Η ελληνική γλώσσα στο διάβα του χρόνου: Οι επαφές της ελληνικής με τη θρακική γλώσσα (Μέρος Α’)

Στις λεγόμενες υπολειμματικές γλώσσες της ινδοευρωπαϊκής οικογένειας –αποκαλούνται έτσι εξαιτίας ακριβώς του υπολειμματικού χαρακτήρα τους, των πολύ περιορισμένων μαρτυριών που έχουμε στη διάθεσή μας γι’ αυτές– συγκαταλέγεται και η θρακική. Ελάχιστα από τα σωζόμενα κείμενα αρχαίων ινδοευρωπαϊκών γλωσσών γράφτηκαν στη συγκεκριμένη γλώσσα, και μάλιστα αυτά δεν έχουν μέχρι τούδε διαβαστεί. Το ούτως ή άλλως δύσκολο ζήτημα των φτωχών και αποσπασματικών καταλοίπων της θρακικής περιπλέκεται ακόμη περισσότερο από εξωεπιστημονικούς παράγοντες, δηλαδή πολιτικοϊστορικά γεγονότα και εδαφικές διεκδικήσεις κατά τη διάρκεια των δύο προηγούμενων αιώνων (θυμίζουμε ότι εμπλοκή τέτοιου είδους παραγόντων είχε επισημανθεί και στην περίπτωση της μακεδονικής διαλέκτου).

Πριν αναφέρουμε οτιδήποτε άλλο σε σχέση με τη θρακική γλώσσα –και, κατ’ επέκταση, τις επαφές της με την ελληνική–, κρίνεται σκόπιμο να προσεγγίσουμε το ζήτημα της έκτασης του θρακικού κόσμου. Σύμφωνα με τις αρχαίες ελληνικές πηγές, η έκταση της Θράκης, ασχέτως προς τις κατά περιόδους επεκτάσεις αλλά και συμπτύξεις της, ήταν τεράστια. Ορισμένοι μελετητές διατείνονται μάλιστα ότι οι αρχαίοι Θράκες ήταν διεσπαρμένοι σε ολόκληρη τη Βαλκανική, σε ένα μεγάλο μέρος της ανατολικής και της κεντρικής Ευρώπης, καθώς και σε ένα τμήμα της Μικράς Ασίας. Εξ όσων γνωρίζουμε από τις πηγές, θρακικά φύλα κατοικούσαν στη Θάσο, στη Σαμοθράκη και στη Λήμνο (στα δύο τελευταία νησιά βρέθηκαν μη ελληνικά κείμενα του 6ου και του 5ου αιώνα π.Χ. που κάποιοι απέδωσαν στους Θράκες), όπως επίσης και στη βορειοδυτική Μικρά Ασία (στην Προποντίδα, στη Μυσία και στη Βιθυνία), κάτι που επιβεβαιώνεται από επιγραφικό υλικό της περιοχής –στην ελληνική και δευτερευόντως στη λατινική γλώσσα– με αρκετά θρακικά ονόματα.

Πάντως, η Θράκη, από τον 7ο αιώνα π.Χ. και εντεύθεν, τέθηκε σε έναν ολοένα και στενότερο κλοιό από τις πολυάριθμες ελληνικές αποικίες που ιδρύονταν στις ακτές του Εύξεινου Πόντου και στο βόρειο Αιγαίο. Όπως ήταν επόμενο, οι Θράκες άρχισαν να έρχονται σε επαφή με Έλληνες διαφόρων διαλεκτικών ομάδων (παραδείγματος χάριν, με τους Παρίους στη Θάσο, που ήταν φορείς ενός ιωνικού ιδιώματος). Από τον 6ο αιώνα π.Χ. σημειώθηκε εντονότερη αθηναϊκή διείσδυση –και συνακόλουθη αύξηση της γλωσσικής επιρροής– στην υπό εξέταση περιοχή, φαινόμενο που εντάθηκε τον επόμενο αιώνα με τη σύμπηξη της Α’ Αθηναϊκής Συμμαχίας. Πέραν του αποικιακού πεδίου, οι Αθηναίοι επιχείρησαν να εισχωρήσουν στο θρακικό κόσμο και μέσω επιγαμιών με ισχυρούς θρακικούς βασιλικούς οίκους, όπως ήταν εκείνος των Οδρυσών (την πολιτική αυτήν απηχούν προφανώς οι αναφερόμενοι από τον Θουκυδίδη και τον Ξενοφώντα μύθοι για μακρινές ελληνοθρακικές συγγένειες).

*Στη φωτογραφία του παρόντος άρθρου, χάρτης της Θράκης κατά την περίοδο της έναρξης του Πελοποννησιακού Πολέμου.