Wydawnictwo podziemne

Wydawnictwa podziemne (bibuła, drugi obieg wydawniczy^[1]) – wydawnictwa wydawane w państwach, w których obowiązywała cenzura (PRL, ZSRR itp.). Były to publikacje bezdebitowe, czyli bez dopuszczenia do rozpowszechniania przez stosowny urząd (w Polsce do 1989 był to Główny Urząd Kontroli Publikacji i Widowisk), niejednokrotnie ignorujące prawo autorskie. Bywały wydawane w nakładach od kilkunastu kopii do kilku, a nawet kilkudziesięciu tysięcy egzemplarzy przez nielegalne („podziemne”) wydawnictwa lub przez osoby prywatne. W Polsce niektóre z takich nielegalnych instytucji po roku 1989 przekształciły się w normalnie prosperujące instytucje wydawnicze (np. „NOWA”).

Ten artykuł od 2024-03 zawiera treści, przy których brakuje odnośników do źródeł.

W ZSRR takie publikacje nosiły nazwę „samizdat”^{[uwaga 1]}. Termin ten pochodzi z lat czterdziestych, kiedy to poeta Nikołaj Głazkow użył go dla nazwania rozpowszechnianych w formie maszynopisów zbiorów swoich poezji. Nazwa „samizdat” została powszechnie przyjęta dla określenia wydawnictw podziemnych w publikacjach anglojęzycznych, gdy pod tym właśnie tytułem została w Nowym Jorku zorganizowana wystawa sztuki dysydenckiej.

Wydawnictwami podziemnymi nazywany jest także funkcjonujący w Polsce latach 80. trzeci obieg.