EMIR Refit
17 czerwca 2019 roku weszło w życie Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/834 z dnia 20 maja 2019 r. zmieniającej rozporządzenie (UE) nr 648/2012 w odniesieniu do obowiązku rozliczania, zawieszenia obowiązku rozliczania, wymogów dotyczących zgłaszania, technik ograniczania ryzyka związanego z kontraktami pochodnymi będącymi przedmiotem obrotu poza rynkiem regulowanym, które nie są rozliczane przez kontrahenta centralnego, rejestracji repozytoriów transakcji i nadzoru nad nimi, a także wymogów dotyczących repozytoriów transakcji (tzw. EMIR REFIT).
W Dzienniku Urzędowym Unii Europejskiej z dnia 7 października 2022 roku (L 262) zostały opublikowane Regulacyjne Standardy Techniczne dot. Rozporządzenia (UE) nr 648/2012. Akty prawne dostępne są: https://eur-lex.europa.eu/legal-content/PL/TXT/HTML/?uri=OJ:L:2022:262:FULL. Pakiet rozporządzeń wszedł w życie z dniem 27 października 2022 roku z 18-miesięcznym okresem wdrożeniowym. Tym samym nowe regulacje EMIR RTS stosowane będą od dnia 29 kwietnia 2024 roku.
Zmiany dotyczą w głównej mierze obowiązków związanych z raportowaniem, mając na celu ich uproszczenie, jednak bez uszczerbku dla stabilności finansowej i ograniczenia ryzyk systemowych. EMIR REFIT zmienia zakresy raportowanych danych, formaty raportowania, słowniki, walidacje oraz wymaga pobierania danych ze źródeł zewnętrznych. Wdrożenie wprowadzonych zmian będzie wymagało od podmiotów raportujących istotnej przebudowy istniejących systemów raportowania EMIR oraz zmiany zakresów danych przekazywanych w ramach raportowania. Bank przystąpił już do prac związanych z przystosowaniem do nowych wymogów.
Celem rozporządzenia jest uproszczenie niektórych obowiązków wynikających z rozporządzenia (UE) nr 648/2012 (dalej „EMIR”) oraz wprowadzenie bardziej proporcjonalnego podejścia do obciążeń regulacyjnych wobec podmiotów o niskim wolumenie działalności na rynkach finansowych.
Poniżej prezentujemy główne zmiany, które wprowadza EMIR Refit:
EMIR Refit rozszerza katalog podmiotów uznawanych za kontrahentów finansowych o alternatywne fundusze inwestycyjne (AFI) mające siedzibę w UE, albo których ZAFI otrzymali zezwolenie lub zostali zarejestrowani zgodnie z dyrektywą AIFMD. W konsekwencji podmioty, który dotychczas były traktowane jako NFC (AFI zarządzane przez ZAFI spoza UE), teraz traktowane będą jako FC.
Podmioty należące do tej kategorii kontrahentów zwolnione są z obowiązku centralnego rozliczania transakcji, jednak zobowiązane zostają do stosowania technik ograniczania ryzyka, w szczególności podlegają obowiązkowi wymiany zabezpieczeń.
Rozróżnienie pomiędzy FC a SFC następować będzie według tych samych progów, jakie stosowane są dla kontrahentów niefinansowych przy określaniu obowiązku rozliczania transakcji.
Obowiązkowi centralnego rozliczania transakcji będą podlegać:
- kontrahenci finansowi oraz kontrahenci niefinansowi, którzy nie będą obliczać swojej zagregowanej średniej pozycji
w kontraktach pochodnych na koniec miesiąca za poprzednie 12 miesięcy, - kontrahenci finansowi, którzy przekroczą dowolny z progów wiążących się z obowiązkiem rozliczania, będą zobowiązani do centralnego rozliczania wszystkich kontraktów pochodnych będących przedmiotem obrotu poza rynkiem regulowanym, dotyczących jakiejkolwiek klasy instrumentów pochodnych,
- kontrahenci niefinansowi, którzy przekroczą progi w odniesieniu do co najmniej jednej klasy instrumentów pochodnych będących przedmiotem obrotu poza rynkiem regulowanym, będą zobowiązani do centralnego rozliczania kontraktów dotyczących tych klas aktywów, w odniesieniu do których przekroczono progi wiążące się z obowiązkiem rozliczania.
Progi pozostały na tym samym poziomie, tj.:
| Kredytowe instrumenty pochodne |
EUR 1 mld |
| Akcyjne instrumenty pochodne |
EUR 1 mld |
| Instrumenty pochodne stopy procentowej |
EUR 3 mld |
| Walutowe instrumenty pochodne |
EUR 3 mld |
| Towarowe kontrakty pochodne i kontrakty pochodne inne niż ww. |
EUR 3 mld |
Przypominamy, że kontrahenci finansowi oraz niefinansowi zobowiązani są do poinformowania Banku o podleganiu obowiązkowi centralnego rozliczania transakcji.
EMIR Refit modyfikuje zasady obowiązkowego raportowania w ten sposób, że kontrahenci finansowi będą ponosić wyłączną odpowiedzialność za zgłaszanie w imieniu obu kontrahentów danych do repozytorium transakcji zawartych z kontrahentami NFC-.
Jakie podmioty są objęte wymogami EMIR?
Wymogi jakie musi spełnić podmiot zawierający transakcje na instrumentach pochodnych uzależniony jest od jego klasyfikacji zgodnej z EMIR. Wyróżnione są następujące kategorie podmiotów:
Kontrahenci finansowi FC – oznaczają:
- przedsiębiorstwa inwestycyjne, którym udzielono zezwolenia zgodnie z dyrektywą 2004/39/WE;
- instytucje kredytowe, którym udzielono zezwolenia zgodnie z dyrektywą 73/239/EWG;
- zakłady ubezpieczeń, którym udzielono zezwolenia zgodnie z dyrektywą 2002/83/WE;
- zakłady reasekuracji, którym udzielono zezwolenia zgodnie z dyrektywą 2005/68/WE;
- UCITS i odpowiednio, ich spółki zarządzające, którym udzielono zezwolenia zgodnie z dyrektywą 2009/65/WE;
- Instytucje pracowniczych programów emerytalnych w rozumieniu art. 6 lit. a) dyrektywy 2003/41/WE;
- Alternatywne fundusze inwestycyjne zarządzane przez zarządców alternatywnych funduszy inwestycyjnych, którym udzielono zezwolenia lub które zarejestrowano zgodnie z dyrektywą 2011/61/UE.
Kontrahenci niefinansowi NFC – podmioty mające siedzibę w Unii Europejskiej, które nie są kontrahentami finansowymi ani izbami rozliczeniowymi. Kontrahenci niefinansowi podzieleni są na kontrahentów, którzy podlegają obowiązkowi rozliczania transakcji w izbach (NFC+) oraz takich, których temu obowiązkowi nie podlegają (NFC-).
Kontrahenci niefinansowi NFC+ - są to podmioty, które przekroczyły progi określone w rozporządzeniu, oparte na średniej pozycji kontrahenta w instrumentach pochodnych w okresie 30 dni roboczych.
EMIR definiuje następujące progi uzależnione od konkretnych klas aktywów:
| Klasa instrumentów | Próg |
|---|---|
| Kredytowe instrumenty pochodne |
1 mld EUR |
| Akcyjne instrumenty pochodne |
1 mld EUR |
| Instrumenty pochodne stopy procentowej |
3 mld EUR |
| Walutowe instrumenty pochodne |
3 mld EUR |
| Towarowe kontrakty pochodne i inne niż ww. |
3 mld EUR |
Przekroczenie progu dla jednej z klas instrumentów oznacza konieczność rozliczania transakcji w izbach rozliczeniowych wobec wszystkich klas instrumentów, które podlegają obowiązkowi rozliczania, nawet jeśli w stosunku do innych klas progi nie zostały przekroczone.
Dla potrzeb weryfikacji przekroczenia progów bierze się pod uwagę wszystkie transakcje podmiotów niefinansowych wchodzących w skład grupy, do której należy kontrahent. Wyjątek stanowią transakcje, co do których można obiektywnie stwierdzić, że zmniejszają ryzyko bezpośrednio związane z daną działalnością gospodarczą lub działalnością w zakresie zarządzania aktywami i pasywami („transakcje hedgingowe”). Natomiast w przypadku przekroczenia progów, również transakcje hedgingowe podlegają obowiązkowi rozliczania.
Przez transakcję hedgingową rozumie się transakcję, która:
- Pokrywa ryzyka wynikające z potencjalnej zmiany wartości aktywów, usług, nakładów, produktów, towarów lub zobowiązań, które kontrahent niefinansowy lub jego grupa posiada, produkuje, wytwarza, przetwarza, świadczy, nabywa, którymi handluje, które wynajmuje, dzierżawi lub leasinguje, sprzedaje lub zaciąga, lub też w sposób uzasadniony przewiduje ich posiadanie, produkowanie, wytwarzanie, przetwarzanie, świadczenie, nabywanie, handlowanie nimi, ich wynajmowanie, dzierżawienie lub leasing, sprzedaż lub zaciąganie w toku normalnej działalności;
- Pokrywa ryzyka związane z potencjalnych pośrednim wpływem wahań stóp procentowych, wskaźników inflacji, kursów walutowych lub ryzyka kredytowego na wartość aktywów, usług, nakładów, produktów, towarów lub zobowiązań, o których mowa w lit. a);
- Kwalifikuje się jako umowa zabezpieczająca zgodnie z międzynarodowymi standardami sprawozdawczości finansowej (MSSF).
Szczególną kategorią kontrahentów są kontrahenci centralni (central counterparty, CCP). Są to autoryzowane izby rozliczeniowe, które działają pomiędzy kontrahentami kontraktów, stając się nabywcą dla każdego sprzedawcy i sprzedawcą dla każdego nabywcy. Rolą CCP jest odpowiednie zarządzanie ryzykiem, które może się ujawnić w momencie gdy jeden z kontrahentów nie jest w stanie regulować swoich zobowiązań.
Obowiązek rozliczania transakcji w CCP
Jednym z podstawowych wymogów EMIR jest konieczność rozliczania niektórych transakcji pochodnych na rynku OTC za pośrednictwem izb rozliczeniowych CCP.
W momencie przekazania transakcji do CCP następuje nowacja rozliczeniowa. Polega ona na wstąpieniu przez izbę w prawa i obowiązki stron transakcji. W wyniku nowacji pierwotne zobowiązania stron transakcji bilateralnej zastępowane są przez nowe stosunku prawne, których stroną staje się CCP.
Transakcje mogą być bezpośrednio rozliczane w izbach tylko przez podmioty, które posiadają status członka rozliczającego w danej izbie. Pozostałe podmioty mogą rozliczać transakcje za pośrednictwem członków rozliczających, którzy świadczą usługę pośrednictwa, tzw. client clearing.
Obowiązek rozliczania dotyczy transakcji zawieranych pomiędzy następującymi kategoriami kontrahentów:
Data wejścia w życie obowiązku rozliczania uzależniona jest od kategorii podmiotów zawierających transakcje. Regulacyjne standardy techniczne definiują następujące kategorie podmiotów:
- Kategoria 1
Kontrahenci będący członkami rozliczającymi co najmniej jednego kontrahenta centralnego, który jest autoryzowany do rozliczania przynajmniej jednej klasy instrumentów, których dotyczy obowiązek rozliczania. - Kategoria 2
Kontrahenci finansowi oraz alternatywne fundusze inwestycyjne (zdefiniowane w art. 4 ust. 1 lit. a) dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2011/61/UE), którzy posiadają średnią na koniec miesiąca kwotę referencyjną brutto w odniesieniu do aktywnych instrumentów pochodnych rozliczanych niecentralnie przez okres stycznia, lutego i marca 2016 r. przekraczającą 8 mld EUR (liczoną na poziomie grupy a w przypadku funduszy na poziomie funduszu). - Kategoria 3
Kontrahenci finansowi oraz alternatywne fundusze inwestycyjne, które nie należą do kategorii 1 i 2. - Kategoria 4
Kontrahenci niefinansowi, którzy nie należą do kategorii 1, 2 albo 3.
Klasy instrumentów
Obowiązek rozliczania dotyczy instrumentów określonych w regulacyjnych standardach technicznych (Regulatory Technical Standard, RTS). Do tej pory weszły w życie następujące RTS:
Rozporządzenie delegowane Komisji (UE) 2015/2205 z dnia 6 sierpnia 2015
Rozporządzenie delegowane Komisji (UE) 2016/1178 z dnia 10 czerwca 2016
Rozporządzenie delegowane Komisji (UE) 2016/592 z dnia 1 marca 2016
Aby umożliwić przekazywanie transakcji do rozliczenia do izby, kontrahenci powinni posiadać dostęp do tzw. centralnych platform konfirmacji. Są to aplikacje udostępnione przez podmioty trzecie, za pośrednictwem których strony transakcji potwierdzają jej parametry i jednocześnie mogą wysłać transakcję do zatwierdzenia w izbie rozliczeniowej.
Raportowanie transakcji do repozytoriów transakcji
Na podstawie art. 9 EMIR wszyscy kontrahenci zawierający transakcje na instrumentach pochodnych są zobowiązani do zgłaszania danych takich transakcji do wyznaczonych repozytoriów. Dane należy przekazywać nie później niż w dniu roboczym następującym po zawarciu, zmianie lub rozwiązaniu kontraktu.
Repozytoria transakcji to szczególny rodzaj podmiotów, które na podstawie uzyskanych zezwoleń zajmują się gromadzeniem i przechowywaniem na szczeblu centralnym danych dotyczących instrumentów pochodnych. ING Bank Śląski S.A. korzysta z repozytorium KDPW TR.
Szczegóły dotyczące zakresu danych, które podlegają raportowaniu zdefiniowane są w Rozporządzeniu Delegowanym Komisji UE 2017/104 z dnia 19 października 2016 r. oraz Rozporządzeniu Wykonawczym Komisji UE 2017/105 z dnia 19 października 2016 r.
Istnieje możliwość delegowania raportowania zawieranych transakcji na inny podmiot. Na podstawie podpisanego porozumienia ING Bank Śląski S.A. raportuje transakcje w imieniu swoich kontrahentów (wyłącznie transakcje zawierane z ING Bankiem Śląskim S.A.).
W celu prawidłowego wykonania raportowania kontrahenci muszą posiadać nadany i ważny kod LEI (Legal Entity Identifier). W przypadku jego braku repozytoria odrzucają raporty i wymóg zgłoszenia nie jest spełniony.
Kody LEI
Kod LEI to 20 znakowy, alfa-numeryczny identyfikator podmiotu, który umożliwia jednoznaczną identyfikację strony transakcji finansowej w skali globalnej. Kody LEI mogą być nadawane tylko przez podmioty, które uzyskały akredytację Global Legal Entity Identifier Foundation (GLEIF). Organizacja z taką akredytacją nazywane są Lokalnymi Jednostkami Operacyjnymi (LOU – Local Operating Unit).
Wymóg posiadania kodu LEI w celu zawarcia transakcji wynika nie tylko z EMIR, ale m.in. MiFID czy SFTR.
W procesie EMIR kod LEI jest niezbędny w celu prawidłowego zaraportowania transakcji do repozytorium.
Techniki ograniczania ryzyka
Rozporządzenie EMIR określa szereg innych technik mających na celu ograniczenie ryzyka w odniesieniu do transakcji, które nie są przekazywane do rozliczenia w CCP. Do technik tych zalicza się:
- Terminowe potwierdzanie transakcji
Kontrakty pochodne zawierane poza rynkiem regulowanym przez kontrahentów FC, NFC+ i NFC- muszą zostać potwierdzone, jeżeli to możliwe drogą elektroniczną, w jak najkrótszym czasie. Terminy graniczne, do których należy potwierdzić transakcję zostały określone w art. 12 Rozporządzenia Delegowanego Komisji UE nr 149/2013.
Ponadto kontrahenci finansowi są zobowiązani do comiesięcznego zgłaszania do KNF liczby niepotwierdzonych transakcji, które pozostają niepotwierdzone przez okres dłuższy niż pięć dni roboczych. - Uzgadnianie portfeli
Kontrahenci zobowiązani są do okresowego uzgadniania pomiędzy sobą portfela aktywnych transakcji pochodnych. Uzgadnianie portfeli obejmuje najważniejsze warunki transakcji, w tym przede wszystkim wycenę transakcji. Pozawala to na odpowiednie zarządzanie ryzykiem operacyjnym i kredytowym przez strony kontraktów pochodnych. Art. 13 Rozporządzenia Delegowanego Komisji UE nr 149/2013 określa wymaganą częstotliwość uzgadniania portfeli w zależności od kategorii kontrahentów i liczby zawartych transakcji. - Kompresja portfela
Kontrahenci, którzy posiadają co najmniej 500 aktywnych transakcji pochodnych zawartych pomiędzy sobą i nie rozliczonych centralnie, muszą co najmniej dwa razy w roku sprawdzać możliwość dokonania kompresji portfela. Ma to na celu zmniejszenie ich ryzyka kredytowego. - Rozwiązywanie sporów
Kontrahenci zawierający transakcje pochodne poza rynkiem regulowanym powinni posiadać procedury i procesy regulujące rozstrzygania sporów dotyczących uznania, wyceny kontraktu oraz wymiany zabezpieczeń. Procedury powinny obejmować szybkie rozstrzyganie sporów i specjalną ścieżkę w przypadku sporów, które nie zostaną rozstrzygnięte w ciągu pięciu dni roboczych.
Ponadto kontrahenci finansowi zobowiązani są zgłaszać do KNF spory, których kwota przekracza 15 mln EUR i które pozostają nierozstrzygnięte przez co najmniej 15 dni roboczych. - Wymiana zabezpieczeń
Kontrahenci finansowi oraz NFC+ powinni posiadać procedury zarządzania ryzykiem, które wymagają terminowej, precyzyjnej i odpowiednio wyodrębnionej wymiany zabezpieczeń.
Regulacje EMIR przewidują dwa rodzaje zabezpieczenia: zmienny depozyt (Variation Margin), który ma na celu pokrycie bieżącej wyceny rynkowej transakcji, oraz początkowy depozyt (Initial Margin), który ma za zadanie chronić kontrahentów w okresie od ostatniej wymiany zmiennego depozytu do momentu upłynnienia pozycji lub zabezpieczenia ryzyka rynkowego w następstwie niewykonania zobowiązania przez drugiego kontrahenta.
Szczegóły dotyczące wymagań w tym zakresie, w tym również dat wejścia w życie obowiązków znajdują się w Rozporządzeniu Delegowanym Komisji UE nr 2016/2251. - Wycena aktywnych transakcji
Kontrahenci finansowi oraz NFC+ są zobowiązani do codziennej wyceny aktywnych transakcji pochodnych według wartości rynkowej. W przypadku gdy warunki rynkowe uniemożliwiają dokonanie takiej wyceny, kontrahenci mogą stosować rzetelną i ostrożnościową wycenę w oparciu o model. - Ewidencja transakcji pochodnych
Kontrahenci są zobowiązani ewidencjonować wszystkie zawarte przez siebie transakcje pochodne oraz wszelkie zmiany na tych transakcjach przez okres co najmniej pięciu lat od daty rozwiązania transakcji. - Utrzymywanie odpowiednich i proporcjonalnych kwot kapitału
Kontrahenci finansowi zobowiązani są do utrzymywania odpowiednich i proporcjonalnych kwot kapitału, aby zarządzać ryzykiem nieobjętym odpowiednią wymianą zabezpieczeń.
Sankcje związane z niewypełnianiem wymogów EMIR
Ustawa o obrocie instrumentami finansowymi (art. 173a i art. 173b) przewiduje możliwość nałożenia sankcji na kontrahentów, którzy nie wykonują lub nienależycie wykonują obowiązki wynikające z EMIR.
Na kontrahentów finansowych KNF może nałożyć następujące kary pieniężne:
- do 10 000 000 zł – nie więcej niż 10% przychodu wykazanego w ostatnim zbadanym sprawozdaniu finansowym;
- do 10% przychodu wykazanego w ostatnim zatwierdzonym sprawozdaniu finansowym w przypadku braku obowiązku badania sprawozdania;
- do 10 000 000 zł – na kontrahentów, którzy wbrew obowiązkowi nie sporządzili lub nie poddali badaniu sprawozdania finansowego;
- do 1 000 000 zł – na kontrahentów, którzy nie mają obowiązku sporządzania sprawozdania finansowego.
Na kontrahentów niefinansowych KNF może nałożyć następujące kary pieniężne:
- do 1 000 000 zł – nie więcej niż 10% przychodu wykazanego w ostatnim zbadanym sprawozdaniu finansowym;
- do 10% przychodu wykazanego w ostatnim zatwierdzonym sprawozdaniu finansowym w przypadku braku obowiązku badania sprawozdania;
- do 1 000 000 zł – na kontrahentów, którzy wbrew obowiązkowi nie sporządzili lub nie poddali badaniu sprawozdania finansowego;
- do 500 000 zł – na kontrahentów, którzy nie mają obowiązku sporządzenia sprawozdania finansowego.
Nota prawna
Niniejsza publikacja została przygotowana przez ING Bank Śląski S.A. z siedzibą przy ul. Sokolskiej 34, w Katowicach utworzony na podstawie Rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 11 kwietnia 1988 roku w sprawie utworzenia Banku Śląskiego w Katowicach (Dz.U. Nr 21, poz. 141 z 1988 r.).
Publikacja ta ma wyłącznie charakter informacyjny i nie stanowi rekomendacji inwestycyjnej ING Banku Śląskiego S.A. lub jego ekspertów lub oferty dotyczącej zakupu bądź sprzedaży jakiegokolwiek instrumentu finansowego w rozumieniu odpowiednich przepisów. ING Bank Śląski S.A. dołożył należytej staranności aby zawarte w tej publikacji informacje nie były błędne lub nieprawdziwe na dzień ich publikacji, co w żadnym przypadku nie oznacza, że ING Bank Śląski S.A. i jego pracownicy ponoszą odpowiedzialność za ich prawdziwość i kompletność, jak również za wszelkie szkody powstałe w wyniku wykorzystania niniejszej publikacji lub zawartych w niej informacji przez Klienta w jakikolwiek sposób w tym także w celu dokonania inwestycji.
ING Bank Śląski S.A., w szczególności poprzez informacje zawarte w niniejszej publikacji, nie świadczy doradztwa w związku z jakimikolwiek transakcjami zawieranymi przez Klienta, ani nie udziela jakichkolwiek porad inwestycyjnych lub rekomendacji, co do zawarcia takich transakcji. Klient zawierając jakąkolwiek transakcję i/lub dokonując inwestycji, działa na własny rachunek oraz na własne ryzyko, podejmując autonomiczne decyzje dotyczące zawierania transakcji oraz dotyczące faktu, czy dana transakcja ta jest dla Klienta odpowiednia lub właściwa, w oparciu o własny osąd lub na podstawie niezależnej profesjonalnej porady.
Opisane w niniejszej publikacji instrumenty finansowe są obarczone ryzykiem inwestycyjnym, włącznie z możliwością utraty części lub całości zainwestowanego kapitału.