Antoni Baraniak
| ||
| ||
| Kraj działania | ||
|---|---|---|
| Data i miejsce urodzenia |
1 stycznia 1904 | |
| Data i miejsce śmierci |
13 sierpnia 1977 | |
| Miejsce pochówku |
bazylika archikatedralna Świętych Apostołów Piotra i Pawła w Poznaniu | |
| Arcybiskup metropolita poznański | ||
| Okres sprawowania |
1957–1977 | |
| Biskup pomocniczy gnieźnieński | ||
| Okres sprawowania |
1951–1957 | |
| Wyznanie | ||
| Kościół | ||
| Inkardynacja | ||
| Prezbiterat |
3 sierpnia 1930 | |
| Nominacja biskupia |
26 kwietnia 1951 | |
| Sakra biskupia |
8 lipca 1951 | |
| Odznaczenia | ||
| ||
| Data konsekracji |
8 lipca 1951 | ||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Miejscowość |
Gniezno | ||||||||||||||||
| Miejsce | |||||||||||||||||
| Konsekrator | |||||||||||||||||
| Współkonsekratorzy | |||||||||||||||||
| |||||||||||||||||
| |||||||||||||||||
Antoni Baraniak (ur. 1 stycznia 1904 w Sebastianowie, zm. 13 sierpnia 1977 w Poznaniu) – polski duchowny rzymskokatolicki, salezjanin, kapelan i sekretarz prymasów Polski Augusta Hlonda (1933–1948) oraz Stefana Wyszyńskiego (1949–1951), biskup pomocniczy gnieźnieński w latach 1951–1957, arcybiskup metropolita poznański w latach 1957–1977. Pośmiertnie odznaczony Orderem Orła Białego.
Życiorys[edytuj | edytuj kod]
1 września 1917 przyjechał do Oświęcimia i rozpoczął naukę w szkole średniej jako wychowanek salezjański. W 1920 wstąpił do nowicjatu Towarzystwa Salezjańskiego w Kleczy Dolnej i 28 lipca 1921 złożył pierwszą profesję zakonną. W 1921–1924 przebywał na studiach filozoficznych w Studentacie Filozoficznym w Krakowie. 30 maja 1924 zdał maturę i 15 marca 1925 złożył śluby wieczyste w Zgromadzeniu Salezjańskim. W latach 1924–1927 pracował jako wychowawca w Kleczy Dolnej, Czerwińsku i Warszawie.
Przełożeni zakonni skierowali go na studia teologiczne, które w latach 1927–1931 odbył na Papieskim Uniwersytecie Gregoriańskim w Rzymie. Święceń prezbiteratu udzielił mu 3 sierpnia 1930 w kościele Sióstr Karmelitanek w Krakowie arcybiskup Adam Stefan Sapieha.
1 września 1933 został sekretarzem i kapelanem prymasa Polski kardynała Augusta Hlonda. 14 września 1939 wraz z prymasem Hlondem opuścił terytorium Polski i udał się do Rzymu. Następnie od 9 czerwca 1940 do 1943 mieszkał w Lourdes, a w latach 1943–1945 wraz z kardynałem Hlondem w klasztorze cysterskim w Hautecombe w Sabaudii. W maju 1945 udał się przez Paryż do Rzymu, aby pracować u boku kardynała Hlonda. 20 lipca 1945 wraz z prymasem Hlondem powrócił do Polski do Poznania. Po jego śmierci został sekretarzem i kapelanem prymasa Stefana Wyszyńskiego.
Pełnił tę funkcję do 26 kwietnia 1951, kiedy to został nominowany biskupem pomocniczym archidiecezji gnieźnieńskiej i biskupem tytularnym teodozjopolitańskim. Święceń biskupich udzielił mu 8 lipca 1951 prymas Wyszyński. Za swoje zawołanie biskupie przyjął słowa „Da mihi animas, caetera tolle” (Daj mi dusze, resztę zabierz).
W okresie od 1951 do 1953 pracował w sekretariacie Prymasa Polski.
W nocy z 25 na 26 września 1953 został aresztowany razem z prymasem Wyszyńskim[1]. Osadzono go w Areszcie Śledczym na Mokotowie. Tam przez 3 lata poddawany był brutalnemu śledztwu przez oprawców z Urzędu Bezpieczeństwa. Był m.in. 145 razy przesłuchiwany, niekiedy po kilkanaście godzin, zrywano mu paznokcie, przetrzymywano przez wiele dni bez ubrania w lodowatej, pełnej fekaliów celi[2]. Mimo okrutnych tortur nie dał się złamać i nie obciążył prymasa, na czym zależało komunistycznym służbom. Uzyskanie takich zeznań umożliwiłoby wytoczenie Stefanowi Wyszyńskiemu procesu o zdradę państwa i działalność kontrrewolucyjną. Zwolniony 30 października 1956, ponownie podjął obowiązki kierownika sekretariatu.
30 maja 1957 został mianowany przez papieża Piusa XII arcybiskupem metropolitą poznańskim. 2 lipca 1957 objął rządy w archidiecezji. Paliusz przyjął 8 września 1958 z rąk infułata Bolesława Filipiaka w archikatedrze poznańskiej[3].
W latach 1962–1965 uczestniczył we wszystkich czterech sesjach soboru watykańskiego II[4]. Zasiadał w soborowej Komisji do Spraw Kościołów Wschodnich[5]. 16 i 17 kwietnia 1966 wraz z całym Episkopatem Polski przeżywał w Poznaniu uroczystości milenijne Chrztu Polski. 1 stycznia 1968 w bazylice archikatedralnej zainaugurował rok Tysiąclecia Biskupstwa Poznańskiego. 29 i 30 czerwca tego roku przewodniczył uroczystościom milenijnym, a 12 października w trakcie III sesji Synodu Archidiecezji Poznańskiej koronował w katedrze obraz Matki Boskiej Różańcowej z kościoła jezuitów.
6 grudnia 1972 otrzymał pismo Stolicy Apostolskiej potwierdzające tytuł metropolitalny dla archidiecezji poznańskiej, a 2 czerwca 1974 zostały uwieńczone sukcesem jego długoletnie starania o utworzenie Papieskiego Wydziału Teologicznego w Poznaniu[6].
Po długotrwałej i ciężkiej chorobie zmarł 13 sierpnia 1977. Został pochowany w podziemiach poznańskiej katedry.
Jest kandydatem do wyniesienia na ołtarze[7]. W październiku 2017 arcybiskup Stanisław Gądecki poinformował o zamiarze rozpoczęcia procesu beatyfikacyjnego[8][9].
Odznaczenia, upamiętnienie[edytuj | edytuj kod]
.jpg)
W 2018, w 100. rocznicę odzyskania niepodległości przez Polskę, prezydent RP Andrzej Duda nadał mu pośmiertnie Order Orła Białego[10].
Sejm RP w 2017, w 40. rocznicę jego śmierci, przyjął upamiętniającą go uchwałę[11], a w 2023 wybrał go na jednego z patronów roku 2024[12].
W 2016 w areszcie śledczym przy ul. Rakowieckiej otwarto celę jego pamięci[13]. Jego pomnik znajduje się w Mchach, a popiersie w archikatedrze poznańskiej. Jego imieniem nazwano zespół szkół w Mchach[14] oraz ponadtrzykilometrową arterię w Poznaniu, biegnącą wzdłuż południowego brzegu Jeziora Maltańskiego[15].
O jego życiu opowiadają filmy dokumentalne Jolanty Hajdasz: Zapomniane męczeństwo (2012), Żołnierz Niezłomny Kościoła (2016) i Powrót (2018). W 2023 Poczta Polska wyemitowała znaczek pocztowy z jego wizerunkiem o nominale 3,90 zł. Projekt znaczka wykonał Jarosław Ochendzan, wydrukowano 120 000 sztuk techniką rotograwiury na papierze fluorescencyjnym[16].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Poznań: konferencja w 35. rocznicę śmierci abp. Antoniego Baraniaka. ekai.pl, 2012-11-03. [dostęp 2021-02-06].
- ↑ Tortury, jakim poddano abp. Baraniaka, były straszliwe. Zdzieranie paznokci, przetrzymywanie nago w niesławnej ciemnicy (wychłodzonej celi z mokrą posadzką i kapiącą wodą), pobicia, które pozostawiły ślad w postaci 10-centymetrowych blizn oraz psychiczne maltretowanie. To wszystko 50-letni duchowny znosił w osamotnieniu. Wiadomo, że w tym czasie odbyło się blisko 150 przesłuchań (niektóre trwały po kilkanaście godzin). Nowe dowody w sprawie oprawców abp. Baraniaka. Śledztwo wznowione
- ↑ Zygmunt Zieliński (red.), Z więzienia na stolicę arcybiskupią : arcybiskup Antoni Baraniak 1904-1977, Poznań: Wydawnictwo Poznańskie, 2010, s. 92-94, ISBN 978-83-7177-779-0.
- ↑ B. Bejze: Sobór Watykański II. W: Z. Pawlak (red.): Katolicyzm A-Z. Wyd. III. Łódź: 1989, s. 419. ISBN 83-850-22-03-1.
- ↑ B. Bejze: Sobór Watykański II. W: Z. Pawlak (red.): Katolicyzm A-Z. Wyd. III. Łódź: 1989, s. 420. ISBN 83-850-22-03-1.
- ↑ Ludwik Bielerzewski (red.), W służbie kościoła poznańskiego : księga pamiątkowa na 70-lecie urodzin Arcybiskupa Metropolity dr Antoniego Baraniaka, Poznań: Księgarnia św. Wojciecha, 1974, Bibliogr. prac drukowanych Arcybiskupa Metropolity Antoniego Baraniaka s. 41-76.
- ↑ ~1977~ ANTONI BARANIAK. newsaints.faithweb.com. [dostęp 2020-06-07]. (ang.).
- ↑ Abp Gądecki: rozpoczynamy proces beatyfikacyjny abp. Antoniego Baraniaka. episkopat.pl, 2017-10-06. [dostęp 2017-10-06].
- ↑ Abp Gądecki zapowiedział rozpoczęcie procesu beatyfikacyjnego abp. Baraniaka. archiradiovaticana.va. [dostęp 2019-08-25].
- ↑ M.P. z 2019 r. poz. 101 [dostęp 2019-05-19].
- ↑ Uchwała Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 15 września 2017 r. w sprawie upamiętnienia arcybiskupa Antoniego Baraniaka, żołnierza niezłomnego Kościoła, w 40. rocznicę śmierci. prawo.sejm.gov.pl. [dostęp 2020-06-16].
- ↑ Sejm wybrał patronów roku 2024. sejm.gov.pl, 2023-07-31. [dostęp 2023-08-03].
- ↑ W areszcie śledczym przy Rakowieckiej otwarto celę abp. Antoniego Baraniaka. Wytrzymał 27 miesięcy stalinowskich tortur [online], archwwa.pl [dostęp 2019-09-18].
- ↑ Nadanie szkole imienia Księdza Arcybiskupa Antoniego Baraniaka. spmchy.szkolnastrona.pl. [dostęp 2023-09-12].
- ↑ Uchwała Nr XL/417/IV/2004 Rady Miasta Poznania. bip.poznan.pl, 2004-03-09. [dostęp 2023-09-04].
- ↑ Narodowy Dzień Pamięci „Żołnierzy Wyklętych”. kzp.pl. [dostęp 2023-05-21].
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Suwart A., Pierwszy po prymasie, [w:] „Przewodnik Katolicki”, 39/2007.
- Zasada S., Teczki na arcybiskupa, [w:] „Gość Niedzielny”, 28/2009 (LXXXVI), s. 44–45.
- Jędraszewski M., Teczki na Baraniaka, Wydział Teologiczny Uniwersytetu Adama Mickiewicza, Poznań 2009.
- Białecki K. i inni, Arcybiskup Antoni Baraniak 1904–1977, Poznań; Warszawa: Instytut Pamięci Narodowej. Komisja Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu, 2017, ISBN 978-83-8098-236-9.
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
- Antoni Baraniak [online], catholic-hierarchy.org [dostęp 2011-12-26] (ang.).
- Biskupi gnieźnieńscy
- Biskupi poznańscy
- Polscy biskupi salezjańscy
- Uczestnicy soboru watykańskiego II
- Więźniowie polityczni w Polsce Ludowej 1944–1956
- Więźniowie więzienia mokotowskiego (Polska Ludowa)
- Polskie ofiary represji stalinowskich
- Polscy duchowni katoliccy – ofiary represji w Polsce Ludowej
- Absolwenci Papieskiego Uniwersytetu Gregoriańskiego w Rzymie
- Pochowani w bazylice archikatedralnej Świętych Apostołów Piotra i Pawła w Poznaniu
- Odznaczeni Orderem Orła Białego (III Rzeczpospolita)
- Polscy kandydaci na Sługi Boże Kościoła katolickiego
- Urodzeni w 1904
- Zmarli w 1977