Economisch profiel van Duitsland

Auteur: Alex Lammertsma

Duitsland vierde economie wereldwijd

Duitsland is na de Verenigde Staten, China en Japan de vierde economie ter wereld met een bruto binnenlands product (bbp) van 3 346 miljard euro, zie onderstaande tabel. De omvang van de Duitse economie is aanzienlijk kleiner dan die van de Verenigde Staten: het Amerikaanse bbp is ruim 5 keer zo groot als dat van Duitsland. Ten opzichte van Nederland is het Duitse bbp ruim vier keer zo groot. Op haar beurt neemt Nederland qua bbp de zeventiende plek in wereldwijd. Duitsland is ook de grootste economie van de EU-28. Duitsland is namelijk goed voor 21,3 procent van het Europese bbp, terwijl Nederland een aandeel van 4,9 procent heeft (CBS, 2019).

Duitsland is het zeventiende land ter wereld wat betreft het aantal inwoners. Op nummer 1 staat China met 1,4 miljard inwoners en op nummer twee India met 1,3 miljard inwoners. Nederland staat qua inwoners op plek 66 wereldwijd. Duitsland is een stuk minder dichtbevolkt dan Nederland. Gemiddeld wonen er in Duitsland 237 inwoners per vierkante kilometer; in Nederland is dat met 511 inwoners per vierkante kilometer ruim 2 keer zoveel. Qua bbp per hoofd van de bevolking staat Duitsland in 2018 op de achttiende plek wereldwijd; Nederland staat op de dertiende plek. Gecorrigeerd voor verschillen in prijspeil is het Nederlandse bbp per hoofd van de bevolking een van de hoogste binnen de Europese Unie (CBS, 2019). Alleen in Luxemburg en Ierland ligt het welvaartsniveau hoger. In Denemarken en Oostenrijk ligt het bbp per inwoner vrijwel op hetzelfde niveau als Nederland. Nederland hoort met Slowakije, Slovenië, Tsjechië, Finland en België tot de meest egalitaire EU-landen. Dit zijn landen met een relatief lage inkomensongelijkheid. In Duitsland zijn de inkomensverschillen groter dan in Nederland (CBS, 2019).

Duitsland herstelde sneller na crisis van 2008 dan Nederland

Na de wereldwijde financiële crisis in 2008 zakte het reële bbp in de meeste westerse landen. Het duurde een aantal jaren voordat het bbp-niveau van 2008 weer bereikt was. Waar het reële bbp in Duitsland al in 2011 weer boven het bbp-niveau van 2008 was, was dat in Nederland pas in 2015 het geval (IMF, 2019). Nederland had namelijk meer dan de omringende landen last van de eurocrisis en het economisch herstel kwam daardoor ook later op gang (CBS, 2019). Vlak na de crisis was de economische groei in Nederland aanzienlijk lager dan in Duitsland. Zo groeide tussen 2008 en 2014 de Duitse economie met gemiddeld 0,9 procent per jaar en de Nederlandse economie maar met 0,2 procent. In de periode daarna was het groeitempo in zowel Duitsland als Nederland hoger en nu is het zelfs omgekeerd en groeit de Nederlandse economie harder dan de Duitse. Zo groeide Nederland in 2019 met 1,7 procent terwijl Duitsland met 0,6 procent groeide (CBS, 2020a; DeStatis, 2020a). Met name de Duitse industrie, en in het bijzonder de auto-industrie heeft het zwaar.

Kerngegevens Duitsland en Nederland inclusief wereldranking

	Jaar	Duitsland		Ranking Duitsland	Nederland		Ranking NL
Kernvariabele
Geografie
Aantal inwoners1)	2018	82,9	mln	17	17,2	mln	66
Oppervlakte2)	2018	357,6	1 000 km2	62	41,5	1 000 km2	130
Bevolkingsdichtheid2)	2018	237	per km2	51	511	per km2	21
Economie
Bruto binnenlands product1)	2018	3 346	mld euro	4	774	mld euro	17
bbp per hoofd1)	2018	40 358	euro	18	45 071	euro	13
Economische groei3)	2014−2018	2,0	%	138	2,2	%	133
Werkloosheid (% beroepsbevolking)1)	2019	3,2	%	14	3,3	%	17
Handel
Export van goederen4)	2018	1 322	mld euro	3	612	mld euro	5
Hightech export5)	2018	177	mld euro	2	73	mld euro	9
Export van diensten6)	2018	285	mld euro	3	166	mld euro	8
Import van goederen en diensten7)	2018	1 380	mld euro	3	570	mld euro	8
Investeringen
Uitstroom buitenlandse investeringen8)	2018	54	mld euro	5	−16	mld euro	43
Instroom buitenlandse investeringen8)	2018	10	mld euro	21	97	mld euro	3
Uitstaande buitenlandse investeringen in het buitenland8)	2018	1 392	mld euro	5	2 016	mld euro	2
Uitstaande buitenlandse investeringen vanuit het buitenland8)	2018	795	mld euro	7	1 427	mld euro	4
Innovatie
Werkgelegenheid onderzoek en ontwikkeling5)	2005−2017	4 893	vte/mln inwoners	13	4 843	vte/mln inwoners	14
Uitgaven aan onderzoek en ontwikkeling (% bbp)5)	2005−2017	2,9	%	7	2,0	%	16
Ontvangsten voor gebruik intellectueel eigendom5)	2018	21	mld euro	4	30	mld euro	3
Internetgebruik9)	2018	89,7	%	24	94,7	%	16

¹⁾IMF (2019).

²⁾World Bank (2019a).

³⁾World Bank (2019g)

⁴⁾World Bank (2019b).

⁵⁾World Bank (2019c).

⁶⁾World Bank (2019d)

⁷⁾World Bank (2019e).

⁸⁾OECD (2019a).

⁹⁾World Bank (2019f).

Structuur van de Duitse economie verschilt sterk met die van Nederland

De relatieve bijdrage die de diverse sectoren aan het bbp leveren in Duitsland, verschilt aanzienlijk met het beeld in Nederland (DeStatis, 2020b; CBS, 2020b). Zo maakte in 2018, de dienstverlening in Duitsland 69 procent van de economie uit, waar dit in Nederland 78 procent was. Het spiegelbeeld zien we bij de nijverheid. Waar het aandeel van de nijverheid in dat jaar in Duitsland 30 procent was, was dit in Nederland 20 procent. Dit verschil is grotendeels toe te schrijven aan de industrie. Ook binnen de dienstensector zijn er behoorlijke structuurverschillen tussen Nederland en Duitsland. Zo dragen in Duitsland de handel, transport en horeca 5 procentpunt minder bij aan het bbp dan in Nederland, de zakelijke dienstverlening 4 procentpunt minder en zowel de financiële dienstverlening als overheid, onderwijs en zorg 3 procentpunt minder. Deze verschillen hebben onder andere te maken met de rol die Nederland speelt als distributieland voor Europa. Aan de andere kant draagt de onroerend goedsector in Duitsland 3 procentpunt meer bij. Wat ook opvalt is dat het aandeel van landbouw, bosbouw en visserij in Nederland 1 procent groter is dan in Duitsland, en daarmee is de primaire sector relatief gezien meer dan twee keer zo groot als in Duitsland.

Duitsland derde in de export van goederen wereldwijd

Duitsland is na China en de Verenigde Staten het derde land in de wereldwijde export van goederen. Waar China 2 106 miljard euro aan goederen exporteerde in 2018, is dit voor Duitsland 1 322 miljard euro. Na Japan op plek vier is Nederland met 612 miljard euro vijfde op de ranglijst van de wereldwijde goederenexport. Van de Duitse export is 177 miljard euro

hightech export.noot1 Duitsland neemt daarbij de tweede plaats in, na China; Nederland staat op de negende plaats met 73 miljard euro.

Duitsland derde in de export van diensten wereldwijd

Wat betreft de export van diensten staat Duitsland wereldwijd op de derde plek. De Verenigde Staten zijn met 682 miljard euro veruit de grootste dienstenexporteur ter wereld. Dat is ruim twee keer zoveel als de nummer twee op de lijst (Verenigd Koninkrijk) en vier keer zoveel als Nederland (positie 8). Opvallend is dat de grootste exporteurs van diensten Westerse economieën zijn, terwijl de Aziatische landen hier een meer bescheiden rol hebben. China en India spelen in de dienstenexport in absolute zin echter wel een grotere rol dan Nederland. Ze staan op de vijfde en de zevende positie. Eerder onderzoek heeft laten zien dat dit in het geval van India en Nederland voornamelijk komt door het outsourcen van zakelijke diensten naar India (CBS, 2013). Dit zien we terug in het feit dat het aandeel van computerdiensten in de dienstenuitvoer van India 77 procent is (World Bank, 2019d).

Duitsland vijfde positie bij uitgaande directe investeringen

Net als bij de export van diensten, speelt Duitsland ook op het vlak van kapitaalstromen een belangrijke rol. Gecorrigeerd voor de investeringen via bijzondere financiële instellingen heeft in 2018 Duitsland 1 392 miljard euro aan directe investeringen uitstaan in het buitenland. Slechts vier landen hebben meer uitstaan, namelijk de Verenigde Staten (positie 1), Nederland (positie 2), China (positie 3) en het Verenigd Koninkrijk (positie 4). Nederland heeft met 2 016 miljard euro zo’n 45 procent meer aan directe investeringen in het buitenland uitstaan.

Duitsland zevende positie bij inkomende directe investeringen

Als het gaat om uitstaande buitenlandse investeringen vanuit het buitenland stond Duitsland in 2018 op de zevende plek met 795 miljard euro. De Verenigde Staten, die het meeste aan inkomende investeringen hebben, hebben bijna 8 keer zoveel aan investeringen vanuit het buitenland dan Duitsland. Op plek twee staat China met 2 339 miljard euro aan inkomende investeringen, wat een gevolg is van de positie van China als groot productieland met relatief goedkope arbeidskrachten. Nederland staat op positie vier met 1 427 miljard euro aan inkomende directe investeringen.

Duitsland en Nederland sterk in innovatie

Innovatie is een belangrijke bron van economische groei. Om concurrerend te blijven, maatschappelijke problemen op te lossen of nieuwe producten of markten aan te boren geven bedrijven, instellingen en de overheid miljarden uit aan onderzoek- en ontwikkelingswerk (R&D). Een indicator daarvoor is hoeveel werkgelegenheid er met R&D is gemoeid. Cijfers van de Wereldbank laten zien dat Duitsland in de periode 2005–2017 in dit opzicht wereldwijd op de dertiende plaats stond, met 4 893 voltijdbanen per miljoen inwoners en Nederland op plek veertien met 4 843 voltijdbanen per miljoen inwoners (Worldbank, 2019c). Israël stond op de eerste plaats met 8 250 voltijdbanen per miljoen mensen. In de top tien zitten zeven Europese landen: Denemarken (plaats 2), Zweden (plaats 3), IJsland (plaats 6), Finland (plaats 7), Noorwegen (plaats 8),Ierland (plaats 9) en Zwitserland (plaats 10). Een andere indicator is het totaal aan uitgaven aan onderzoek en ontwikkeling als percentage van het bbp. Ook hier stond Israël bovenaan met gemiddeld 4,3 procent van het bbp aan R&D-uitgaven over de periode 2005–2017, gevolgd door Zuid-Korea en Zwitserland (Worldbank, 2017c). De rest van de top tien werd bezet door met name Europese landen. Nederland stond wereldwijd met 2,0 procent op plek zestien en Duitsland met 2,9 procent op plaats zeven.

Een gedeelte van de uitgaven aan onderzoek en ontwikkeling leidt tot uitvindingen. Om die uitgaven terug te kunnen verdienen, moet de uitvinding worden geregistreerd met behulp van een octrooi of patent. Daarmee wordt voor een bepaalde termijn het alleenrecht verkregen om de uitvinding te gebruiken. Naast uitvindingen zijn er ook andere vormen van intellectueel eigendom zoals auteursrechten, merken, handelsnamen en databankrechten. Om intellectueel eigendom te mogen gebruiken, moet er worden betaald in de vorm van licenties en royalty’s. In Duitsland werd in 2018 voor het gebruik van intellectueel eigendom 21 miljard euro ontvangen (Worldbank, 2019c); Duitsland stond hiermee op de vierde plek wereldwijd. Voor Nederland was dit 30 miljard euro; daarmee stond het op de derde plaats. Als zodanig is dat het resultaat van investeringen in het verleden.

Literatuur

Open literatuurlijst