AiN in Podcast De Dag van NPO Radio1: het adellijke zwarte schaap van Duitsland

Afb. Een live verbinding vanuit huis met de studio in Hilversum voor de Podcast van de Dag van NPO Radio 1.

Gisteren werd op NPO Radio 1 de Podcast van de Dag uitgezonden over het proces in Duitsland tegen een groep Reichsbürger, die een coup wilde plegen. Het wordt gezien als het grootste proces rond de staatsveiligheid in de recente Duitse geschiedenis. Hoofdpersoon is Heinrich XIII Prins Reuss, die als regent gezien werd door deze Reichsbürger na het slagen van een staatsgreep.

In podcast De Dag vertelt Duitsland-correspondent Chiem Balduk over deze groeiende beweging in Duitsland en de omvang van deze zaak.

En John Töpfer, directeur van de stichting Adel in Nederland, kent de geschiedenis van de familie Reuss goed. Hij vertelt hoe Prins Heinrich XIII het zwarte schaap werd van de familie. En in hoeverre wordt de hang die Rijksburgers hebben naar het verleden breder in Duitse adellijke kringen gevoeld?

Presentatie en montage: Elisabeth Steinz
Redactie: IJsbrand Terpstra

Link naar deze uitzending, die online te beluisteren is: Podcast De Dag: het adellijke zwarte schaap van Duitsland | NPO Radio 1

Overleden: mr. M.R.M.M. Scheidius (1959-2024)

Afb. Mr. Marc Scheidius (1959-2024), foto met hartelijke dank aan: © Marjolein van Panhuys.

Mr. Marc Reinder Maximiliaan Maria Scheidius, geboren Arnhem 13 februari 1959, secretaris Hoge Raad van Adel, voorzitter Geschiedkundige Vereniging Oranje-Nassau, beleidsmedewerker Ministerie van Financiën (1987-1989), conferentiemanager IIR in Amsterdam (1989-1993), projectleider diverse organisaties (1995-1999), (senior) human resource adviseur Bank Nederlandse Gemeenten, gemeente ’s-Gravenhage en gemeente Westland (1999-2014), projectsecretaris Participatiewet Vereniging van Nederlandse Gemeenten (2014-2015), oud-voorzitter Bewonersoverleg Duinoord, oud-lid Provinciale Commissie Zuid-Holland Erfgoedvereniging Bond Heemschut, oud-projectmedewerker Haags Historisch Museum, oud-lid Haags Monumentenplatform, Lid in de Orde van Oranje-Nassau, Zilveren Leeuwpenning Koninklijk Nederlandsch Genootschap voor Geslacht- en Wapenkunde, overleden ’s-Gravenhage 13 mei 2024, zoon van mr. Edouard David Frédéric Ernest Marie Scheidius en Marie-Thérèse Constance Jurgens, partner van mr. dr. Willem Gerbrand van den Ban.

De stichting Adel in Nederland heeft met groot leedwezen kennis genomen van het onverwachte overlijden van Marc Scheidius. Als secretaris van de Hoge Raad van Adel en als telg uit een patriciërsgeslacht was hij steeds zeer geïnteresseerd in onze werkzaamheden en stond hij altijd klaar om vragen te beantwoorden. Zijn gastvrije ontvangst op de Raad en onze gesprekken, waarin humor nooit ontbrak, zullen wij ten zeerste missen. Wij wensen zijn partner en naasten sterkte toe en bovenal mooie herinneringen.

Tulpenbal: laatste kaarten!

Afb. 1. In 2019 kwamen 300 gasten uit 25 landen bijeen in de historische balzaal van het Kurhaus voor een geweldige avond.

Over een week op zaterdag 25 mei is het zover: het 10e Tulpenbal! Gasten uit binnen- en buitenland, van adel en niet van adel komen dit keer in de sfeervolle, historische zalen van het Kurhaus bijeen voor een feestelijke avond in stijl en met traditie, waar een ongedwongen sfeer en ontmoeting in vriendschap voorop staan. Ook u kunt hierbij aanwezig zijn door kaarten te bestellen, maar wees er snel bij, want het gaat nu heel hard! Link naar de online kaartverkoop https://www.tulipsball.com/tickets/

De avond begint met een ontvangst, daarna het diner en vervolgens zal de dansvloer geopend worden. Het ConForte Symphonic orkest zal voor de juiste muzikale begeleiding zorgen. Tijdens deze avond vindt er een veiling plaats, waarvan de opbrengst geheel zal gaan naar Johanniter Nederland, die zich inzet voor kwetsbare mensen, en het ConForte Symphonic orkest.

Kunt u er niet bij zijn, kijk dan na 25 mei op onze website voor de foto’s en filmpjes!

Een impressie van de openingswals op het Tulpenbal in 2019 in het Kurhaus ziet u hieronder.

Bezoektip: Menkemaborg met tentoonstelling over klassenverschil

Afb. 1. Jonkheer Edzardt Willem Alberda van Menkema met koetsier bij het schathuis van de Menkemaborg in Uithuizen, 1882, Collectie Groninger Archieven.

UITHUIZEN – Museum Menkemaborg is op vrijdag 1 maart gestart met het nieuwe seizoen met de tentoonstelling Heer en knecht. De Alberda’s en hun personeel. De tentoonstelling is een vervolg op de succesvolle tentoonstelling over de Grand Tour vorig jaar. Het gaat nu niet alleen over de koetsier die de adel door heel Europa bracht, maar ook over de juffer die voor de jonge kinderen zorgde, over de tuinman en de jachtopziener. De tentoonstelling belicht alle personeelsleden die ervoor zorgden dat de adellijke familie Alberda op de Menkemaborg hun luxeleven kon leiden.

Afb. 2. : Jachtopziener van de Menkemaborg Luitje Kampen, circa 1890, particuliere collectie.

In alle borgkamers worden een of meerdere personeelsfuncties opgevoerd en bijbehorende attributen als de koetsiershoed, een jachtgeweer en een schellekoord getoond. In hun hoogtijdagen zullen de Alberda’s zo’n tien tot vijftien personeelsleden in dienst hebben gehad. Zij kwamen veelal tezamen in de keuken in de kelder van de borg, het downstairs, waar het een bedrijvige bedoening geweest zal zijn.

“De spaarzame voorwerpen die aan de werknemers van de Alberda’s herinneren, zijn veelal uit de presentatie verdwenen”, aldus directeur Afiena van IJken. “Het is echter van maatschappelijk belang dat de borg een meerstemmig verhaal gaat vertellen en niet alleen dat van de adel. De ondersteunende staf, regelmatig ook bewoners van de borg, staat met deze tentoonstelling in de welverdiende schijnwerper.”

De Menkemaborg is van dinsdag tot en met zondag van 10.00 tot 17.00 uur te bezoeken (maart t/m september). Van oktober t/m december is de borg van 10.00 tot 16.00 uur te bezoeken. Ga voor meer informatie naar www.menkemaborg.nl.

Afb. 3. De Menkemaborg weerspiegeld in de grachten.
Afb. 4 Een kijkje in de Herenkamer op de Menkemaborg.

Het verhaal bij een graf: de verdronken freule Bouwens van Horssen en haar vriendinnetje

Afb. 1. De dorpskerk van Horssen met aan de voet van de toren de drie enige overgebleven zerken op het kerkhof.
Afb. 1. De dorpskerk van Horssen met aan de voet van de toren de enige drie overgebleven zerken op het kerkhof.

Op het kerkhofje bij de dorpskerk van Horssen is niet veel van het funeraire verleden bewaard gebleven. Slechts drie zerken doorstonden de tand des tijds en de rest is verdwenen. Eén zerk is van het echtpaar Viëtor-Meijer. Hij was gepensioneerd kapitein en kwam uit een patriciaatsfamilie. De twee andere betreffen leden van de adellijke familie Bouwens van Horssen. Het meeste fraaie van deze twee is het graf van vader en dochter Bouwens van Horssen met het in steen uitgehouwen alliantiewapen Bouwens van Horssen-Gerbade, dat bovendien door een hekwerk omsloten is. De tweede zerk is bijna niet meer leesbaar en over de twee verdronken meisjes die hier begraven liggen, gaat dit verhaal.

In 1747 kwam het geslacht Bouwens door erfenis in het bezit van de heerlijkheid Horssen en ging zich vervolgens Bouwens van Horssen noemen. De eerste Bouwens uit de stamreeks kwam uit Maastricht en in latere generaties vestigde de familie zich in Amsterdam, waar zij als kooplieden in ijzer en later ook in geschut tot grote welstand kwam en tot de regentenklasse ging behoren. Van hun toenmalige welvaart en status getuigen nog steeds de bewaard gebleven 17e-eeuwse familieportretten door de schilder Ferdinand Bol.

Het vermogen en het bezit van Horssen droegen bij aan het aristocratiseringsproces van de familie en de nakomelingen werden uiteindelijk niet langer koopman, maar officier of burgemeester. Ook de huwelijken droegen hieraan bij en zo was er een huwelijk met een baron Du Tour en een Sirtema van Grovestins. In 1831 werd de status van de familie bevestigd door de verheffing in de Nederlandse adel van jonkheer Pieter Bouwens, heer van Horssen (1775-1843).

Afb. 2. Het graf van jonkheer Pieter Bouwens van Horssen (1775-1843) en van zijn oudste dochter freule Agatha Bouwens van Horssen (1812-1843), met het alliantiewapen Bouwens van Horssen-Gerbade.
Afb. 2. Het graf van jonkheer Pieter Bouwens van Horssen (1775-1843) en van zijn oudste dochter freule Agatha Bouwens van Horssen (1812-1843), met aan het hoofdeinde het alliantiewapen Bouwens van Horssen-Gerbade (let op de leeuwenstaart die zich koket tussen de wapenschilden heen slingert).

Jonkheer Pieter Bouwens van Horssen was lid van de Provinciale Staten van Gelderland en burgemeester en secretaris van Horssen. In 1810 huwde hij Maria Jacoba Gerbade (1784-1852), die een dochter was van een schepen en raad van ’s-Hertogenbosch. Er werden vijf kinderen op het kasteel Horssen geboren: drie zoons en twee dochters. De jongste in het gezin was freule Margaretha en in de lente van 1830 kwam zij samen met haar vriendinnetje Rebekka Henriëtte Thesingh, afkomstig uit het naburige Druten, op tragische wijze om: beide meisje verdronken. Op 3 april verscheen er in de Opregte Haarlemsche Courant de volgende annonce voor de beide meisjes:

Op den 28sten Maart 1830, overleed te Horssen, door een zeer treffend ongeluk, MARGARETHA, jongste Dochter van den Heer PIETER BOUWENS van HORSSEN, Heer en Burgemeester der Heerlijkheid Horssen, en Vrouwe MARIA JACOBA GERBADE, in den ouderdom van 10 jaren en 8 maanden; – en REBEKKA HENRIëTTE THESINGH, oudste Dogter van den Heer Mr. EGBERT THESINGH, Controleur van ’s Rijks Belastingen te Druten, en wijlen Vrouwe HENRIëTTE PETRONILLE van der UPWICH, in den ouderdom van 9 jaren en 2 maanden.

Afb. 3. De vrijwel niet meer leesbare zerk van de verdronken freule Margaretha en haar vriendinnetje Rebekka met een reconstructie van de tekst (de vetgedrukte letters zijn nog enigszins leesbaar).
Afb. 3. De vrijwel niet meer leesbare zerk van de verdronken freule Margaretha en haar vriendinnetje Rebekka Henriëtte met een reconstructie van de tekst hierop, waarbij de vetgedrukte letters de nog enigszins leesbare zijn.

In 1900 stierf de familie Bouwens van Horssen uit. De familieportretten vererfden buiten de familie tot ze in 1957 aan de stichting Geldersche Kasteelen werden geschonken. Wat in Horssen aan de familie herinnert, is het huis Horssen, hun wapen op de herenbank in de kerk en twee graven op het kerkhof, waaronder een nauwelijks meer leesbare van een verdronken tienjarige freule en haar vriendinnetje van negen jaar.

Boekennieuws: Landadel in Overijssel

Afb. Op de voorkant van het boek de havezate Brecklenkamp.

De belangstelling voor landgoederen en buitenplaatsen is groot. Er komt veel bij kijken om de historische plaatsen te behouden voor de toekomst. De bewoners van Overijsselse kastelen en landhuizen kunnen erover meepraten. Historicus Rien de Vries interviewde een groot aantal van hen voor het boek Landadel in Overijssel. Verhalen van bewoners over hun leven en over verduurzaming van hun landgoed.

Het is een uniek boek omdat het de bewoners zelf aan het woord laat. Zij vertellen over hun positie in de maatschappij en hun betrokkenheid bij het landgoed. In hun verhalen nemen zij de lezer mee tot achter de voordeur.

Zelf de Overijsselse landhuizen en kastelen bekijken? De meeste huizen in het boek zijn voor publiek gesloten, maar achterin het boek staat een lijst van opengestelde plekken en mooie wandelroutes.

Link naar bestelmogelijkheid https://wbooks.com/winkel/nederland/overijssel/landadel-in-overijssel/

Tulpenbal 25 mei: veiling ten bate van Johanniter Nederland en het Conforte Sympfonic Orchestra

Afb. 1. Inmiddels is het aftellen begonnen naar 25 mei. Er zijn nog steeds kaarten te koop, maar wees er snel bij!

Op zaterdag 25 mei vindt voor de 10e keer het Tulpenbal plaats in een weekend vol activiteiten. Gasten uit binnen- en buitenland, van adel en niet van adel komen dit keer in de sfeervolle, historische zalen van het Kurhaus bijeen voor een feestelijke avond in stijl en met traditie, waar een ongedwongen sfeer en ontmoeting in vriendschap voorop staan. De kaartverkoop is inmiddels in volle gang en gaat nu heel hard, maar ook u kunt hierbij aanwezig zijn door kaarten te bestellen (maar wees er snel bij!) via https://www.tulipsball.com/tickets/

Ook dit keer zal er op het Tulpenbal een veiling zijn, waarvan de totale opbrengst naar de Stichting Johanniter Nederland zal gaan. Deze ANBI-stichting is verbonden aan de Johanniter Orde. Dit is een Ridderlijke Orde met een protestants-christelijke grondslag. De Orde is in 1099 gesticht als de Ridderlijke Orde van het Hospitaal van Sint Jan en heeft dan ook een rijke historie.

Afb. 2. Het embleem van de Johanniter Orde. Het achtpuntige kruis staat symbool voor de acht zaligsprekingen uit de Bergrede (Mattheüs 5:3-10).

Johanniter Nederland: inzet voor kwetsbare mensen
Johanniter Nederland is een stichting die actief is op het domein Zorg & Welzijn. Deze bestaat uit een klein team van medewerkers met een directeur, een onbezoldigd bestuur en zo’n 3.500 vrijwilligers. Het is een fondsenwervende, door het CBF erkende organisatie. Het doel is een positieve bijdrage te leveren aan de kwaliteit van leven van kwetsbare mensen. Zij zet zich in voor diegenen die door ziekte, ouderdom, een beperking, armoede of sociaal isolement minder vanzelfsprekend kunnen meedoen in de samenleving.

Vorig jaar bracht de veiling op het Tulpenbal een recordopbrengst op van 21.200 euro en dit ging naar de Queen Geraldine Foundation. Deze heeft als doel om kwetsbare en kansarme gemeenschappen en individuen in Albanië toegang te geven tot gezondheidszorg, onderwijs, veiligheid en beroepsopleiding en andere duurzame oplossingen.

Voor meer informatie over Johanniter Nederland kijk op: https://www.johanniter.nl

ConForte Symphonic
Het tweede goede doel is het ConForte Symphonic. Dit is een symfonisch orkest dat eind 2019 werd opgericht door een groep goede amateurmuzikanten met als thuisbasis Zemst. Daarmee is het het jongste symfonieorkest van België. De concerten en repetities vinden plaats op projectmatige basis. Voor meer informatie over ConForte Symphonic kijk op https://www.conforte.be/

Afb. 3. Z.K.H. Kroonprins Leka van Albanië mocht vorig jaar 21.200 euro in ontvangst nemen voor de Queen Geraldine Foundation – een recordopbrengst voor een veiling op het Tulpenbal!

 

Lezing 14 mei in Hoorn: Licht op de Nassauportretten van Jan van Teylingen

Afb. Archiefonderzoek en onderzoek met o.a. infraroodlicht werpt nieuw licht op de serie van 55 officiersportretten in Hoorn. Foto met dank aan het Westfries Museum.

Als ware detectives onderzocht het team onder leiding van André A. Buwalda onze serie Nassau-portretten. Meesterschilder Jan van Teylingen (waarschijnlijk 1602-1654) maakte in opdracht van het College van Gecommitteerde Raden van Hoorn deze 55 officiersportretten. Kunsthistoricus Carla van de Puttelaar onderzocht met onder andere strijklicht en infraroodlicht de geheimen achter de portretten. Zijn ze bijvoorbeeld wel allemaal gemaakt door Jan van Teylingen? Andre A. Buwalda biedt in deze lezing een inkijkje in de geschiedenis van het Noord-Hollandse regiment.

&
Wanneer: dinsdag 14 mei 2024 om 20.00 uur (tot circa 22.00 uur – inloop vanaf 19.45 uur).
Waar: bibliotheek Hoorn, Wisselstraat 8, Hoorn.
Entree: 5,-. Gratis voor Vrienden van het Westfries Museum en leden van Bibliotheek Hoorn.
Reserveren via: info@westfriesmuseum.nl o.v.v. Lezing Vrienden 14 mei.

Veilingnieuws Bubb Kuyper 13 t/m 17 mei: brieven Snouckaert van Schauburg

Afb. 1. Twee brieven van Albert des H.R. Rijksridder Snouckaert van Schauburg, van wie alle huidige baronnen en baronessen Snouckaert van Schauburg afstammen. Foto met hartelijke dank aan Bubb Kuyper Veilingen in Haarlem.

Van 13 t/m 17 mei vindt er bij Bubb Kuyper Veilingen in Haarlem een grote veiling plaats van boeken, prenten, kaarten, documenten, enz., waaronder twee bijzondere brieven van Albert des H.R. Rijksridder Snouckaert van Schauburg. Lees het verhaal hierbij hieronder en kijk voor de online catalogus van Bubb Kuyper Veilingen in Haarlem op Auction 80, 13-17 May 2024 (bubbkuyper.com)

Lotnummer 80/2592 betreft twee bijzondere brieven van Albert des H.R. Rijksridder Snouckaert van Schauburg (1627-1678). In 1658 trad hij in Haarlem in het huwelijk met Isabella Doubleth (1639-1659) en in dat zelfde jaar werd hij door koop heer van Heeze, Leende en Zesgehuchten. Een jaar later overleed Isabella en in de eerste brief informeert Albert de oom van Isabella, Johan van Overrijn van Schoterbosch, over haar overlijden.

In 1662 huwde Albert in Amerongen voor de tweede keer en dit keer was zijn bruid freule Anna Margriet van Randwijck (1641-1701). In de tweede brief informeren bruid en bruidegom hierover nader en nodigen de geadresseerden onder meer uit om ‘met hunne presentie ’s middags onse bruijloft maeltijdt believen te vereeren’.

Albert Snouckaert van Schauburg is voor de geschiedenis van kasteel Heeze van groot belang geweest. Hij liet Pieter Post, bouwmeester van Stadhouder Frederik Hendrik, een ontwerp maken voor een groots, nieuw kasteel. Vanwege geldgebrek werd alleen de voorburcht voltooid en nadat deze met een verdieping verhoogd was, werd dit het kasteel zoals het nu nog bestaat.

Benieuwd naar wat er verder geveild wordt? Kijk voor de online catalogus van Bubb Kuyper Veilingen in Haarlem op Auction 80, 13-17 May 2024 (bubbkuyper.com)

Afb. 2. Kasteel Heeze: gebouwd in opdracht van Albert des H.R. Rijksridder Snouckaert van Schauburg. Het werd in 1733 door zijn zoon verkocht. Sinds 1760 is het familiebezit van de baronnen Van Tuyll van Serooskerken.