De kracht van de genealogie: de MacDonalds van Suriname
door Hilde Neus
Het is erg jammer dat de meeste mensen pas op latere leeftijd interesse krijgen voor waar ze vandaan komen. Velen verdiepen zich pas na hun pensioen – wanneer ze meer vrije tijd hebben – in hun familiegeschiedenis. Hun ouders, en zeker de grootouders, zijn dan al van het wereldtoneel verdwenen. Jammer, omdat je dan geen gesprekken meer met hen kunt voeren over hoe het vroeger was.
Niet dat alle informatie voor 100% betrouwbaar zal zijn; men voegt er spannende delen aan toe en laat beschamende familiegeheimen liever weg. En maakt bepaalde ooms of tantes groter dan ze in werkelijkheid waren, of juist kleiner. Maar dat is menselijk en komt in de gehele geschiedenis voor. Denkt u er maar aan: de gouverneurs die groot zijn gemaakt en de vrouwen die veelal niet beschreven zijn. Perspectief is dus belangrijk: wie presenteert het verhaal?
Alphonse Leonie MacDonald (1940) heeft een familiegeschiedenis geschreven, een genealogie van zijn Surinaamse voorouders. De publicatie is tweetalig, Nederlands en Engels: The MacDonalds of Suriname. The Ancestors. Het boek is uitgegeven door Macu Publishing (Washington DC) in samenwerking met de Stichting Surinaams Museum (2022). In zijn voorwoord zegt de directeur van het Surinaams Museum, Laddy van Putten, het zelf: ‘Wie van al die talrijke nazaten van MacDonald zal nog weten wie de stamvader is, en wie is zich bewust van de familiegeschiedenis?’ Dat zullen er weinig zijn. Daarom is het leuk voor de MacDonalds in Suriname (en natuurlijk wereldwijd), om te weten hoe het deze Schot is vergaan in ons land. De auteur gaat terug naar 1820, het jaar waarin stamvader Alexander naar Suriname kwam, en schetst vervolgens zijn persoonlijk leven, waarna de uitbreiding van de familie door de jaren heen, aan bod komt. Diverse personen zijn betiteld als exceptione en hebben een plaats gekregen in het laatste deel.
Schotse afkomst
De reden waarom Alphonse het boek heeft uitgegeven, is, dat het 200 jaar geleden was dat zijn voorvader zich, op 15 november 1820, op Surinaamse bodem vestigde en nooit meer wegging. Achternamen zijn een vrij recent fenomeen, pas in begin 1800 vaardigde Napoleon regels uit zodat iedereen werd geregistreerd bij de burgerlijke stand en min of meer traceerbaar was. Zo ook in Schotland. Alexander was op 8 oktober 1802 in Caithness geboren, als vijfde van zeven kinderen. Waarschijnlijk wilde hij aan de armoede ontkomen en besloot te emigreren. Zijn vader had een boerderij, die door een kind werd geërfd en niet verdeeld. De clan MacDonald is heel groot en er kleven belangwekkende verhalen aan. Maar niet iedereen was gefortuneerd en Alexander vestigde zich, zoals vele Schotten, in het westen van de kolonie, ten tijde van het Engels Tussenbestuur. Frederici (later gouverneur) had daar al land in 1799. In 1851 werden de districten Nickerie en Coronie zo benoemd. Meerdere achtergronden over de situatie in Suriname tijdens die periode zijn aangehaald en zijn carrière (vermeld als blank officier op Leasowes van eigenaar Cameron, in de Almanak van 1822), tot directeur, tot administrateur en uiteindelijk zelf plantage-eigenaar. Ook is de ambtelijke functie binnen het bestuur, evenals de militaire, aangehaald.
Surinaamse afkomst
Het lokale deel van het gezin werd ingebracht door de negerin Sophia van de plantage Sealand. De slavin raakte in 1827 zwanger van Alexander. Ze was 18 jaar en hij 25. Ze baarde een zoontje, Sam, en Alexander kocht hen in 1831 van hun eigenaar Tyndall en regelde vervolgens de vrijbrief voor beiden in 1834. Zij kregen de achternaam Binschoten. Ook de andere zes kinderen van Alexander en Sophie (geboren tussen 1836 en 1845) kregen de achternaam van hun moeder, omdat de ouders niet waren getrouwd. Op 23 december 1845 werd bij Gouvernementsresolutie bepaald – met toestemming van Sophie – dat alle kinderen voortaan MacDonald zouden heten. Dit was echter nog geen wettelijke erkenning. Gezien het aantal kinderen en de duur van de relatie, zal er zeker genegenheid geweest zijn tussen Alexander en Sophia. Zij stierf in 1853 in Nieuw Rotterdam. Inmiddels had Alexander in 1851 een kind verwekt bij de slavin Josina. Dit meisje werd gemanumitteerd en kreeg de familienaam Donal. In 1861 kreeg hij nog een kind met plantageslavin Nancy. Dit meisje, later nog een broertje en hun moeder werden gemanumitteerd onder de naam Simson.
De erfenis
Alexander stierf op 14 november 1870 en liet een behoorlijke boedel na. De plantages Bellevue, Cardross Park, John en Bantaskine en een deel van Friendship en Totness. Volgens zijn testament, opgemaakt in 1865, liet hij zijn land na aan drie zonen, de executeuren van zijn laatste wil, Alexander en John, en James. Voor zijn dochters Georgina en Johanna, halfzussen, had hij een pand in Paramaribo gekocht, op de hoek van de Waterkant en de Kromme Elleboogstraat. Dus die waren ook onder de pannen. Oudste zoon Samuel erfde niets, wellicht was er een tijdelijke verwijdering tussen vader en zoon. Hij had het overlijden van zijn moeder in Nieuw Rotterdam aangegeven, waarbij bleek dat zij niet veel bezittingen had en bij neef Kemble in huis woonde. Sam was niet mee verhuisd met zijn vader, broers en zussen toen zij in 1855 in Coronie gingen wonen. Opmerkelijk is hier dat Alexander het Engelse erfsysteem volgde, en daar (middels testament) ook toestemming voor had verworven. In Engeland erfde bij bezit vooral de oudste zoon. Volgens het Surinaams recht (gebaseerd op het oudhollandse) erfden alle kinderen – zowel jongens als meisjes – een gelijke portie. Samuel kocht in 1867 de plantage Botany Bay van zijn vader voor 6500 gulden, ver onder de prijs. Hij kreeg negen kinderen buiten echt met Henrietta Mec (volgens de foto een bijzonder mooie vrouw) die werden gewettigd middels hun huwelijk in 1871.
Kaarten en andere afbeeldingen
Op de voorkant van het boek is een fragment van een kaart afgebeeld, en we zien duidelijk District Coronie, en District Nickerie staan, wat het gebied aangeeft waarbinnen de Schot opereerde. Dit is van belang om de plantages te kunnen lokaliseren. Een groot deel van de publicatie is besteed aan het wel en wee van diverse nakomelingen van MacDonald, meer of minder bekend, meer of minder opmerkelijk. Mooi is dat de auteur – naarmate de datum dichterbij komt – foto’s heeft verzameld die in het boek zijn afgebeeld. Waarvan enkele er met wat fotoshopping opgefrist hadden kunnen worden, of versmald, zoals de foto van Michael Slory, ook een nazaat van MacDonald. Verder had er meer aandacht aan de lay-out besteed kunnen worden, er staan veel gaten in de tekst die door het afbreken van lange woorden voorkomen hadden kunnen worden. Ook had de eindredactie de vertaling nauwkeuriger kunnen controleren, er staan nogal wat anglicismen in de tekst. Dit had een native speaker Nederlands kunnen voorkomen. Enkele andere onvolkomenheden in spelling en interpunctie zijn herroepen in een los bijgevoegd erratum.
De auteur
De schrijver van deze publicatie is de achterkleinzoon van de stamvader en is opgeleid als socioloog in Nijmegen. Als specialist in onderzoeksmethodologie en economische ontwikkelingsplanning was hij verbonden aan de Verenigde Naties en ontving een eredoctoraat van de Universiteit van Cusco, Peru.
MacDonald geeft zelf aan: dit is een mengeling van historische feiten, mythes en misschien nog wat mysterie. Soms worden verhalen de waarheid (zeker in de familiegeschiedenis) en moeten weer uiteengerafeld worden om tot de blote feiten te komen. Nou? Moeten? Soms zijn de verhalen zo mooi, dat we ze eigenlijk zo willen laten. Want laten we wel wezen: familiegeschiedenis is ook erfgoed, dat bestudeerd en vastgelegd dient te worden. Zoals Alphonse MacDonald heeft gedaan. Momenteel is er bij het Nationale Archief Suriname veel aandacht voor familiegeschiedenis en worden daar cursussen verzorgd om uw reis door de archieven te vergemakkelijken. Daarnaast helpt digitalisering van de bronnen ook, zeker na een vertaalprogramma als Transkribus en deze na te zoeken zijn op namen en begrippen. Volgt u ook? Met uw verhaal?
A. MacDonald, De MacDonalds van Suriname. De voorouders / The MacDonalds of Suriname. The Ancestors. Paramaribo: Stichting Surinaams Museum, 2022.
[DWTL, 17 juni 2022]
RSS
Facebook
Twitter
De opgelegde familienaam was niet BINSCHOTEN maar VAN BUNSCHOTEN. Zie hiervoor Manumissies in Suriname, 1832-1863 door Okke ten Hove & Frank Dragtenstein of de Darabase Manumissies in Suriname, 1832-1863 waarin het archiefonderzoek van Ten Hove, zijnde manumissies digitaal toegankelijk werd gemaakt.
Okke, dank voor de correctie. Oplettend van je.
gr.