskiego o polityce konserwatywnej, „Przegląd Historyczny” 1974, z. 3. Wrzosek M., Dążenia do powołania na emigracji w 1917 r. polskiego naczelnego organu politycznego, „Dzieje Najnowsze” 1974, z. 3. Wrzosek M., Pierwsze sprawozdanie z działalności Komisji Likwidacyjnej do Spraw Królestwa Polskiego, „Teki Archiwalne”, Warszawa 1961, nr 8. Wybór dokumentów do Bitwy Warszawskiej. Działania 13–27.08.1920 r., cz. 1, „Wojskowy Przegląd Historyczny” [WPH] 1991, nr 1. Wybór dokumentów do bitwy warszawskiej. Działania 19–21.08.1920 r., cz. 2, „Wojskowy Przegląd Historyczny” 1991, nr 2. Wybór dokumentów do Bitwy Warszawskiej. Działania 23–25.08.1920 r., cz. 2, „Wojskowy Przegląd Historyczny” 1991, nr 3–4. Zagadnienie etatyzmu w Polsce. Stenogram przemówień wygłoszonych na zebraniach u Janusza Radziwiłła w dn. 12 XII 1928–10 I 1929, Warszawa 1929. Żychliński T., Kronika żałobna rodzin wielkopolskich od 1863 do 1876, Poznań 1877. Wspomnienia i pamiętniki Adama Czerniakowa dziennik getta warszawskiego, 6 IX 1939–23 VII 1942, Warszawa 1983. Beria S., Beria, mój ojciec. W sercu stalinowskiej władzy, Warszawa 2000. Branicka-Wolska A., Listy nie wysłane, Warszawa 1993. Diariusz i teki Jana Szembeka, t. 1, 2, 4, Londyn 1964. Dowbor-Muśnicki J., Moje wspomnienia, Poznań 1996. 360 Durka-Radziwill.indd 360 2011-12-07 12:58:10 Dziennik Iwana Waszenko, „Dzieje Najnowsze”, Kwartalnik IPN, t. 1, z. 2, Warszawa 1947. Dzierzbicki S., Pamiętnik z lat wojny 1915–1918, Warszawa 1983. Fajer L., Żołnierze Starówki. Dziennik bojowy kpt. Ognistego, Warszawa 1957. Frassati-Gawrońska L., Przeznaczenie nie omija Warszawy, Warszawa 2003. Giedroyc J., Autobiografia na cztery ręce, Warszawa 1994. Grzybowski K., Pięćdziesiąt lat 1918–1968, Kraków 1980. Haller J., Pamiętniki z wyborem dokumentów i zdjęć, Londyn 1964. Hutten-Czapski B., Sześćdziesiąt lat życia politycznego i towarzyskiego, t. 2, Warszawa 1936. Jarocki R., Rozmowy z Lorentzem, Warszawa 1981. Jaruzelski J., Książę Janusz (1880–1967). Szkice. Wspomnienia Janusza Radziwiłła, Warszawa 2001. Jaworski W.L., Diariusz 1914–1918, Warszawa 1997. Kakowski A., Z niewoli do niepodległości. Pamiętniki, Kraków 2000. Korboński S., W imieniu Rzeczypospolitej, Warszawa 1991. Korboński S., W imieniu Polski Walczącej, Warszawa 1999. Kossak Z., W Polsce Podziemnej. Wybrane pisma dotyczące lat 1939–1944, Warszawa 1999. Krzeczunowicz K., Ostatnia kampania konna. Działania Armii Polskiej przeciw Armii Konnej Budionnego w 1920 roku, Londyn 1971. Krzyżanowski J.R., Z Radziwiłłem w piwnicach UB, „Zeszyty Historyczne” (Paryż) 1987, z. 79. Księga Pamiątkowa na dziewięćdziesięciolecie dziennika 1848–1938 „Czas”, Warszawa 1938. Księga Sapieżyńska, t. 2, Kraków 1986. Kwiatkowski E., Dziennik. Lipiec 1939–sierpień 1940, Rzeszów 2003. Landau L., Kronika lat wojny i okupacji, t. 1, Warszawa 1962. Laroche J., Polska lat 1926–1935. Wspomnienia ambasadora francuskiego,Warszawa 1966. Lednicki A., Pamiętniki 1914–1918, Kraków 1994. Lednicki W., Aleksander Lednicki (Oszczerstwa i prawda), „Zeszyty Historyczne” (Paryż) 1962, nr 1. Łobodowski J., Wspomnienia Janusza Radziwiłła, „Kultura” (Paryż) 1967, nr 11, 12. Meysztowicz J. Czas przeszły dokonany. Wspomnienia ze służby w Ministerstwie Spraw Zagranicznych w latach 1932–1939, Kraków 1984. Miller M., Arystokracja, Warszawa 1998. Moszyński E., Ludzie i czasy „Czasu”. Z historii czołowej gazety i wybitnych konserwatystów Drugiej Rzeczypospolitej, Toruń 2004. Motty M., Przechadzki po mieście, t. 2, Warszawa 1957. Mycielski Z., Dziennik 1960–1969, Warszawa 2001. Mycielski Z., Niby-dziennik, Warszawa 1998. Nie tylko Pierwsza Brygada (1914–1918), Warszawa 1993. Niemojowski J.N., Wspomnienia, Warszawa 1925. Pamiętnik księżnej Marii Zdzisławowej Lubomirskiej 1914–1918, Poznań 2002. Pamiętniki Hermana Liebermana, „Kultura”, Warszawa 1967, nr 11. Pamiętniki ks. Radziwiłłowej (Ludwiki ks. Pruskiej, Czterdzieści pięć lat mojego życia, (b.m.w.) 1912. Piłsudska A., Wspomnienia, Warszawa 1989. Podhorski Z., Wspomnienia dowódcy 203 pułku ułanów z walk o Ciechanów w 1920 roku, „Wojskowy Przegląd Historyczny” 1996, nr 4. 361 Durka-Radziwill.indd 361 2011-12-07 12:58:10 Polska w pamiętnikach wielkiej wojny 1914–1918, oprac. M. Sokolnicki, Warszawa 1925. Potocka M.M., Z moich wspomnień, London 1983. Potocki A., Master of Lancut, London 1959. Pragier A., Czas przeszły dokonany, Londyn 1966. Pruszyński M., Migawki wspomnień, Warszawa 2002. Radziwiłł J., Wspomnienia (rozmowa z K.T. Toeplitzem), „Przegląd Kulturalny” 1961, nr 51/52; 1962, nr 1, 2, 3. Radziwiłł K.M., Pamiętniki. Od feudalizmu do socjalizmu bezpośrednio, Warszawa 2000. Radziwiłł M., One of the Radziwills, London 1971. Rataj M., Pamiętniki 1918–1927, Warszawa 1965. Relacja von dem Bacha o powstaniu warszawskim, „Dzieje Najnowsze”, Kwartalnik IPN, t. 1, z. 2, Warszawa 1947. Ringelblum E., Kronika getta warszawskiego, Warszawa 1983. Romeyko M., Przed i po maju, Warszawa 1967. Ronikier A., Pamiętniki 1939–1945, Kraków 2001. Rostworowski S., Łuna od Warszawy, Warszawa 1989. Rudnicki K., Na polskim szlaku. Wspomnienia z lat 1939–1947, Wrocław 1990. Sapieżyna M. z Windisch-Graetzów, My i nasze Siedliska, Kraków 2003. Schimitzek S., Drogi i bezdroża minionej epoki. Wspomnienia z lat pracy w MSZ (1920– 1939), Warszawa 1976. Sikorski W., Nad Wisłą i Wkrą. Studium z polsko-rosyjskiej wojny 1920 roku, Lwów 1928. Singer B., Od Witosa do Sławka, Paryż 1962. Skirmunt K., Moje wspomnienia 1866–1945, Rzeszów 1998. Skowroński T., Pamiętniki 1914–1939. Student w Szwajcarii. Dyplomata wolnej Polski, Pruszków 1999. Skórzyńska z Radziwiłłów Z., Świadectwo czasu minionego (Ciąg dalszy), Warszawa 1996. Stablewski S., Wspomnienie osobiste o księciu Januszu Radziwille, „Wiadomości Ziemiańskie” 2009, nr 38. Stypułkowski Z., Zaproszenie do Moskwy, Warszawa 1991. Sudopłatow P., Wspomnienia niewygodnego świadka, Warszawa 1999. Szejnert M., Mitra pod kapeluszem, „Polityka” 1973, nr 16. Szembek J., Diariusz. Wrzesień– grudzień 1939, Warszawa 1989. Szymanowski G., Dwanaście lat–wspomnienia z lat 1927–1939, Toruń 1998. Śmigielski W., Między ołtarzem a więzieniem. Wspomnienia z Kulturkampfu 1875–1878, Poznań 1937. Świtalski K., Diariusz 1919–1935, Warszawa 1992. Tak było. Niedemokratyczne wspomnienia Eustachego Sapiehy, Warszawa (b.d.w.). Tatarkiewiczowie T. i W., Wspomnienia, Warszawa 1979. Wachowiak S., Czasy, które przeżyłem. Wspomnienia z lat 1890–1939, Warszawa 1983. Wachowiak S., Wspomnienia, „Zeszyty Historyczne”, Paryż 1975, z. 31. Wierzbicki A., Żywy Lewiatan. Wspomnienia, Warszawa 2001. Witos W., Moje wspomnienia, Paryż 1965, t. 3. Witos W., Moje wspomnienia, Lublin 1978. Wrangel P., Wspomnienia, Warszawa 1999, t. 1. Wyszyński S. kard., Zapiski więzienne, Paryż 1982. Zawodny J.K., Uczestnicy i świadkowie Powstania Warszawskiego. Wywiady, Warszawa 2004. Zbyszewski W.A., Gawędy o ludziach i czasach przedwojennych, Warszawa 2000. Żeromska M., Wspomnień ciąg dalszy, Warszawa 1996. 362 Durka-Radziwill.indd 362 2011-12-07 12:58:10 Opracowania Affek M., Kwestia kandydatur do tronu polskiego w czasie I wojny światowej, „Pro Fide, Rege et Lege” 1999, nr 1. Aftanazy R., Dzieje rezydencji na dawnych kresach Rzeczypospolitej, t. 5, Województwo wołyńskie, Wrocław 1994. Ajnenkiel A., Parlamentaryzm II Rzeczypospolitej, Warszawa 1975. Ajnenkiel A., Polska po przewrocie majowym, Warszawa 1980. Albert A. (Wojciech Roszkowski), Najnowsza historia Polski 1914–1993, Kielce 1994. Babiński S., Kazimierz Sosnkowski. Myśl–praca–walka. Przyczynki do monografii oraz uzupełnienia do materiałów historycznych Kazimierza Sosnkowskiego, London 1988. Baciński A., Akcje organizacyjne arcybiskupa Adama Stefana Sapiehy na polu charytatywnym podczas okupacji niemieckiej (1939–1945), [w:] Księga Sapieżyńska, t. 1, Kraków 1982. Bardecki A., Arcybiskup Adam Stefan Sapieha a duszpasterstwo wśród polskich robotników w III Rzeszy podczas II wojny światowej, [w:] Księga Sapieżyńska, t. 2, Kraków 1986. Bartel W.M., Naukowy mecenat Adama Stefana Sapiehy, [w:] Księga Sapieżyńska, t. 1, Kraków 1982. Bartoszewicz H., Polityka Związku Sowieckiego wobec państw Europy Środkowo-Wschodniej w latach 1944–1948, Warszawa 1999. Bartoszewicz K., Radziwiłłowie, Warszawa 1928. Bartyzel J., Konserwatyzm bez kompromisu. Studium z dziejów zachowawczej myśli politycznej w Polsce w XX wieku, Toruń 2001. Błażyński Z., Mówi Józef Światło. Za kulisami bezpieki i partii 1940–1955, Londyn 1989. Boczkowska T., Meysztowicz Aleksander, [w:] Ministrowie Polski Niepodległej 1918–1945, Szczecin 2001. Bojko O.D., Istorija Ukrajiny, Navčalnyj posibnyk, Kyjiv 2006. Borejsza J.W., Deuxième Bureau o sprawach polskich (1917–1919), „Przegląd Historyczny” 1970, z. 2. Buszko J., Akcja solidarnościowa na rzecz profesorów krakowskich, aresztowanych w ramach tzw. Sonderaktion, „Studia Historyczne” 1981, z. 3. Cenckiewicz S., Tadeusz Katelbach. Biografia polityczna (1897–1977), Warszawa 2005. Chajn L., Wolnomularstwo w II Rzeczypospolitej, Warszawa 1975. Chojnowski A., Piłsudczycy u władzy. Dzieje Bezpartyjnego Bloku Współpracy z Rządem, Wrocław 1986. Chrzanowski T., Przeobrażenia literatury ziemiańskiej, [w:] Dziedzictwo. Ziemianie polscy i udział ich w życiu narodu, Kraków 1996. Chwalba A., Polacy w służbie Moskali, Warszawa–Kraków 1999. Czapiewski E., Koncepcje polityki zagranicznej konserwatystów polskich w latach 1918– 1926, Acta Universitatis Wratislaviensis, Historia LXVIII, Wrocław 1988. Czubiński A., Grot Z., Miśkiewicz B., Powstanie wielkopolskie 1918–1919. Zarys dziejów, Warszawa 1988. Datner S., Sonderaktion Krakau, „Tygodnik Powszechny” 1974, nr 34. Dębowska M., Kościół katolicki na Wołyniu w warunkach okupacji 1939–1945, Rzeszów 2008. Długajczyk E., Sanacja śląska 1926–1939. Zarys dziejów politycznych, Katowice 1983 Dmowski R., Niemcy, Rosja i kwestia polska, Warszawa 1991. Dobrzycki W., Historia stosunków międzynarodowych w czasach nowożytnych 1815–1945, Warszawa 1996. 363 Durka-Radziwill.indd 363 2011-12-07 12:58:10 Dreyza J., Szpital Maltański (1939–1949), „Almanach Częstochowy” 1989. Drozdowski M.M., Eugeniusz Kwiatkowski, Wrocław 2001. Drozdowski M.M., Społeczeństwo, państwo, politycy II Rzeczypospolitej, Kraków 1972. Drozdowski M.M., Warszawa w latach 1914–1939, Warszawa 1990. DuBois D., Lee Radziwiłł. W cieniu siostry, Warszawa 1997. Duraczyński E., Polska 1939–1945. Dzieje polityczne, Warszawa 1999. Durka J., Działalność księcia Janusza Radziwiłła w Związku Polskich Kawalerów Maltańskich, „Biuletyn Związku Polskich Kawalerów Maltańskich”, Kraków 2005, nr 13. Durka J., Materialne podstawy funkcjonowania ordynata ołyckiego księcia Janusza Radziwiłła w okresie międzywojennym, [w:] „Poznańskie Zeszyty Humanistyczne”, Poznań 2009, t. 12. Durka J., Pałac Radziwiłłów w Powstaniu Warszawskim, [w:] Powstanie Warszawskie 1944. Pamięć Narodu Polskiego. „Biuletyn Informacyjny. Wydanie Specjalne Społecznej Fundacji Pamięci Narodu Polskiego”, Warszawa 2005. Durka J., Perypetie małżeńskie ostatniego ordynata przygodzickiego księcia Michała Radziwiłła, „Rocznik Kaliski”, Kalisz 2006, t. 32. Durka J., Rokowania Janusza Radziwiłła z dworami cesarskimi w sprawie polskiej w 1918 r., „Zeszyty Historyczne” (Paryż) 2005, nr 151. Durka J., Spory Janusza Radziwiłła z Michałem Grażyńskim w latach 1929–1933 wokół Rady Nadzorczej Górnośląskich Zjednoczonych Hut Królewskiej i Laury S.A. w Katowicach, [w:] Prace Uczestników Studium Doktoranckiego, z. 5, Historia, Opole 2003. Durka J., Wokół pałacu księcia Janusza Radziwiłła na Bielańskiej w czasie II wojny światowej. „Niepodległość i Pamięć”, Warszawa 2006, nr 22. Durka J., Z działalności politycznej Janusza Radziwiłła do 1939 r. Szkic do portretu konserwatysty, „Niepodległość i Pamięć”, Warszawa 2005, nr 21. Feldman J., Bismarck a Polska, Warszawa 1980. Feldman J., Negocjacja Aleksandra Kłobukowskiego w Berlinie w l. 1863/1864, „Kwartalnik Historyczny” 1933, t. 1, z. 2. Fijałkowski Z., Kościół Katolicki na ziemiach polskich w latach okupacji hitlerowskiej, Warszawa 1983. Filar W., Wołyń 1939–1944. Eksterminacja czy walki polsko-ukraińskie. Studium historyczno-wojskowe zmagań na Wołyniu w obronie polskości, wiary i godności ludzkiej, Toruń 2003. Frąś J., Koncepcje polskiej polityki zagranicznej 1918–1939, Warszawa 1981. Friszke A., Koło posłów „Znak” w Sejmie PRL 1957–1976, Warszawa 2002. Gałka B., Działalność dobroczynna Radziwiłłów w Nieborowie w latach 1918–1945, [w:] Wieś a dwór na ziemiach polskich, Kielce 1999. Gałka B., Konserwatyści w Polsce lat 1935–1939, Toruń 2006. Gałka B., Ziemianie i ich organizacje w Polsce lat 1918–1939, Toruń 1999. Gałka B., Ziemianie w parlamencie II Rzeczypospolitej, Toruń 1999. Garlicki A., Józef Piłsudski 1867–1935, Warszawa 1990. Garlicki A., Od maja do Brześcia, Warszawa 1981. Garlicki A., Przewrót majowy, Warszawa 1987. Garlicki A., Sejm pod sąd, „Polityka” 2000, nr 37. Garlicki A., U źródeł obozu belwederskiego, Warszawa 1979. Garlicki A., Kochanowski J., Józef Piłsudski w karykaturze, Warszawa 1991. Gdański J.W., Zapomniani żołnierze Hitlera, Warszawa 2005. Górzyński S., Grala J., Piwkowski W., Urbaniak V., Zielińska T., Radziwiłłowie herbu Trąby, Warszawa 1996. 364 Durka-Radziwill.indd 364 2011-12-07 12:58:10 Grabowski W., Polska Tajna Administracja Cywilna 1940–1945, Warszawa 2003. Grobicki J., Pierwszy pułk szwoleżerów w bitwie pod Warszawą, „Przegląd Kawaleryjski” 1925, nr 4. Grodziski S., Parlamentaryzm na ziemiach polskich w epoce porozbiorowej, [w:] Dzieje sejmu polskiego, Warszawa 1993. Grosfeld L., Polityka państw centralnych wobec sprawy polskiej w latach pierwszej wojny światowej, Warszawa 1962. Grünberg K., Nazi-Front Schlesien. Niemieckie organizacje polityczne w województwie śląskim w latach 1933–1939, Katowice 1963. Grzeloński B., Dyplomaci USA 1919–1939, Pułtusk 2004. Grzyb M., Narodowo-polityczne aspekty przemian stosunków własnościowych i kadrowych w górnośląskim przemyśle w latach 1922–1939, Katowice 1978. Grzybowski K., Janusz Radziwiłł czyli o konserwatystach, „Polityka” 1969, nr 20. Halbersztadt J., Józef Piłsudski i jego współpracownicy wobec problemu wyborów parlamentarnych w latach 1926–1928. Z badań nad genezą BBWR, „Dzieje Najnowsze” 1984, z. 1. Hiscowa L.Z., Antonienko I.E., Znaczenie archiwaliów Radziwiłłów, przechowywanych w Centralnym Państwowym Archiwum Ukrainy w Kijowie, dla rekonstrukcji Archiwum Radziwiłłów, „Miscellanea Historico-Archivistica”, t. 7, Warszawa 1997. Holloway D., Stalin i bomba. Związek Radziecki a energia atomowa 1939–1956, Warszawa 1996. Irving D., Marszałek Rzeszy Hermann Göring 1893–1946. Biografia, Warszawa 2001. Jakubowicz J., Sagi rodów polskich, Lublin 2000. Jaroszewski T.S., Pałace i dwory w okolicach Warszawy, Warszawa 1992. Jaruzelski J., Książę z Ołyki. Raczej kwalifikował się do redukcji, „Rzeczpospolita” z 02 V 1998 r. Jaruzelski J., List do Redakcji z 7 VI 2004, „Zeszyty Historyczne” (Paryż) 2004, nr 148. Jaruzelski J., O genezie konstytucji kwietniowej, „Kwartalnik Historyczny” 1983, nr 2. Jaruzelski J., Stanisław Cat-Mackiewicz 1896–1966, Wilno–Londyn–Warszawa 1994. Jasiewicz K., Lista strat ziemiaństwa polskiego 1939–1956, Warszawa 1995. Jasiewicz K., Zagłada polskich kresów. Ziemiaństwo polskie na Kresach Północno-Wschodnich Rzeczypospolitej pod okupacją sowiecką 1939–1941. Studium z dziejów zagłady dawnego narodu politycznego, Warszawa 1998. Jasiewicz K., Ziemiaństwo polskie w latach II wojny światowej. Próba systematyzacji czynników przetrwania, „Studia Historyczne” 1997, z. 4. Jasiński B., Etatyzm w polityce przemysłowej Polski międzywojennej, „Zeszyty Naukowe Wyższej Szkoły Ekonomicznej w Krakowie”, nr 9, Kraków 1959, nr 9. Jaskólski M., Kaduceus polski. Myśl polityczna konserwatystów krakowskich 1866–1934, Warszawa–Kraków 1990. Jastrzębski W., Leon Janta Połczyński (1867–1961) – minister i senator z Borów Tucholskich, Toruń 2001. Jędruszczak T., Piłsudczycy bez Piłsudskiego. Powstanie Obozu Zjednoczenia Narodowego w 1937 roku, Warszawa 1963. Jędrzejewicz W., Cisek J., Kronika życia Józefa Piłsudskiego 1867–1935, Warszawa 1998. Kalina S., Front Morges, OZON, Falanga, Piasecki, „Wiadomości” (Londyn) nr 1301 z 7 III 1971 r. Kamieniecki W., Historycy i politycy warszawscy. Franciszek Pułaski (1875–1956), „Wiadomości” (Londyn) nr 1074 z 30 X 1966 r. Kamieniecki W., Historycy i politycy warszawscy. Janusz Radziwiłł (1880–1967), „Wiadomości” (Londyn) nr 1311 z 16 V 1971 r. 365 Durka-Radziwill.indd 365 2011-12-07 12:58:10 Karwowski S., Historya Wielkiego Księstwa Poznańskiego, t. 1, Poznań 1918. Karwowski S., U księcia namiestnika, „Przegląd Wielkopolski” 1912, nr 37. Kaszuba E., System propagandy państwowej obozu rządzącego w Polsce w latach 1926– 1939, Toruń 2004. Kawalec K., Spadkobiercy niepokornych. Dzieje polskiej myśli politycznej 1918–1939, Wrocław 2000. Kęsik J., Struktura narodowościowa województwa wołyńskiego w latach 1931–1939, [w:] Przemiany narodowościowe na Kresach Wschodnich II Rzeczypospolitej 1931–1948, Toruń 2004. Kęsik J., Zaufany Komendanta. Biografia polityczna Jana Henryka Józewskiego 1892–1981, Wrocław 1995. Kidzińska A., Stronnictwo Polityki Realnej 1905–1923, Lublin 2007. Kijas A., Polacy w Rosji od XVII wieku do 1817 roku. Słownik biograficzny, Poznań 2000. Kirchmayer J., Powstanie Warszawskie, Warszawa 1984. Knebel J., Rząd pruski wobec sprawy polskiej w latach 1914–1918, Poznań 1963. Kobylańska Z., Konfederacja Narodu w Warszawie, Warszawa 1999. Kofman J., Lewiatan a podstawowe zagadnienia ekonomiczno-społeczne Drugiej Rzeczypospolitej. Z dziejów ideologii kół wielkokapitalistycznych w Polsce, Warszawa 1986. Kornat M., Polska 1939 roku wobec paktu Ribbentrop–Mołotow. Problem zbliżenia niemiecko-sowieckiego w polityce zagranicznej II Rzeczypospolitej, Warszawa 2002. Korzeniowski M., Za Złotą Bramą. Działalność społeczno-kulturalna Polaków w Kijowie w latach 1905–1920, Lublin 2009. Kotowski A., Polska polityka narodowościowa wobec mniejszości niemieckiej w latach 1919–1939, Toruń 2003. Kozaczka M., Gospodarka ordynacji rodowych w Polsce 1918–1939, Rzeszów 1996. Kozłowski Cz., Działalność polityczna Koła Międzypartyjnego w latach 1915–1918, Warszawa 1967. Kozłowski J., Wielkopolska pod zaborem pruskim w latach 1815–1918, Poznań 2006. Kozub-Ciembroniewicz W., Konstanty Grzybowski – uczony, homo politicus, publicysta, [w:] Konstanty Grzybowski – myśliciel sceptyczny, Kraków 2000. Krasuski J., Historia Rzeszy Niemieckiej 1871–1945, Poznań 1986. Kroll B., Opieka i samopomoc społeczna w Warszawie 1939–1945, Warszawa 1977. Kroll B., Rada Główna Opiekuńcza 1939–1945, Warszawa 1985. Kryjom C., Kronika Przygodzic, Przygodzice 1998. Kuczerepa M., Polityka II Rzeczypospolitej wobec Ukraińców na Wołyniu w latach 1921– 1939, „Przegląd Wschodni” 1997, t. 4, z.1. Kukiel M., Dzieje polityczne Europy od rewolucji francuskiej (1789–1921), Londyn (b.d.w.). Kulesza J., Starówka. Warszawskie Termopile 1944. Przewodnik historyczny po miejscach walk i pamięci czasu okupacji i Powstania Warszawskiego, Warszawa 1999. Kulesza W.T., Koncepcje ideowo-polityczne obozu rządzącego w Polsce w latach 1926–1935, Wrocław 1985. Kulski J., Zarząd miejski Warszawy 1939–1944, Warszawa 1964. Kumaniecki J., Po traktacie ryskim. Stosunki polsko-radzieckie 1921–1923, Warszawa 1971. Kumaniecki J., Moskiewska konferencja rozbrojeniowa 1922, „Kwartalnik Historyczny” 1970, nr 2. Kumaniecki J., Pokój polsko-radziecki 1921, Warszawa 1985. Kunert A.K., Rzeczpospolita Walcząca. Powstanie Warszawskie 1944 kalendarium, Warszawa 1994. 366 Durka-Radziwill.indd 366 2011-12-07 12:58:10 Kutrzeba S., Polska Odrodzona 1914–1928, Kraków 1928. Kwiatkowski M.J., „Tu mówi powstańcza Warszawa”... Dni Powstania w audycjach Polskiego Radia i dokumentach niemieckich, Warszawa 1994. Landau Z., Gospodarka polska w latach 1918–1939 [w:] Zientara B., Mączak A., Ihnatowicz I., Landau Z., Dzieje gospodarcze Polski do roku 1939, Warszawa 1988. Landau Z., Matuszewski Ignacy, [w:] Encyklopedia historii Drugiej Rzeczypospolitej, Warszawa 1999. Landau Z., Oligarchia finansowa Drugiej Rzeczypospolitej, „Przegląd Historyczny” 1971, nr 1. Lange T.W., Zakon Maltański w Drugiej Rzeczypospolitej 1919–1939, Poznań 2000. Laubert M., Die preussische Polenpolitik von 1772–1914, Krakau 1942. Leczyk M., Polska i sąsiedzi 1921–1939. Stosunki wojskowe, Warszawa 2004. Leitgeber S., O życiu towarzyskim w Wielkopolsce w XIX i XX wieku. Jak je pamiętam, Poznań 2001. Libicki M., Związek Polskich Kawalerów Maltańskich na emigracji po II wojnie światowej, [w:] Zakon Maltański w Polsce, Warszawa 2000. Lipiński W., Walka zbrojna o niepodległość Polski w latach 1905–1918, Warszawa 1990. Loret M., Między Jeną a Tylżą 1806–1807, [w:] Monografie w zakresie dziejów nowożytnych, t. 2, Warszawa 1902. Łączewski J., Michał Grażyński (1890–1965). Sylwetka polityka, Częstochowa 2000. Łączewski J., Wiktor Przedpełski. Powstaniec śląski i menedżer gospodarczy, „Śląsk” 2003, nr 4. Łossowski P., Jak Feniks z popiołów. Oswobodzenie ziem polskich spod okupacji w listopadzie 1918, Łowicz 1998. Łoś A., Styl życia ziemiaństwa polskiego po II wojnie światowej, Lublin 2008. Łoś P.S., Szkice do portretu ziemian polskich XX wieku, Warszawa 2005. Łuczak A., Pietrowicz A., Polityczne oczyszczanie gruntu. Zagłada polskich elit w Wielkopolsce (1939–1941), Poznań 2009. Maciejewski J., Piśmiennictwo, nauka, teatr, [w:] Dzieje Wielkopolski, t. 2, Poznań 1973. Mackiewicz (Cat) S., Historia Polski od 11 listopada 1918 do 5 lipca 1945 r., London (b.d.w.). Mackiewicz (Cat) S., Dom Radziwiłłów, Warszawa 1990. Madajczyk C., Polityka III Rzeszy w okupowanej Polsce, T. 1, Warszawa 1970. Majewski P., Wojna i kultura. Instytucje kultury polskiej w okupacyjnych realiach Generalnego Gubernatorstwa 1939–1945, Warszawa 2005. Majchrowski J.M., Czynniki jednoczące naród w myśli politycznej Obozu Zjednoczenia Narodowego, Kraków 1978. Majchrowski J.M., Polska myśl polityczna 1918–1939. Nacjonalizm, Warszawa 2000. Majchrowski J.M., Silni, zwarci, gotowi. Myśl polityczna Obozu Zjednoczenia Narodowego, Warszawa 1985. Malinowski L., Politycy II Rzeczypospolitej 1918–1939 (służba i życie prywatne), t. 2, Toruń 1995. Manteuffel T., Archiwum Ministerstwa Spraw Zagranicznych, „Przegląd Historyczny”, Warszawa 1928. Materski W., Na widecie. II Rzeczpospolita wobec Sowietów 1918–1943, Warszawa 2005. Mazan L., Marszałek w stanie spoczynku, „Polityka” 2003, nr 16. Mencel T., Feliks Łubieński, Warszawa 1952. Mędrzecki W., Inteligencja polska na Wołyniu w okresie międzywojennym, Warszawa 2005. Mędrzecki W., Niemiecka interwencja militarna na Ukrainie w 1918 roku, Warszawa 2000. 367 Durka-Radziwill.indd 367 2011-12-07 12:58:10 Mędrzecki W., Województwo wołyńskie 1921–1939. Elementy przemian cywilizacyjnych, społecznych i politycznych, Wrocław 1988. Micewski A., Stefan kardynał Wyszyński (1901–1981), Warszawa 2000. Micewski A., W cieniu Marszałka Piłsudskiego, Warszawa 1969. Mich W., „Nasza Przyszłość” (1930–1939), [w:] Z dziejów prasy konserwatywnej. Przegląd tytułów, Lublin 2009. Mich W., Ideologia polskiego ziemiaństwa 1918–1939, Lublin 2000. Mich W., Między integryzmem a liberalizmem. Polscy konserwatyści wobec kapitalizmu, Lublin 1996. Mich W., Publicystyka polityczna „Naszej Przyszłości” 1930–1939, Lublin 2009. Mich W., W obliczu wywłaszczenia. Kwestia reformy rolnej w publicystyce ziemiańskiej 1918–1939, Lublin 2001. Mich W., Związek Ziemian w Warszawie (1916–1926). Organizacja i wpływy, Lublin 2007. Mierzwa J., Pułkownik Adam Koc. Biografia polityczna, Kraków 2006. Migdał S., Piłsudczyzna w latach pierwszej wojny światowej, Katowice 1961. Mikietyński P., Niemiecka droga ku Mitteleuropie. Polityka II Rzeszy wobec Królestwa Polskiego (1914–1916), Kraków 2009. Mirowicz R., Edward Rydz-Śmigły, Warszawa 1988. Młodziński L., Udział konserwatystów zachodniogalicyjskich w wyborach w 1922 roku, „Dzieje Najnowsze” 1980, z. 1. Molenda J., Piłsudczycy a narodowi demokraci 1908–1918, Warszawa 1980. Montefiore S.S., Stalin. Dwór czerwonego cara, Warszawa 2004. Musialik W., Michał Grażyński 1890–1965, Opole 1989. Musialik W., W kręgu polityki i władzy. Polskie środowiska przywódcze górnośląskiego obszaru plebiscytowego z lat 1921–1939, Opole 1999. Mysłek W., Kościół katolicki w Polsce w latach 1918–1939 (Zarys historyczny), Warszawa 1966. Nagórski Z., Aleksander Lednicki (1866–1934), „Zeszyty Historyczne” (Paryż) 1962, nr 1. Nałęcz T., Polska Organizacja Wojskowa 1914–1918, Wrocław 1984. Nawrocki S., Pod pruskim zaborem, [w:] Ostrów Wielkopolski. Dzieje miasta i regionu, Poznań 1990. Nicieja S.S., Z Kijowa na Piccadilly, Opole 1993. Nieborów 1945–1970. Księga pamiątkowa, Warszawa 1970. Nocoń H., Internat w Pszczynie i jego wychowankowie 1923–1939, Pszczyna 2010. Nowak-Kiełbikowa M., Początki krajowej służby dyplomatycznej, [w:] Rok 1918. Odrodzona Polska w nowej Europie, Warszawa 1999. Nowakowski T., Die Radziwills, Die Geschichte einer grossen europäischen Familie, München 1967. Nowicki R., Skórzewscy, właściciele dóbr łabiszyńskich. Rola w życiu społeczno-politycznym wielkopolskiego ziemiaństwa, Toruń 2002. Nowinowski S.M., Prezydent Ignacy Mościcki, Warszawa 1994. Ochmański J., Historia Litwy, Wrocław 1990. Obrona Państwa w 1920 roku, Warszawa 1923. Okulewicz P., Koncepcja „międzymorza” w myśli i w praktyce politycznej obozu Józefa Piłsudskiego w latach 1918–1926, Poznań 2001. Olejniczak M., Między Prosną a Baryczą, Ostrów Wielkopolski 2001. Olstowski P., Dywizja jazdy płk. Gustawa Orlicz-Dreszera w Bitwie Warszawskiej, „Wojskowy Przegląd Historyczny” 1997, nr 1–2. Olstowski P., Generał Gustaw Orlicz-Dreszer (1889–1936). Dowódca wojskowy i działacz polityczny, Toruń 2000. 368 Durka-Radziwill.indd 368 2011-12-07 12:58:10 Orłowicz M., Ilustrowany przewodnik po Wołyniu, Łuck 1929 [reprint Krosno 2005]. Orzechowski M., Wojciech Korfanty. Biografia polityczna, Wrocław 1975. Pachoński J., Generał Jan Henryk Dąbrowski 1775–1818, Warszawa 1981. Paczkowski A., Prasa polska w latach 1918–1939, Warszawa 1980. Paczos S., Państwo i naród w myśli politycznej polskich konserwatystów do 1939 roku, Kraków 2009. Pajewski J., Budowa Drugiej Rzeczypospolitej 1918–1926, Kraków 1995. Pajewski J., Odbudowa państwa polskiego 1914–1918, Warszawa 1978. Pajewski J., Pierwsza wojna światowa 1914–1918, Warszawa 1991. Paruch W., Myśl polityczna obozu piłsudczykowskiego 1926–1939, Lublin 2005. Paruch W., Od konsolidacji państwowej do konsolidacji narodowej. Mniejszości narodowe w myśli politycznej obozu piłsudczykowskiego (1926–1939), Lublin 1997. Pasztor M., Między Paryżem, Warszawą i Moskwą. Stosunki polsko-francuskie w latach 1954–1969, Toruń 2003. Pasztor M., Polska w oczach francuskich kół rządowych w latach 1924–1939, Warszawa 1999. Patelski M., Karol Stefan Habsburg z Żywca – niedoszły król Polski, „Pro Fide, Rege et Lege” 2002, nr 1. Peśla D.J., Antonin i Radziwiłłowie (niepublikowany mps książki), Dębnica 2002. Pietrzak J., Kardynał A. Hlond a sanacja, [w:] Kościół w II Rzeczypospolitej, Lublin 1980. Pilch A., „Rzeczpospolita Akademicka”. Studenci i polityka 1918–1933, Kraków 1997. Piotrowski J., Aleksander Prystor 1874–1941. Zarys biografii politycznej, Wrocław 1994. Pipes R., Rewolucja rosyjska, Warszawa 1994. Pisuliński J., Nie tylko Petlura. Kwestia ukraińska w polskiej polityce zagranicznej w latach 1918–1923, Wrocław 2004. Pobóg-Malinowski W., Najnowsza historia polityczna Polski 1914–1939, t. 2, Gdańsk 1990. Podlewski S., Przemarsz przez piekło, Warszawa 1994. Podolska-Meducka A., Polskie ustawodawstwo kartelowe w latach 1918–1939, Warszawa 2003. Polit I., Miejsce odosobnienia w Berezie Kartuskiej w latach 1934–1939, Toruń 2003. Polski Słownik Biograficzny [PSB], t. 30, z. 2. Popiołek K., Historia Śląska od pradziejów do 1945 roku, Katowice 1972. Popkiewicz J., Ryszka F., Przemysł ciężki Górnego Śląska w gospodarce Polski międzywojennej (1922–1939). Studium historyczno-gospodarcze, Opole 1959. Potocki R., Polityka państwa polskiego wobec zagadnienia ukraińskiego w latach 1930– 1939, Lublin 2003. Prezydenci i premierzy Drugiej Rzeczypospolitej, Wrocław 1992. Priesdorff K., Soldatischen Führertum, t. 5, Hamburg (b.d.w.). Próchnik A., Pierwsze piętnastolecie Polski Niepodległej 1918–1933, Warszawa 1957. Prus E., UPA. Armia powstańcza czy kurenie rizunów?, Wrocław 1994. Pruski W., Wyścigi i hodowla koni pełnej krwi oraz czystej krwi arabskiej w Polsce w latach 1918–1939, Wrocław 1980. Przygoński A., Powstanie warszawskie w sierpniu 1944 r., t. 2, Warszawa 1980. Pullat R., Stosunki polsko-fińskie w okresie międzywojennym, Warszawa 1998. Pustuła Z., Górnośląskie Zjednoczone Huty Królewska i Laura, Spółka Akcyja GórniczoHutnicza, [w:] Encyklopedia historii Drugiej Rzeczypospolitej, Warszawa 1999. Raack R.C., Polska i Europa w planach Stalina, Warszawa 1997. Radziszewski E., Radziwiłłowie na Przygodzicach, Przygodzice 1998. 369 Durka-Radziwill.indd 369 2011-12-07 12:58:10 Raina P., Stefan kardynał Wyszyński Prymas Polski, t. 2, Londyn 1986. Reiff R., Archiwum Stowarzyszenia PAX. Publicystyka polityczna, t. 1: Refleksje z pogranicza historii, ideologii i polityki Stowarzyszenia PAX, Warszawa 2006. Renke M., Problem rozbrojenia w okresie międzywojennym 1918–1939, „Wojskowy Przegląd Historyczny” 1967, nr 1. Rogalanka A., Sztuka regionu ostrowskiego, [w:] Ostrów Wielkopolski. Dzieje miasta i regionu, Poznań 1990. Ronikier J., Rada Główna Opiekuńcza i „Uprawa”-„Tarcza” – wspólne kierunki działania, [w:] Ziemianie wobec okupacji 1939–1945. Materiały z konferencji „Czyn niepodległościowy ziemian polskich podczas II wojny światowej” zorganizowanej w dniu 12 III 2004 r. przez Instytut Pamięci Narodowej, Polskie Towarzystwo Ziemiańskie, Klub Historyczny im. gen. Stefana Roweckiego oraz Światowy Związek Żołnierzy Armii Krajowej, Kraków 2006. Roos H., Polen und Europe, Tübingen 1957. Roszkowski W., Gospodarcza rola większej prywatnej własności ziemskiej w Polsce 1918– 1939, Warszawa 1986. Rościszewski L., 1 Pułk Szwoleżerów Józefa Piłsudskiego 1918–1939, Warszawa 1993. Rudnicki S., Działalność polityczna polskich konserwatystów 1918–1926, Warszawa 1981. Rudnicki S., Konserwatyści po przewrocie majowym, „Przegląd Historyczny” 1979, z. 1. Rudnicki S., Żydzi w parlamencie II Rzeczypospolitej, Warszawa 2004. Rzepecki K., Naprzód czy wstecz? Pobudki wyborczej, t. 2, Poznań 1912. Rzepecki K., Pobudka wyborcza, Poznań 1907. Rzepecki K., Rzepecki T., Sejm i Senat 1928–1933, Poznań 1928. Salmonowicz S., Prusy. Dzieje państwa i społeczeństwa, Warszawa 2004. Sawicki T., Rozkaz: zdławić powstanie. Siły zbrojne III Rzeszy w walce z Powstaniem Warszawskim 1944, Warszawa 2001. Seyda M., Polska na przełomie dziejów. Fakty i dokumenty, t. 2, Poznań 1931. Serczyk W.A., Historia Ukrainy, Wrocław 1990. Sibora J., Narodziny polskiej dyplomacji u progu niepodległości, Warszawa 1998. Siemaszko W., Siemaszko E., Ludobójstwo dokonane przez nacjonalistów ukraińskich na ludności polskiej Wołynia 1939–1945, t. 1, Warszawa 2000. Sierpowski S., Liga Narodów w latach 1919–1926, Wrocław 2005. Skaradziński B., Polskie lata 1919–1920, Warszawa 1993. Skowronek J., Antynapoleońskie koncepcje Czartoryskiego, Warszawa 1969. Skrzypek A., Mechanizmy uzależnienia. Stosunki polsko-radzieckie 1944–1957, Pułtusk 2002. Smaga J., Rosja w 20 stuleciu, Kraków 2002. Smoleń M., Przedstawicielstwo Rady Regencyjnej w Moskwie, „Studia historyczne” 1989, z. 2. Snyder T., Tajna wojna. Henryk Józewski i polsko-sowiecka rozgrywka o Ukrainę, Kraków 2008. Socha J., Stronnictwa ludowe po zamachu majowym, Warszawa 1983. Sozański J., Tajemnice zakonu maltańskiego, Warszawa 1993. Stępniak W., Polityka Polski wobec Rumunii w latach 1919–1920, „Teki Archiwalne”, Seria nowa, t. 2 (24), Warszawa 1997. Strzałka K., Między przyjaźnią a wrogością. Z dziejów stosunków polsko-włoskich (1939– 1945), Kraków 2001. Suleja W., Józef Piłsudski, Wrocław 2004. Szczepański J., Wojna 1920 roku na Mazowszu i Podlasiu, Warszawa–Pułtusk 1995. 370 Durka-Radziwill.indd 370 2011-12-07 12:58:10 Szlachta B., Polscy konserwatyści wobec ustroju politycznego do 1939 roku, Kraków 2000. Szlachta B., Z dziejów polskiego konserwatyzmu, Kraków 2003. Szpoper D., Bielecki A., Aleksander Meysztowicz. Portret polityczny konserwatysty, Gdańsk 2001. Szpoper D., Sukcesorzy Wielkiego Księstwa. Myśl polityczna i działalność konserwatystów polskich na ziemiach litewsko-białoruskich w latach 1904––1939, Gdańsk 1999. Szubański R., 1 batalion szturmowy KB „Nałęcz” w powstaniu warszawskim, „Wojskowy Przegląd Historyczny” 1986, nr 2. Szumski B., Przedmurze Starówki, Warszawa 1985. Szymczak D., Między Habsburgami a Hohenzollernami. Rywalizacja niemiecko-austro-węgierska w okresie I wojny światowej a odbudowa państwa polskiego, Kraków 2009. Świętek R., Askenazy Szymon, [w:] Encyklopedia historii Drugiej Rzeczypospolitej, Warszawa 1999. Tomczykiewicz M., Kamienice Richarda Assera – Alumnat, „Głos Pszczyński” nr 14 z 11 VII 2003. Toporowicz W., Sprawa polska w polityce rosyjskiej 1914–1917, Warszawa 1973. Torańska T., Oni, Warszawa 2004. Torzecki R., Polacy i Ukraińcy. Sprawa ukraińska w czasie II wojny światowej na terenie II Rzeczypospolitej, Warszawa 1993. Trzeciakowski L., Kulturkampf w zaborze pruskim, Poznań 1970. Trzeciakowski L., Pod pruskim zaborem 1850–1918, Warszawa 1973. Trzeciakowski L., Polityka polskich klas posiadających w Wielkopolsce w erze Capriviego (1890–1894), Poznań 1960. Trzeciakowski L., Posłowie polscy w Berlinie 1848–1928, Warszawa 2003. Tyszkiewicz J., Otwarte okno w „żelaznej kurtynie”. Polityka administracji prezydenta Eisenhowera wobec Polski (październik 1956–styczeń 1961), Acta Universitatis Wratislaviensis, Historia CLXIV, Wrocław 2003. Ujazdowski K.M., Żywotność konserwatyzmu. Idee polityczne Adolfa Bocheńskiego, Warszawa 2005. Umbreit H., Jednostki Wehrmachtu i jednostki specjalne w walce przeciwko powstańcom i ludności cywilnej: bezplanowy terror czy kalkulacja militarna, [w:] Powstanie warszawskie 1944, Warszawa 1999. Waingertner P., „Naprawa” 1926–1939. Z dziejów obozu pomajowego, Warszawa 1999. Waingertner P., Taniec ze związanymi nogami. Jak w II RP przedsiębiorcy zmagali się z biurokracją, fiskalizmem i korupcją, „Wprost” 2003, nr 7. Wandycz P., Aleksander Skrzyński minister spraw zagranicznych II Rzeczypospolitej, Warszawa 2006. Wandycz P., Z Piłsudskim i Sikorskim. August Zaleski minister spraw zagranicznych w latach 1926–1932 i 1939–1941, Warszawa 1999. Wanke E., Pelagia z Sapiehów księżna Radziwiłłowa (1844–1929) właścicielka dóbr Chycza, Oksa i Pawęzów, [w:] Szlachta i ziemianie między Wisłą a Pilicą w XVI–XX wieku. Studia z dziejów społeczno-gospodarczych, Kielce 2008. Wegner J., Nieborów, Warszawa 1964. Wereszycki H., Historia polityczna Polski 1864–1918, Wrocław 1990. Werschler I., Tadeusz Hołówko życie i działalność. Z dziejów obozu belwederskiego, Warszawa 1984. Wieczorek O., Flick Friedrich, [w:] Encyklopedia historii Drugiej Rzeczypospolitej, Warszawa 1999. Wieczorkiewicz P., Historia polityczna Polski 1935–1945, Warszawa 2005. 371 Durka-Radziwill.indd 371 2011-12-07 12:58:10 Winnicki Z.J., Rada Regencyjna Królestwa Polskiego i jej organy (1917–1918), Wrocław 1991. Władyka W., Działalność polityczna polskich stronnictw konserwatywnych w latach 1926– 1935, Warszawa 1977. Władyka W., Konserwatyści w Bezpartyjnym Bloku Współpracy z Rządem, „Przegląd Historyczny” 1977, z. 1. Wojciechowski F., Polska Niepodległa. Organizacja konspiracyjna, Warszawa 1997. Wolny J., Arcybiskup Adam Stefan Sapieha w obronie Narodu i Kościoła polskiego podczas II wojny światowej, [w:] Księga Sapieżyńska, t. 2, Kraków 1986. Wołos M., Alfred Chłapowski (1874–1940). Biografia ambasadora Polski we Francji, Toruń 1999. Wołos M., Generał dywizji Bolesław Wieniawa-Długoszowski. Biografia wojskowa, Toruń 2000. Wroniak Z., Polska–Francja 1926–1932, Poznań 1971. Wróblewski Z., Pod komendą „Gozdawy” 1 VIII–4 X 1944, Warszawa 1989. Wrzosek M., Pierwsze sprawozdanie z działalności Komisji Likwidacyjnej do Spraw Królestwa Polskiego, „Teki Archiwalne” VIII, 1961. Wrzosek M., Polski czyn zbrojny podczas pierwszej wojny światowej 1914–1918, Warszawa 1990. Wrzosek M., Polskie korpusy wojskowe w Rosji w latach 1917–1918, Warszawa 1969. Wrzosek M., Wojny o granice Polski Odrodzonej 1918–1921, Warszawa 1992. Zabiełło S., O rząd i granice, Warszawa 1964. Zackiewicz G., Polska myśl polityczna wobec systemu radzieckiego 1918–1939, Kraków 2004. Zagóra-Jonszta, Spory o model gospodarki drugiej Rzeczypospolitej (problemy etatyzmu, planowania i kartelizacji), Katowice 1991. Zakrzewski A., Sejmy – kluby – posłowie, [w:] Sejmy Drugiej Rzeczypospolitej, Warszawa 1990. Zaporowski Z., Wołyńskie Zjednoczenie Ukraińskie. Wołynśke Ukrainśke Obiednannia, Lublin 2000. Zbyszewski W.A., Książę Janusz, „Dziennik Polski i Dziennik Żołnierza”1967, nr 245. Zielińska T., Archiwa Radziwiłłów i ich twórcy, „Archeion” 1978, t. 66. Zielińska T., Poczet polskich rodów arystokratycznych, Warszawa 1997. Zieliński H., Historia Polski 1914–1939, Wrocław 1985. Zieliński W., Michał Grażyński,1890–1965. Wojewoda Śląski, Katowice 1986. Ziemiaństwo wielkopolskie. W kręgu arystokracji, Poznań 2004. Zubok W., Pleszakow K., Zimna wojna zza kulis Kremla. Od Stalina do Chruszczowa, Warszawa 1999. Żychliński T., Historya Sejmów Wielk. Ks. Poznańskiego, t. 2, Poznań 1867. 372 Durka-Radziwill.indd 372 2011-12-07 12:58:10 Indeks nazwisk A Affek Mariusz 78 Aftanazy Roman 49 Agabekow Georgi 277, 282 Ajnenkiel Andrzej 62, 160, 164, 178, 182, 184, 185, 187, 188 Albert Andrzej zob. Wojciech Roszkowski Andro, marszałek szlachty 42 Antonienko I. E. 11 Aschkenazy Henryk 210, 216 Askenazy Szymon 36, 104 Atkinson Mary 256 August Wilhelm, książę pruski, syn cesarza Wilhelma II 78 Augustyniak Walenty 92 B Babiński Stanisław 271 Bach Erich, von dem 305, 306 Bach Francis 261 Baciński Antoni 289 Badeni Stanisław 131, 132, 202, 206 Badeński Maksymilian 68 Baliński Józef 108 Baraniak Antoni, abp 331 Bardecki Andrzej 296 Bartel Kazimierz 125, 126, 129, 137, 152, 176, 178 Bartel Wojciech Maria 285 Barthel de Weydenthal Przemysław 73 Bartoszewicz Henryk 313 Bartoszewicz Kazimierz 15 Bartyzel Jacek 122, 172 Batowski Zygmunt 36 Baworowski Jerzy 117, 119, 202 Baziak Eugeniusz, abp 331 Beaupré Antoni 131, 159, 171, 204, 206 Beck Józef 157, 158, 167, 179, 218, 227, 232, 233, 246, 271 Belina-Brzozowski Karol 216 Belitska Alexandre 188 Benardaky Maria 27, 252 Beria Ławrientij 12, 276 –278, 280, 281, 283, 309,312, 315, 316, 337 Beria Sergo 283, 312, 313 Bertram Adolf, abp, kard. 296 Beseler Hans, von 52, 72, 86 Biddle Anthony J. Drexell jr. 273 Bielecki Andrzej 148 Bień Adam 217, 316, 320 Bierut Bolesław 313, 315, 316, 320, 327 Billewicz Gustaw „Sosna” 306 Bismarck Otto, von 20, 21, 23, 26 Błażyński Zbigniew 324 Bniński Adolf 138, 164, 167, 206, 236, 299, 300 Bobkowski Aleksander 158 Bobrzyński Jan 9, 125, 126, 128, 131–134, 137, 152, 155, 156, 159, 167, 168, 170– 174, 194, 202, 203, 205, 233, 234 Bobrzyński Michał 82, 88, 90, 91, 118, 119, 120, 144 Bocheński Aleksander 279, 301, 330 Boczkowska Teresa 148 Bojko Jakub 177, 186 Bojko Oleksandr Dmytrovyč 153 Borejsza Jerzy W. 85 Borowscy, rodzina 302 Bosel Zygmunt 210, 211 Bouvier Lee Carolina zob. Radziwiłłowa Carolina (Lee) Braniccy, ród 291, 298, 309 Branicka Beata 310 Branicka Maria 45, 310 Branicka-Wolska Anna 9, 309–316 373 Durka-Radziwill.indd 373 2011-12-07 12:58:10 Branicki Adam 310–312 Briand Aristide 127, 129 Broel-Plater Edward 326 Broel-Plater Izabela 326 Broel-Plater Witold 32 Broniewski Bohdan 89 Brun Henryk 179 Brun Wacław 164 Bryja Wincenty 298 Brystygierowa Julia 317, 324, 325 Brzozowski Karol 218 Budionny Siemion 96, 98, 102 Bühler Josef 286, 293, 295 Bülow Franz 19 Bułhak Jan 21 Burian von Rajecz Stephan 78, 80–82, 85 Buszko Józef 285 Byrka Władysław 176 Bystram Czesław 75 C Caprivi Leo 22 Car Stanisław 156, 179, 186, 187, 232 Castellane, de 278 Cenckiewicz Sławomir 114 Chajn Leon 114 Chigi-Albani Ludwik 242 Chłapowski Alfred 241, 245, 249 Chłapowski Mieczysław 203 Chłapowski Zygmunt 115, 116 Chodźko Witold 61, 62, 89 Chojnowski Andrzej 9, 179, 182, 184, 189, 207, 208 Choromański Zygmunt, bp 331, 340 Chróścicki Bolesław 36 Chrucki Sergiusz 229 Chruszczow Nikita 333, 334 Chrzanowski Tadeusz 274 Chwalba Andrzej 44 Chyliński Michał 115, 119, 120 Ciałowicz Jan 338 Cieplak Jan, bp 50 Cieślak Aleksander 245 Ciołkosz Adam 234 Cisek Janusz 96, 100, 104, 109, 127, 129, 132, 138, 139, 177, 183, 233 Clary et Aldringen Franciszka 45 Clary et Aldringen Manfred 44, 45 Clary et Aldringen, ród 20 Corda Aleksander 260 Csaky von Körösszgh und Adorján Stephan 238 Curtius Juliusz 230 Cyryl, książę, syn cara Bułgarii Ferdynanda I 78 Czacki Stanisław 121 Czapiewski Edward 10, 121, 173 Czartoryski Adam Jerzy 16 Czartoryski Olgierd 242–244, 246, 249, 251 Czermański Zdzisław 142, 166 Czerniaków Adam 290 Czerwiński (Zygmunt?) 183 Czetwertyńscy, ród 35 Czetwertyńska Ewa 326 Czetwertyńska Krystyna 326 Czetwertyńska Róża 347, 348 Czetwertyński Jerzy 279, 298 Czetwertyński Ludwik 298 Czetwertyński Stanisław 298, 327 Cziczerin Gieorgij W. 67, 112, 113 Czubiński Antoni 23 D d’Ornano z Potockich Izabela 335, 340 Daszyński Ignacy 93, 151, 188, 229 Datner Szymon 335, 336 Davies Norman 308 Dąbrowski Jan Henryk 16 Dąmbski Stanisław 179, 180, 186 dell’ Ombra R. 258, 259 Deskur Andrzej, abp, kard. 338 Dębowska Maria 284 Dębski Jan 286 Dirlewanger Oskar 304 Długajczyk Edward 209, 214 Dmowski Roman 22, 41, 52, 138 Dobiecki Artur 11, 119, 126, 128, 179–181, 185, 201, 203, 205, 242, 246 Dobroch Władysław 234 Dobrowolski Aleksander 245 Dobrzycki Wiesław 105 Dolański Seweryn 202 Domosławski Bogdan 326 Dowbor-Muśnicki Józef 68, 70–75, 91 Dowgiałło Dominik 55 Downarowicz Medard 92 374 Durka-Radziwill.indd 374 2011-12-07 12:58:10 Dreyza Jerzy 248 Drozdowski Marian Marek 160, 207, 298 Dubicki Tadeusz 271 DuBois Diana 333 Dubois Stanisław 234 Dunin-Borkowski Jerzy 15, 21, 22, 24 Dunin-Borkowski Piotr 233, 258 Dunin-Karwicki Józef 30 Duraczyński Eugeniusz 281, 283 Dworakowski Tadeusz 121 Dybowski Roman 226 Dymsza Ludomir 42 Dzieduszycki Konstanty 179, 180 Dzierzbicki Stanisław 61, 62, 70, 80, 83, 85, 86, 90, 91 Dziewulski Stefan 122 E Eisenhower Dwight Dawid 333 Epsztein Tadeusz 32 Estreicher Stanisław 131, 132, 144, 160, 179, 204, 232 F Fabrycy Kazimierz 231 Fajans Wacław 330 Fajer Lucjan 306, 308 Falter Alfred 203 Fedoruk Jan 185 Feldman Józef 20 Fijałkowski Zenon 294 Filar Władysław 302 Filipowicz Tytus 64 Fischer Ludwig 281, 285, 295, 297 Fitowa Alina 132, 312 Flick Friedrich 210, 211, 214–217, 219 Francis David Rowland 88 Frank Hans 284–286, 292–294, 296, 00 Franklin George S. 211 Frassati-Gawrońska Luciana 280, 281 Frauendörfer Max 293 Frąś Janusz 238 Friszke Andrzej 335 Fryderyk III, cesarz Niemiec, król Prus 21 Fryderyk Wilhelm II, król Prus 15, 16 Fryderyk Wilhelm IV, król Prus 20 G Gaj-Chan (właśc. Bżiszkian Gaik Dmitriewicz) 101 Galos Adam 15, 19, 20, 21, 23, 59, 124, 263 Gałka Bogusław 9, 138–140, 151, 152, 160, 164, 167, 177, 181, 194, 200, 220, 222, 231, 233, 236, 237, 342 Garlicki Andrzej 68, 125, 136, 177, 178, 179, 229 Garliński Tadeusz „Tadeusz” 306 Gaulle Charles, de 333 Gąsiorowski Janusz 198 Gdański Jarosław W. 304 Gepner Abraham 290 German Ludomił Juliusz 82 Getter Matylda, siostra 291 Gieczewicz Hipolit 148, 192 Giedroyc Jerzy 174, 175, 279 Giziński Lucjan „Gozdawa” 304 Glinka Jan 141 Gliwic Hipolit 58, 68, 179, 211, 212, 216, 218 Głąbiński Stanisław 93 Głogowski Jan 189, 228 Goethe Johann Wolfgang 17, 346 Gołubiew Antoni 338 Gołuchowski Agenor 117, 179, 180 Gołuchowski Wojciech 165 Gombos Gyuli 227 Gomułka Władysław 311, 331, 338 Göring Hermann 7, 11, 12, 232, 277, 278, 281–286, 292, 293, 296, 297, 301, 309, 317, 328, 335, 341, 348 Gostyński z Ołyki 33, 57 Götz Antoni 202 Götz-Okocimski (Götz) Jan 167, 179, 202 Górecki Roman 147, 243, 244 Górzyński Sławomir 24, 32, 262 Grabowski Jan 92 Grabowski Waldemar 280 Grabski Stanisław 57 Grabski Władysław 68 Grala Jolanta 24, 261 Grażyński Michał 157, 182, 183, 209, 212, 215, 216, 218 Greco, El (właśc. Dominikos Thotokopulos) 174 Greiser Artur 262 375 Durka-Radziwill.indd 375 2011-12-07 12:58:10 Grobicki Jerzy 98 Grocholski Remigiusz 134 Grodziski Stanisław 22 Grosfeld Leon 11, 68, 76, 91 Grot Zdzisław 23 Grünberg Karol 208 Grzelak Stanisław 252, 256, 258, 262 Grzeloński Bogdan 273 Grzyb Mieczysław 194, 211, 219 Grzybowski Konstanty 145, 155, 156, 168, 171, 179, 182, 202, 204, 205, 234 Grzybowski Konstanty (1901–1970) 94, 191, 224 Gustaw V, król Szwecji 57 Gutowski Paweł 55 Gutt Romuald 29 Gużewski Zygmunt 228 Gwiazdomorski Jan 167 H Hacha Emil 300 Halbersztadt Jerzy 139 Haller Józef 60, 74, 99, 254 Harriman William Averell 211, 217, 310, 312 Hasse Jerzy 210, 214, 215 Hatzfeldt Hermann, von 77, 82, 86 Heinrich Herbert 290 Helfferich Karl Theodor 67 Hertling Georg, von 77 Hertz Paweł 310, 337 Higersberger Józef 61, 62 Himmler Heinrich 284, 285, 296 Hindenburg Paul, von 78 Hintze Paul, von 68, 77, 78,82 Hiscowa Lubow Z. 11 Hitler Adolf 223, 224, 263, 276, 278, 285, 350 Hlond August, abp, kard. ,Prymas Polski 155, 222, 283 Hohenzollernowie, dynastia 16, 44, 59, 80, 223, 313 Holloway David 281 Hołówko Tadeusz 93, 179, 186 Hołyński Jan 179,182, 183 Horwatt Stanisław 53, 54 Humnicki Antoni 90 Hupka Jan 128 Huppert Emil 219 Hussarek von Heinlein Max 81, 83 Hutten-Czapski Bogdan 10, 63, 68, 77–82, 84, 242–244, 246 Hutten-Czapski Emeryk 252, 323, 328, 329, 333–335, 338, 339 I Ihnatowicz Ireneusz 209 Idzikowski Edward 190 Iłłakowiczówna Kazimiera 329 Irving David 285 Iwanowski Wacław 34, 35 J „Jacek” zob. Twardowski Sylwester Jackowski Tadeusz 338 Jakimowicz Konstanty 200 Jakubowicz Jerzy 9, 35, 50, 291, 320, 333, 337–340 Jan XXIII (właśc. Angelo Giuseppe Roncalli), papież 333 Janicki Stanisław 89 Janta-Połczyński Leon 159 Jarocki Robert 301, 302 Jaroszewski Tadeusz Stefan 29 Jaroszyński Marian 53 Jaruzelski Jerzy 8, 11, 13, 25, 27–29, 32, 34, 42, 44, 45, 47, 49, 56, 69, 93, 95, 97, 99, 100, 102, 112, 114, 116, 121, 123, 130, 131, 135, 144, 157–159, 162, 182, 190, 191, 194, 201, 212, 216, 218–221, 224–226, 232, 238, 249, 254, 271, 281, 310, 322, 330, 337–339 Jaruzelski Ksawery 179 Jasiewicz Krzysztof 9, 275, 277, 315 Jasiński Bogusław 148 Jaskólski Michał 116 Jastrzębski Włodzimierz 186 Jastrzębski Zygmunt 122 Jaworski Władysław Leopold 44, 79, 80, 82, 83, 94,136–138, 144, 152, 179 Jezierski 298 Jędruszczak Tadeusz 164 Jędrzejewicz Janusz 179, 186 Jędrzejewicz Wacław 96, 104, 107–110, 127, 129, 132, 138, 139, 145,177, 183, 233 Józewski Henryk 153, 154, 157, 179 376 Durka-Radziwill.indd 376 2011-12-07 12:58:10 K Kakowski Aleksander, abp, kard. 10, 52, 59,60, 62, 63, 66, 68–72, 74–86, 89, 93, 94, 188, 242 Kalicki Wojciech 185, 188 Kalina Stefan 324 Kamieniecki Witold 23, 41, 79, 93, 114, 122, 150, 179, 322, 323, 329, 330, 333, 336, 337, 342 Kamiński Bronisław 305 Kaniewski Stefan ps. „Nałęcz” 304, 306 Karaśkiewicz Bolesław 47 Karłowski Stanisław 214, 215 Karnicki Aleksander 99–101 Karol Albrecht (Olbracht) Habsburg-Lotaryński, arcyksiążę 174, 298 Karol I Habsburg-Lotaryński, cesarz Austrii, król Węgier 78, 80, 81, 84, 86 Karol Stefan Habsburg-Lotaryński, arcyksiążę 78, 80 Karski Szymon 228, 329 Karwowski Stanisław 17, 19, 22 Kaszuba Elżbieta 176 Katalej, gubernator 29 Katelbach Tadeusz 114 Kawalec Krzysztof 127 Kennard Wiliam H. 161 Kennedy Jaqueline 333 Kersten Krystyna 135 Kędzior Andrzej 82 Kęsik Jan 154, 222 Kętrzyński Stanisław 58 Kidzińska Agnieszka 63 Kiedroń Józef 210 Kiereński Aleksander 70 Kieszkowski Zygmunt 242, 244, 245, 247, 329 Kijas Artur 44 Kirchmayer Jerzy 304, 306, 308 Kisielewski Stefan 175 Klepacz Michał, bp 331 Kleszczyński Edward 179 Kłobukowski Aleksander 20 Kłos Juliusz 29 Knebel Jerzy 87 Knebl K.J. 17 Knoll Roman 64, 69, 113, 129 Kobylańska Wacława 247 Kobylańska Zofia 281 Kobylański Tadeusz 238 Koc Adam 161, 163, 176, 179, 226 Kochanowski Jan 272 Kochanowski Jerzy Kofman Jan 134, 213 Kolankowski Ludwik 176 Kolin Grace zob. Radziwiłłowa Grace Konderski Wacław 129 Konopka Jan 153 Korboński Stefan 281, 288, 333 Korfanty Witold 36 Korfanty Wojciech 23, 36, 59, 137, 182, 216, 293 Kornat Marek 276 Korniłow Ławrentij 70 Korzeniowski Mariusz 51 Kosecki Józef 210 Kossak Wojciech 253, 260 Kossak Zofia 291 Kościałkowski Marian, zob. Zyndram-Kościałkowski Marian Kościuszko Tadeusz 16 Kotowicz Tadeusz 302 Kotowski Albert 214 Kowalski Bronisław 219 Kozaczka Marian 32 Koziołówna Zofia 36 Kozłowski Czesław 92 Kozłowski Jerzy 17, 22, 23 Kozłowski Leon 198, 227 Kozub-Ciembroniewicz Wiesław 159 Krahelski Antoni 219 Krajowski Franciszek 101 Krasicka Gabriela z Sobańskich 310, 316 Krasicka Magdalena 310 Krasicka Zofia 35, 147 Krasicki Xawery 309–311, 313, 314, 316 Krasuski Jerzy 23 Kroll Bogdan 9, 279, 285, 286, 289, 290, 294–296 Kronenberg Leopold 93 Krugłow Siergiej N. 314, 315 Krupska Daniela J. 312 Kryjom Czesław 262 Krzeczunowicz Kornel 101 Krzyżanowski Adam 147, 155, 163, 179, 204, 338 377 Durka-Radziwill.indd 377 2011-12-07 12:58:10 Krzyżanowski Jerzy R. 9/10, 316 Krzyżanowski Tadeusz 119, 121 Kuberski Leszek 13 Kucharzewski Jan 57, 60, 62, 63, 76, 86, 89, 90 Kucowski J. 302 Kuczerepa Mykoła 158 Kukiel Marian 41, 60, 75 Kulak Teresa 13 Kulesza Juliusz 304, 305, 306 Kulesza S. 32 Kulesza Władysław T. 145 Kulski Julian 286, 295, 299, 308 Kułakowski Henryk 287, 294 Kumaniecki Jerzy 104 105, 107–110, 113 Kumaniecki Kazimierz Władysław 90, 91 Kunert Andrzej Krzysztof 307 Kurnatowska Helena 326 Kurnatowski Eryk 326 Kutrzeba Stanisław 9, 86 Kwiatkowski Eugeniusz 182, 207, 237, 276, 330 Kwiatkowski Maciej Józef 307 Kwilecka Maria 327 L La Roche Kazimierz 16 Lambor Henryk 145, 179 Lammers Hans Heinrich 263, 285 Landau Ludwik 10, 279, 286, 293, 297, 298 Landau Zbigniew 195, 209, 289, Lange Tadeusz Wojciech 9, 13, 241–249, 251–253 Lankiewicz z folwarku Cwietarze 55 Laroche Jules 127, 129, 218, 225 Laskowski L. 31 Lasocka Janina 326 Lasocka Maria 326 Lasocki Roman 326 Laubert Manfred 17 Laurysiewicz Stefan 179 Lebiediew Wiktor 315, 320 Lechnicki Zdzisław 177, 178, 186 Lechoń Jan 93 Leczyk Marian 105, 231 Lednicki Aleksander 10, 49, 54, 56, 58, 59, 66, 67, 68, 86, 87, 88 Ledóchowscy, ród 298 Ledóchowski Mieczysław, abp, kard. 23 Leitgeber Sławomir 19, 263 Lenin Włodzimierz 49, 111 Lewakowski Zygmunt 202 Liberski Wojciech 256 Libicki Marian 252 Lipiński Wacław 70, 73, 74 Lipkowska Magdalena 247, 251 Lipkowski 351, 352 Lipski Jan 167 Lipski Józef 231 Lis-Kula Leopold 73 Litwinow Maksim 104, 108, 109, 113 Londzin Józef 179 Lorentz Stanisław 301, 302 Loret Adam 147 Loret Maciej 16 Lubomirscy, ród 86, 298 Lubomirska Maria 73, 78, 93 Lubomirska z Lubomirskich Wanda 30 Lubomirski Andrzej 82, 228 Lubomirski Hubert 52 Lubomirski Jerzy 298, 299 Lubomirski Kazimierz 124, 125 Lubomirski Stanisław 30, 210, 212 Lubomirski Zdzisław 52, 72, 73, 98, 119, 124, 125, 129, 152, 179, 225, 236, 240, 299 Ludendorff Erich, von 78, 79 Ł Łaptos Józef 127, 129 Łączewski Jan 209, 214, 217 Łempicki Dominik 247 Łobodowski Jerzy 8, 158, 247, 248, 271, 273–282, 284–286, 295, 297, 299, 300, 302, 308–311, 315–317, 337 Łopaciński Stanisław 50 Łopatto Stefan 287, 289, 293, 294 Łossowski Piotr 91 Łoś Anna 319 Łoś Piotr Szymon 297, 301 Łubieński Feliks 16 Łubieński Konstanty 175, 328 Łuczak Agnieszka 263 Łukasiewicz Juliusz 69, 108 M Machaj Stefan 234 378 Durka-Radziwill.indd 378 2011-12-07 12:58:10 Machay Ferdynand, ks. 338 Machnicki Janusz 290, 295, 347, 348 Maciejewski Jarosław 17 Mackiewicz Stanisław „Cat” 8, 16, 58, 139, 146, 159, 167, 179, 180, 218, 219, 232, 233, 258, 330, 337 Madajczyk Czesław 263 Maj Józef Roman, ks. 291, 323, 328, 330 Majchrowski Jacek M. 164, 187 Majewski Piotr 144, 286,290, 297 Makowski Wacław 176, 189 Maksymilian Badeński, książę 68 Maksymowicz Konstanty 40 Malenkow Gieorgij 309 Malinowski Ludwik 216 Małyński Marek 32 Manteuffel Tadeusz 63 Marmaggi Francesco, abp 242 Martinez de Medinilla de Santa Sussana Maria Henrieta Joaquina 252, 258, 263 Marylski Antoni, ks. 338 Marynowska (?) 327 Masłow Mikołaj 235 Masnyk Marek 11, 13 Materski Wojciech 109, 113 Matuska Peter, de 227 Matuszewski Ignacy 114, 182 Mazan Leszek 207 Mączak Antoni 209 Mc Nab Colin Gilles 260 Mencel Tadeusz 16 Meysztowicz Aleksander 50, 93, 125, 129, 148, 192 Meysztowicz Jan 242 Mędrzecki Włodzimierz 120–122, 133, 154, 158, 200 Micewski Andrzej 177, 323 Mich Włodzimierz 116, 124, 149, 172, 201 Michalski Jerzy 164 Michalski Kacper 271 Michałowski Kazimierz 36 Mierzwa Janusz 161 Migdał Stefan 68, 90 Mikietyński Piotr 59 Mikołaj II, car Rosji 31, 40, 41, 22 Mikołaj Mikołajewicz, wielki książę 47 Mikołajczyk Stanisław 311, 350, 351 Mikulicz K. 121 Mikułowski-Pomorski Józef 89 Milewski Jan 13, 289, 329, 345, 346 Milewski-Lipkowski Stanisław 328, 329 Miller Marek 10, 32, 248, 264, 265, 271, 273, 309–311, 320 Miłosz Czesław 330 Miraszkin Iwan Pawłowicz 275 Mironow, naczelnik więzienia 278, 310 Mirowicz Ryszard 164 Mirza-Kryczyński Olgierd 259 Miśkiewicz Benon 23 Młodziński Lech 44, 122 Młynarski Feliks 307, 330 Mochniej Józef 234 Molenda Jan 92 Moltke Hans, von 282 Mołotow Wiaczesław M. 309, 314, 315 Monleon Roslyn, de zob. Radziwiłłowa Roslyn Montefiore Simon Sebag 275 Moraczewski Jędrzej 93, 145 Morawski Kajetan 59 Morawski Tadeusz 179 Morawski, płk 298 Moskała Romuald 287, 294 Moszyński Edmund 28, 147, 155, 160, 191, 206, 290, 295, 309, 337, 338 Moszyński Jan 167, 206, 282, 299, 337, 338 Mościcka Maria 271, 273 Mościcki Henryk 16, 271 Mościcki Ignacy 126, 157, 158, 185, 188, 189, 199, 299, 207, 228, 242, 251, 271, 276, 277 Motas Mieczysław 184 Motty Marceli 17 Muller Max 104 Murek, rządca 32 Musialik Wanda 209, 212, 214, 215, 223 Mussolini Benito 277, 285 Muszyński Jan 150 Mycielski Jerzy 50, 132, 167, 201, 202 Mycielski Zygmunt 50, 310, 337, 339 Mysłek Wiesław 207 N Nagórski Juliusz 297 Nagórski Zygmunt 66 „Nałęcz” zob. Kaniewski Stefan 379 Durka-Radziwill.indd 379 2011-12-07 12:58:10 Nałęcz Tomasz 73 Napoleon Bonaparte, cesarz Francuzów 19 Narutowicz Gabriel 104, 105, 109, 110, 112 Nawrocki Stanisław 23 Nicholson 288 Nicieja Stanisław S. 50, 51 Niedziałkowski Mieczysław 220, 280, 281, 298, 299 Niedzielak Stefan, ks. 291 Niemczewski Feliks 261 Niemojowski Jan 58 Niemojowski Jan Nepomucen 20 Nieniewski Adam 101 Niezabytowski Karol 129, 233 Nocoń Halina 35 Noël Léon 273 Nosskowa, sędzina 302 Nowak-Kiełbikowa Maria 63 Nowak-Romanowicz Alina 15 Nowakowski Tadeusz 22 Nowicki Ryszard 255 Nowinowski Sławomir M. 273 Nusbaum-Hilarowicz Tadeusz 291 O Oboleński Leonid 112, 113 Ochmański Jerzy 58 Odrowąż-Pieniążek Jerzy 326 Odrowąż-Pieniążek Józefina 326 Ohanowicz Alfred 165, 167, 179, 339 Okolski Jan 210, 216 Okulewicz Piotr 109 Olejniczak Marek 254, 256 Olstowski Przemysław 98, 100–102 Orlicz-Dreszer Gustaw 100, 101 Orłowicz Mieczysław 95 Orsenigo Cesare, abp 283 Orzechowski Marian 59 Osiński Feliks 249 Osóbka-Morawski Edward 311 Ostrowski Józef 52, 93 Ostrowski Juliusz 245, 252, 263, 329 Otrębski Witold 259 P Paasikivi Juho Kusti 277 Pachoński Jan 16 Paciorkowski Jerzy 228 Paczkowski Andrzej 202, 206, 325 Paczos Sebastian 176 Paderewski Ignacy Jan 53, 94, 118, 185, 288, 298 Pajewski Janusz 75, 90, 112 Palma, komisarz Rzymu 280 Pałat Zenon 16, 264 Parnas Emil 210 Paruch Waldemar 139, 222 Paschalski Franciszek 92 Pasztor Maria 218, 332 Patelski Mariusz 78 Pater Mieczysław 23 Payart Jean 276 Pączewski Leon 192 Perkowski Piotr 338 Peśla Dariusz J. 13, 254, 256, 263 Pętkowski Jan 337 Piasecki Adam 135, 136, 138, 145, 179, 180, 350 Piasecki Bolesław 281, 322–324 Pieczyński Jan 261, 262 Pieczyński Józef 261, 262 Pieracki Bronisław 176, 178, 182, 183 Piestrzyński Ryszard 230 Pietrowicz Aleksandra 263 Pietrzak Jerzy 136, 155 Pilch Andrzej 176 Piltz Erazm 122 Piłsudscy, ród 130 Piłsudska Aleksandra 131 Piłsudska Jadwiga 234 Piłsudska Wanda 233, 234 Piłsudski Jan 178, 179 Piłsudski Józef 7, 21, 45, 53, 68, 91–93, 96– 98, 100, 104, 114, 117, 122, 124–127, 129–132, 135, 137–142, 144, 146, 152, 160, 162, 164, 165, 172, 176, 177, 181– 188, 190, 198, 220, 229, 231, 233,234, 242, 276, 342 Piniński Leon 233 Piotrowski Jacek 180 Pipes Richard 40, 42, 68 Piskor Tadeusz 108 Pisuliński Jan 64 Pius XI (właśc. Achilles Ratti), papież 87, 143 Pius XII (właśc. Eugenio Pacelli), papież 289 380 Durka-Radziwill.indd 380 2011-12-07 12:58:10 Piwkowski Włodzimierz 24, 261 Piwowarczyk Jan 322 Plater Konstanty 124 Plater-Zyberk Antoni 287 Plater-Zyberk Józef 228 Plater-Zyberk Maria 326 Pleszakow Konstantin 282 Pobóg-Malinowski Władysław 60, 70, 85, 127 Podhorski Zygmunt 100, 101 Podlewski Stanisław 304, 306 Podolska-Meducka Aldona 180 Podoski Bohdan 179, 180, 218 Poklewska-Koziełł z Zamoyskich Zeneida 309–311, 314–316 Polakiewicz Karol 176–178, 186, 229 Polit Ireneusz 167 Polkowski Roman Leszek 353 Poniatowski Józef 16 Ponikowski Antoni 61, 62, 63, 89 Popiołek Kazimierz 208 Popkiewicz Józef 208, 211, 212, 219 Popławska Krystyna 325, 326 Popławski August 132, 214, 215 Popławski Leon 325, 326 Potoccy, ród 277 Potocka Helena 274, 278 Potocka Pelagia 285 Potocka z Radziwiłłów Krystyna 7, 8, 26, 34, 147, 207, 239, 264, 279, 299, 317, 319, 320, 322, 327, 330–335, 337–339 Potocka z Radziwiłłów Maria Małgorzata 9, 17, 19, 20, 21,22, 24, 25,26, 27, 31, 45, 49, 249, 22, 253, 255, 319 Potocki Alfred 144, 210, 212, 218, 279 Potocki Artur 151, 203, 206 Potocki Franciszek Salezy 24, 45, 49, 330 Potocki Henryk 92, 117 Potocki Józef Alfred 8, 217, 273, 278, 299, 319, 332, 333 Potocki Józef Mikołaj 50 Potocki Maurycy 295, 296 Potocki P. 119 Potocki Piotr 333 Potocki Robert 153, 154 Potulicki Michał 244 Potworowski Tadeusz 179 Poznański Maurycy 132 Pragier Adam 10, 183, 184 Priesdorff K. 19 Próchnik Adam 125 Prus Edward 302 Pruski Witold 265 Pruszyński Andrzej 121 Pruszyński Bronisław 88 Pruszyński Jan 88 Pruszyński Ksawery 175, 338 Pruszyński Mieczysław 34, 175, 312, 338 Prystor Aleksander 114, 179, 180, 186, 213, 216–218 Przanowski Stefan 210 Przedpełski Wiktor 214, 215, 219 Przeździecki Stefan 64, 69, 81, 88, 89 Przybylski Zygmunt 179 Przybysławski Kazimierz 210, 216 Przygoński Antoni 305 Ptasiński Jan 325, 326 Pullat Raimo 105 Pułaski Franciszek 51, 55, 56, 122 Pusłowski Franciszek Ksawery 265 Pustuła Zbigniew 210 Puttkamer-Żółtowska Janina 144 Pzeździecki R. 239 Q Quisling Vidkun 300 R Raack Richard C. 313 Raczkiewicz Władysław 190, 235 Raczyński Roger 128 Radolin, von 254 Radwan Wacław 103 Radziszewski Edmund 263 Radziwiłł Albrecht 130, 243 Radziwiłł Aleksander Dominik 264 Radziwiłł Aleksander Fryderyk 263 Radziwiłł Antoni Henryk 7, 15–17, 19 Radziwiłł Antoni s. Michała Radziwiłła 252, 255 Radziwiłł Antoni s. Wilhelma 22 Radziwiłł Antoni Wilhelm (1833–1904) 21 Radziwiłł Bogusław 18, 20, 21, 27 Radziwiłł Dominik 15, 264 Radziwiłł Edmund (brat Ferdynanda), ksiądz 23 381 Durka-Radziwill.indd 381 2011-12-07 12:58:10 Radziwiłł Edmund s. Janusza („Kamień”, „Kazimierz”) 34, 35, 165, 239, 249, 251, 264, 265, 268, 270, 275, 278, 297, 301, 309–311, 319, 321, 328, 337, 340 Radziwiłł Ferdynand (1935–1992), s. Edmunda 301, 310, 321 Radziwiłł Ferdynand (ojciec Janusza) 7 , 20–31, 33, 40– 42, 44–47, 49, 57, 59, 85, 123, 124, 197, 241, 252, 255, 263 Radziwiłł Ferdynand, s. Janusza 34, 36, 239 Radziwiłł Franciszek 62 Radziwiłł Jan 340 Radziwiłł Janusz, passim Radziwiłł Karol 24, 27, 30, 31, 252, 253, 255, 258 Radziwiłł Karol Mikołaj 32, 247, 264 Radziwiłł Krzysztof Mikołaj 9, 238, 286, 312, 317, 342 Radziwiłł Maciej 50, 58 Radziwiłł Michał „Rudy” 8, 24, 26, 27, 29, 30, 241, 252–256, 258–263 Radziwiłł Michał Hieronim 15, 17, 25, 30 Radziwiłł Michał Karol (s. Karola) 253, 255, 258 Radziwiłł Michał Piotr 28, 29, 34, 41 Radziwiłł Stanisław (s. Antoniego Wilhelma) 21 Radziwiłł Stanisław (s. Janusza) 34, 35, 36, 231, 249, 251, 255, 273, 288, 298, 299, 320, 321, 329, 332, 337, 340, 343 Radziwiłł Stanisław Wilhelm 96, 97, 130, 342 Radziwiłł Wilhelm 18, 19, 20, 22, 27 Radziwiłł z d. de Monleon Roslyn 333 Radziwiłł Zygmunt 24 Radziwiłł-Milewska Krystyna 13, 289, 301, 309–311, 329, 336, 345, 346,353 Radziwiłł-Skórzyńska Zofia 312, 342 Radziwiłł-Zdziechowska Zofia 263 Radziwiłłowa z Clary et Aldringen Matylda 20 Radziwiłłowa z Lubomirskich Anna 30, 31, 34–37, 49, 50, 52, 57, 102, 108, 110–112, 124, 147,199, 226, 231, 240, 248–250, 255, 264–266, 269, 303, 306, 307, 309, 310, 315, 317 Radziwiłłowa z d. Hohenzollern Fryderyka Luiza z 15, 18, 19, 297, 341 Radziwiłłowa z Clary et Aldringen Leontyna 20 Radziwiłłowa z d. Kolin Grace 332, 333 Radziwiłłowa z d. Le Bouvie Carolina (Lee) 333 Radziwiłłowa z Przeździeckich Helena 15 Radziwiłłowa z Radziwiłłów Izabella (Ballala) (1915–1996) 32, 248, 264, 265, 271, 273–275, 278, 291, 301, 303, 309–311, 313316, 320, 328, 336, 337 Radziwiłłowa z Radziwiłłów Izabella (1888– 1968) 247, 264 Radziwiłłowa z Sapiehów Pelagia 21, 24, 25, 28, 30, 31, 33–35, 42, 45, 47, 49, 57, 123, 241, 253, 254 Radziwiłłowa z Zamoyskich Maria 27, 31 Radziwiłłowa z Zawiszów Maria 29, 34 Radziwiłłowa, primo voto Steward Dawson Harriet 260–263 Radziwiłłowie, ród 7, 8, 12, 15, 16, 24, 26, 30, 35, 50, 86, 130, 253, 272–275, 277, 278, 312, 313, 337 Radziwiłłówna Elżbieta 124 Radziwiłłówna Krystyna, c. Edmunda, zob. Radziwiłł-Milewska Krystyna Radziwiłówna Leontyna, c. Michała 252 Rapacki Adam 331 Rataj Maciej 10, 130, 131, 280, 281, 298, 299 Ratti Achilles (później papież Pius XI) 87 Rayski Ludomił 200 Rdułtowski Konstanty 179 Reck Daniel 304 Reiff Ryszard 324 Reinefarth Heinz 304 Renke Marian 113 Riezler, dr 58 Ringelblum Emanuel 279 Rockefeller Percy 211 Rogalanka Anna 255 Roman Walery 177, 179, 186 Romer Adam 128, 171 Romeyko Marian 141 Ronikier Adam 9, 64, 77, 78, 80, 82, 91, 286–290, 292–296 Ronikier Jerzy 288, 291 Ronikierowie, rodzina 86 Roos Hans 224 382 Durka-Radziwill.indd 382 2011-12-07 12:58:10 Ropp Edward, von, abp 50 Rostworowski Stanisław 63, 279 Rostworowski Wojciech 63, 128, 133, 171, 179, 205, 206, 221 Roszkowski Wojciech (ps. Andrzej Albert) 9, 96, 197, 209 Rościszewski Leszek 102 Rouppert Stanisław 246 Rowecki Jan 25 Rozwadowski Tadeusz 100 Rómmel Juliusz 102 Rudnicki Klemens 277, 279, 280 Rudnicki Szymon 9, 51, 54, 115–119, 121– 123, 157, 221 Rudziński Marian 138, 202 Russanowski Aleksander 55 Rybarski Roman 299 Rydz-Śmigły Edward 96, 164 Rykowski B. 161 Rymar Stanisław 286, 287, 291, 293–295 Ryszka Franciszek 208, 211, 212, 219 Rzepecki Karol 21, 141, 176, 177, 191 Rzepecki Tadeusz 141, 176, 177, 191 S Sadlak Jan 92 Salmonowicz Stanisław 18 Sanguszko Roman 49, 50 Sapieha Adam, abp, kard. 207, 285, 289, 294, 296, 322, 323, 336 Sapieha Eustachy 35, 135, 136, 147, 176, 179–181, 277 Sapieha H. 180 Sapieha Leon 298 Sapieha Paweł Fryderyk 206 Sapiehowie, ród 35 Sapieżyna Matylda z Windisch-Graetzów 138, 360 Sare Józef 83 Saryusz-Wolski 43 Saulis Jurgis 114 Sawicki Adolf 234 Sawicki Tadeusz 304 Schellenberg Alfred 300 Schimitzek Stanisław 157 Schulenburg Friedrich Werner, von 277 Schultz Stanisław 167 Sczaniecki Paweł 23 Sekunda Stanisław 234 Serczyk Władysław A. 51 Serwetnik Ławrentij 185 Seyda Marian 81, 85, 93 Seyda Władysław 85 Sibora Janusz 64 Siemaszko Ewa 302 Siemaszko Władysław 302 Sienkiewicz Henryk 222 Sierajewska Anna 326 Sierpowski Stanisław 114 Sikorski Władysław 99–102, 185, 280 Singer Bernard 146, 218 Skaradziński Bohdan 99, 100 Skąpski Kazimierz 248, 249 Skibniewski Wacław 59 Skirmunt Konstanty 226 Skorobohaty-Jakubowski Jan”Vogel” 281 Skowronek Jerzy 16 Skowroński Tadeusz 16, 81 Skórewicz Tadeusz 29 Skórzewska Leontyna z Radziwiłłów 255 Skórzewski Zygmunt 255 Skrzyński Aleksander 83, 146 Skrzypek Andrzej 311 Sławek Walery 7, 125, 134–138, 142, 146, 151, 152, 155, 156, 163, 176–178, 181– 184, 186–189, 211, 213–218 Sławiński Kazimierz 280 Sławoj-Składkowski Felicjan 207, 237, 271 Słomska-Nowak Justyna 13 Smaga Józef 111 Smetona Antanas 114 Smogorzewski Kazimierz 231, 330, 331 Smoleń Mieczysław 58, 67 Smoła Jan 234 Snyder Timothy 139 Sobolewski Marian 138, 150, 171, 172, 179–183, 205, 212, 213 Socha Janusz 129 Sokolnicki Michał 78 Solański Maksymilian 179 Sosnkowski Kazimierz 97, 98, 300 Sowiński Zygmunt 214, 215 Sozański Jarosław 328 Stablewski Erazm 101 Stablewski Stefan 167, 322, 339 Stabrowski Aleksander 253, 255 383 Durka-Radziwill.indd 383 2011-12-07 12:58:10 Stadnicki Adam 179 Stalin Józef 275, 276, 309 311, 313 Stanisław August Poniatowski, król Polski 130 Staniszkis Witold 299 Starczewski Eugeniusz 58 Starczewski Tadeusz 92 Starno S. 265 Starzewski Maciej 165 Starzewski Tadeusz 64, 202 Starzyński Stefan 147 Stauffenberg Claus, von 309 Stecki Jan 61, 62, 72, 92, 93, 204 Steczkowski Jan Kanty 60, 61, 62, 69, 71, 75, 76, 85, 86, 89 Steinhagen Karol 180, 181 Steward Dawson Henrieta, zob. Radziwiłłowa Henrieta Stępniak Władysław 105 Stokowski Michał 179, 89 Stołypin Piotr 40, 41 Stomma Stanisław 175, 335 Stresemann Gustav 224 Stroński Stanisław 136, 187, 223 Strzałka Krzysztof 69, 277 Studentowicz Kazimierz 328 Stypułkowski Zbigniew 299 Suchestow Judyta (Jeanette) 258, 259, 260 Sudopłatow Paweł 281, 282, 310, 317 Suleja Włodzimierz 177 Suliński Józef „Zawisza“ 298 Suszyński Stefan 99 Sydow Bronisław Edward 17 Sym Igo 295 Szadurski Wacław 244, 245, 247, 251 Szarski Marcin 179 Szczegłowitow Iwan 42 Szczepański Janusz 96, 100, 102 Szejnert Małgorzata 306, 310, 319, 328, 337 Szelążek Adolf, bp 142, 284 Szelepin Aleksander 278 Szembek Jan 198, 227, 238, 273, 276, 278, 279 Szeptycki Stanisław 96 Szlachta Bogdan 165, 232 Szpoper Dariusz 148, 155 Szubański Rajmund 304, 306, 308 Szujski Wacław 179, 180 Szułdrzyński Tadeusz 135, 138 Szumski Bogusław 304–306, 308 Szwarcenberg-Czerny Kazimierz 244, 259 Szymanowski Genadiusz 179 Szymański Janusz Juliusz 188 Szymański Julian 178 Szymczak Damian 79 Ś Śliwa Michał 220 Śliwiński Artur 92, 299 Śliwiński Hipolit 93 Śliwiński Ignacy 303 Śmigielski Walenty 24 Śmigły-Rydz Edward 271 Światło Józef 323 Świeżyński Józef 62, 69, 93 Święcicki Henryk 44 Świętek Ryszard 104 Świtalski Kazimierz 137, 138,141, 155, 156, 176, 178, 179, 184 T Taczanowski Stanisław 241, 242, 245–247, 251 Tallen-Wilczewski Leonard 92 Targowski Józef 92, 124, 128, 132, 136, 138, 144, 147, 171, 176, 179,182,186, 205 Tarnowska Maria 287, 294 Tarnowski Adam 91, 125, 167, 226 Tarnowski Artur 206 Tarnowski Jan 119, 121, 124, 232 Tarnowski Juliusz 202 Tarnowski Zdzisław 10, 45, 64, 115, 116, 126, 127, 128, 132–135,137, 144146, 150, 152–156, 159, 160, 162, 168, 171– 173, 179, 180, 182, 183, 186, 202–205, 207, 213, 234 Tarnowski, mjr 350 Tatarkiewicz Władysław 36, 329, 330 Tatarkiewiczowa Teresa 329, 330 Taylor 288 Teleki Pál 238 Telford, guwernantka 25 Tertil Tadeusz 82 Thugutt Stanisław 68 Titel Friedrich August 17 Toeplitz Krzysztof Teodor 8, 49, 78 384 Durka-Radziwill.indd 384 2011-12-07 12:58:11 Tołłoczko Julian 58 Tomczykiewicz Małgorzata 35 Toporowicz W. 53 Torańska Teresa 324 Torzecki Ryszard 302 Trąmpczyński Wojciech 93 Trzeciakowski Lech 22, 23, 24 Tuchaczewski Michaił 96 Tuchan-Taurogiński Bolesław 36 Tuora Arleta 13 Turkowska Irena Danuta ps. „Danka” 306 Twardowski Juliusz 216 Twardowski Sylwester „Jacek” 305 Tyszkiewicz Alfred 58 Tyszkiewicz Jakub 332 Tyszkiewiczowie, ród 298 Tyszyński Kazimierz 68 U Ujazdowski Kazimierz Michał 176 Umbreit Hans 304 Unszlicht Józef 56 Urban Thomas 213 Urbaniak Violetta 24, 261 Uznański A. 171 V Vetulani Adam 285 W Wachowiak Stanisław 10, 203, 207, 208, 295, 297, 298, 347, 348 Waingertner Przemysław 194, 213 Waligórski Karol 119–122, 191, 201 Walko Lajos 188 Wandycz Piotr 127, 157 Wańkowicz Stanisław 163, 167, 179, 180 Wasłowski Iwan 185 Wasserbiergier Leon 68 Waszenko Iwan 305 Wayda Franciszek 92 Wedel Botho, von 82 Weder Józef 255 Wegner Jan 29 Weichert Michał 290 Weinmann Fritz 210 Wekerle Aleksander 81, 82 Wereszycki Henryk 23, 44, 63 Werschler Iwo 93 Weygand Mouis Maxime 99 Wędkiewicz Stanisław 58 Wiaderny Bernard 279 Wieczorek Olga 211, 219 Wieczorkiewicz Paweł 281, 283 Wielopolski Zygmunt 44, 52 Wielowieyski Józef 57, 127, 129, 206, 218 Wieniawa-Długoszowski Bolesław 127, 198 Wieniawski Antoni 137, 171, 212, 216, 218 Wierzbicki Andrzej 137, 147, 148, 171, 191, 192, 212, 286 Wilhelm I Hohenzollern, cesarz Niemiec, król Prus 20, 21 Wilhelm II Hohenzollern, cesarz Niemiec, król Prus 21, 77–79, 80, 81 Wilhelm Urach, książę z królewskiego rodu wirtemberskiego 58 Wilkoński S. 32 Wilson Thomas Woodrow 55, 60, 88, 90 Windischgraetz Ludwig 80 Winnicki Zdzisław J. 90 Wiślicki Wacław 185 Witos Wincenty 10, 86, 166, 229, 235, 298 Władyka Wiesław 9, 124, 125, 131, 132, 134, 136–138, 143, 144, 146, 149, 151–155, 157, 159, 160, 164, 167, 171–173, 176, 177, 185, 212 Własow Andriej 304 Wojciechowski Franciszek 298 Wolny Jerzy 286 Wolny Konstanty 216 Wolski Władysław 316, 320 Wołczyński Stanisław 16 Wołos Mariusz 127, 225, 251 Wołyniec Stefan 185 Woyniłłowicz Edward 139, 177 Wójcik, kucharz 25 Wójec Włodzimierz 259 Wrangel Piotr 75 Wroczyński Jan 99 Wrona Stanisław 234 Wroniak Zdzisław 127 Wroński Tadeusz 287 Wróblewski Władysław 63 Wróblewski Zbigniew 304, 306, 308 Wrzosek Mieczysław 53, 54, 56, 60, 70– 73,75, 102 385 Durka-Radziwill.indd 385 2011-12-07 12:58:11 Wühlisch Johann, von 294 Wulffen mjr 71,72 Wyganowski Stanisław 228 Wyrzykowski Henryk 92 Wysocki Alfred 188, 278, 295 Wyszyński Stefan, abp, kard.,Prymas Polski 316, 320, 322, 323, 331, 334 Z Z.D. Katarzyna Zabiełło Stanisław 24, 27, 54, 56, 62, 86, 277, 339 Zacharewicz Zbigniew 19, 20 Zackiewicz Grzegorz 114 Zaczek Kazimierz 128, 179, 182, 183 Zagleniczny Jan 179 Zakrzewski Andrzej 188 Zakrzewski Hipolit 44 Zaleski August 69, 126, 157, 188, 226, 230, 242 Zamariew Jan Ursyn 121 Zamoyscy, ród 35, 83 Zamoyska Maria 35, 310 Zamoyski Andrzej 35 Zamoyski Franciszek 102, 264, 265, 309, 310 Zamoyski Jan 325, 327 Zamoyski Tomasz 240 Zamoyski Władysław 351 Zamoyski Władysław jr 351 Zaporowski Zbigniew 158, 185 Zarański Jan 179 Zarzycki Ferdynand 216, 217, 218 Zawadzki Aleksander 92 Zawadzki Władysław 179 Zawieyski Jerzy 338 Zawodny Janusz Kazimierz 306 Zawojski Antoni „Wrona” 304 Zbrowski Marian 62, 92 Zbyszewski Wacław A. 9, 126, 174, 175 Zdziechowski Marian 12 Zeleński Ludwik 210, 216 Ziabicki Józef 57–59 Zieleniewski Edmund 82 Zielewicz Stefan 216, 218 Zielewicz Zygmunt 216, 218 Zielińska Teresa 8, 15, 24, 261, 340 Zieliński Henryk 185, 209 Zientara Benedykt 209 Zubok Wladislaw 282 Zubow Piotr 282 Zwierkowski Jerzy 242 Zyndram-Kościałkowski Marian 176–179, 186, 190 Zyta Burbon-Parmeńska, cesarzowa Austrii, królowa Węgier 233 Ż Żarnowiecki Longin, bp 44 Żarnowski Jan 68 Żeromska Monika 303, 306 Żółtowski Adam 115, 116, 136 Żółtowski Józef 326, Żychliński Józef 137 , 202, 203, 211, 212, 218 Żychliński Teodor 19, 20 Żytyński kpt. 249 386 Durka-Radziwill.indd 386 2011-12-07 12:58:11 Summary This dissertation is the first scientific description of life and activity of Janusz Radziwill (1880–1967) who was the Berlin descendant of famous Lithuanian house, the lord of Olyka manor, and the owner of Nieborow as well. Being the head of State with the Polish Regency Council he co-originated the Polish Diplomatic Service. Janusz Radziwill was a conservative politician of great importance in the political life of the II Polish Republic as he was one of the leaders of the Righ Wing Party, the co-operator of Jozef Pilsudski (after May, 1926), and the vicechairman of Non-Party Block of Co-operation with Government (BBWR). He held a mandate of a deputy in years 1928–1935 and a seat in Parliament in years 1935–1938. He was kept imprisoned in Moabit, Germany (1945), and twice in Lubianka, The Soviet Union (1939,1945). As the Soviet Authorities held him under arrest in Krasnogorsk, he came back to his mother-country just in 1947. After the war he remained in Poland, acting the role of the moral leader to those aristocrats who had decided not to emigrate. Particular areas of his professional activity have been enclosed within five chapters complemented with the preface, conclusions, and bibliography. Tłumaczenie na język angielski: Beata Mroskowiak 387 Durka-Radziwill.indd 387 2011-12-07 12:58:11 Durka-Radziwill.indd 388 2011-12-07 12:58:11 Spis treści Wstęp.................................................................................................... 7 Rozdział I. Początek drogi .................................................................. 1. Rodowe tradycje ......................................................................... 2. Dom rodzinny ............................................................................. 3. Początki działalności politycznej ............................................... 15 15 24 40 Rozdział II. W służbie odradzającej się Polski ................................. 1. Pobyt w Rosji rewolucyjnej ....................................................... 2. Dyrektor Departamentu Stanu w Radzie Regencyjnej ............... 3. Sprawa I Korpusu Polskiego gen. Józefa Dowbora-Muśnickiego ... 4. Spa – Wiedeń – Warszawa ......................................................... 5. „Obywatele Rzeczypospolitej, Ojczyzna w potrzebie!” ............ 6. Konferencja rozbrojeniowa w Moskwie .................................... 47 47 59 70 75 95 104 Rozdział III. W wirze polityki ............................................................ 1. Poza parlamentem ...................................................................... 2. W zwycięskim stronnictwie ....................................................... 3. Wokół „Frontu Gospodarczego” ................................................ 4. Działalność w BBWR ................................................................ 5. Prezes Radziwiłł ......................................................................... 6. Prasa ........................................................................................... 7. Awantura o Flicka ....................................................................... 8. Poseł i senator............................................................................. 9. Baliw Zakonu Kawalerów Maltańskich ..................................... 10. Brat ........................................................................................... 115 115 143 167 176 190 201 208 219 241 252 Rozdział IV. Czas wojny 1. Moskwa ...................................................................................... 2. Berlin .......................................................................................... 3. Pod niemiecką okupacją ............................................................. 4. Moabit – Łubianka – Krasnogorsk – Warszawa......................... 271 279 286 308 389 Durka-Radziwill.indd 389 2011-12-07 12:58:11 Rozdział V. Po wojnie.......................................................................... 319 Zakończenie ......................................................................................... 341 Aneks 1 ................................................................................................. 345 Aneks 2 ................................................................................................. 347 Bibliografia .......................................................................................... 355 Indeks nazwisk .................................................................................... 373 Summary.............................................................................................. 387 Durka-Radziwill.indd 390 2011-12-07 12:58:11