NOFX: 40 jaar in Decline (so long and thanks for all the songs)

NOFX stopt ermee, en daarom komen ze nog één keer naar Eindhoven, voor een laatste serie feestjes. Veertig jaar is lang voor wat dan ook in het leven en na veertig jaar vechten tegen een steeds idiotere en overweldigende wereld was het op. Fat Mike, frontman van de band, heeft er geen zin meer in en geniet meer van zijn andere activiteiten, zoals stand-up comedy en zijn nieuwe band Codefendants. En daarmee nemen we afscheid van de befaamdste lolpunkband uit het underground universum. So long and thanks for all the shoes (fantastische Hitchhikers Guide To The Galaxy verwijzing)! Maar eerst even terugblikken; waarom doet NOFX er toe?

Tekst: Guido Segers | Fotografie: Rob Sneltjes

NO FX, No Talent
NOFX vernoemde zichzelf naar de band Negative FX en was in de vroege jaren nog redelijk in lijn met de hardcore scene van toen. Straight edge zelfs, ooit, misschien, maar dat duurde niet zo heel lang. Samen met bands als The Descendents mag je ze wel de kudo’s geven voor het pionieren van wat later skatepunk werd; een hard, gedreven punkgeluid, maar met melodische, catchy elementen erin. Iets wat de hardcore scene, waarvan deze bands het underground karakter zeker omarmden, vaak miste. Oh, en humor, wat je zeker kan vinden bij bands als Bad Brains en Black Flag, maar dan wel enigszins cynisch en donker. Michael ‘Fat Mike’ Burkett, Eric Melvin, en drummer Erik ‘Smelly’ Sandin zijn de oprichters en ook de blijvende leden, op een kort intermezzo rond 1986 na, waar de band wat andere leden heeft. Op leadgitaar is het nog even een aantal jaren zoeken. De eerste albums laten even op zich wachten, maar volgen dan in rap tempo. Liberal Animation (1988), S&M Airlines (1989) en Ribbed (1991) laten al meteen de vreemde fetisj-fascinatie, woordgrappen en het provocatieve karakter zien van de band, maar vinden nog niet echt de aandacht die de band zoekt.

Het duurt dus wel even voordat de band echt op stoom komt. Daarvoor is de komst van Aaron Abeyta, beter bekend als de saxofoon-spelende El Hefe, noodzakelijk. De eerste plaat waar hij op meedoet is White Thrash, Two Heebs And A Bean (1992), waarop we al een set klassieke songs vinden. Songs als Bob en Sticking In My Eye zijn blijvende favorieten, en laten ook horen waar het om draait; persoonlijke worstelingen en worstelingen met de wereld. En hoe dom de teksten soms ook lijken, ze verraden een subtiele gelaagdheid in hun boodschap. De titel van de plaat zelf is ook illustratief, met een grap over de Joodse leden van de band (‘heebs’ is slang voor hebrews) Fat Mike en Eric Melvin. ‘White thrash’ slaat dan weer op Erik Sandin en een ‘bean’ refereert naar de latino afkomst van El Hefe. Zelfspot ten top.

Opvolger is Punk in Drublic, de bekendste plaat van het viertal. Ook daarop veel bekende nummers, waarvan The Brews later in het rijtje zal komen van moeilijke nummers, omdat het wederom de problematische relatie met het geloof benadrukt. Ondertussen beginnen dingen te lopen, en dat heeft ook te maken met Fat Wreck Chords, het label van Fat Mike, wat de band een belangrijke plek geeft in de opkomende skatepunkscene van de jaren negentig. Het geeft de band veel eigenaarschap over hun werk, ook nadat de mannen overstappen naar het befaamde Epitaph Records van Brett Gurewitz (gitarist van Bad Religion). Veel mooi werk dus tot 2000, met als hoogtepunt The Decline en So Long And Thanks For All The Shoes. Het verheft de band tot een iconische status.

 

Bush
In 2000 stapt de band terug naar het eigen label voor Pump Up The Valium, misschien hun meest wilde, harde plaat. Maar het is in 2001 dat de band plots de lol naar de achterbank stuurt, als George W. Bush aan de macht komt in de Verenigde Staten en een conservatieve golf zich aandient in het land. Het is misschien wel het begin van het schisma in de Amerikaanse samenleving en NOFX, met Fat Mike voorop, wordt één van de luidste stemmen in protest. Toch een van de weinige keren dat de band met Green Day samen wat doet. De twee Rock Against Bush compilaties zijn iconisch voor hun tijd. Schoppen tegen het gezag, dealen met de waanzin van de wereld om ons heen die soms knotsgek geworden is. Maar altijd met een bizar soort humor, absurdistisch, onderbroekenlol en een dikke middelvinger naar wat ‘normaal’ is.

Maar de Bush-jaren zijn belangrijk geweest. NOFX is instrumenteel geweest in het politiek wakker maken van een cohort jongeren die worstelden met een politiek die steeds diffuser en verdeelder raakte. In Nederland zelf kwam het populisme op, de lijnen die ons brengen waar we nu zijn werden uitgezet. Om NOFX een politieke band te noemen gaat misschien ver, maar voor jonge punkfans uit die tijd, waaronder ondergetekende, zetten ze de deur open naar een scene die echt wat te vertellen had.

Diepgang
Er zijn tal van verwijzingen naar grote punkbands van weleer in het werk van NOFX. Hun 7″ Surfer, bijvoorbeeld, was een directe referentie naar Suffer van Bad Religion. Covers van Minor Threat en god weet wie nog meer sierden platen, en in die zin is NOFX een ‘entry band’ voor veel meer. Maar daarmee gaan we echt voorbij aan de zeggenskracht van de band zelf. Vaak verpakt in lagen en lagen humor is Fat Mike een tekstschrijver die tot de kern kan komen. Een moderne dichter, met een dikke knipoog. War on Errorism is één groot politiek statement, maar ook een ogenschijnlijk vrolijk nummer als All His Suits Are Torn vertelt het verhaal van de alles-of-niets samenleving die de Verenigde Staten is, over het risico om alles kwijt te raken en het gebrek aan vangnet. Hoe vrolijk het ska-ritme ook klinkt, een tekst als deze kan in die context echt wel raken:

“Billy Cobin had a time, Billy Cobin had a place
Following his fifteen minute climb
Billy took a seven second leap a cannonball
Plunge off the deep”

Zelfs Linoleum, de grote hit van de band, vertelt het verhaal over een straatmuzikant die net het hoofd boven water weet te houden. De iconische lyric pakt die absurde toon met vooral de vijfde zin:

“Possessions never meant anything to me
I’m not crazy
Well that’s not true, I’ve got a bed
And a guitar and a dog named Bob who pisses on my floor
That’s right, I’ve got a floor
So what, so what, so what?”

Trots dat je een vloer hebt, het absolute minimale van onderdak. En dan in het slotstuk, de belachelijke straatmuzikant, bijna coherent, maar wel het beeld dat blijft plakken als we verder kijken dan de context. NOFX is altijd een band geweest die de randfiguren tot helden maakt, maar vooral tot 3D-karakters, in plaats van de afvlakking die we vaak zien, stereotypering, groepering. En dat heeft alles te maken met Fat Mike zelf.

Queer
Het is eigenlijk bijzonder dat er nooit echt controverse kwam uit wat NOFX allemaal riep, want confrontatie is de essentie van hun artiestschap. Fat Mike kreeg wat gezeur omdat hij iets problematisch geroepen zou hebben over Hayley Williams (zangeres van rockband Paramore, red.) in de 2000’s, waarna ze zich beklaagde over bro-cultuur, homofobie en racisme in de punkscene. Pogingen vanuit Fat Mike om een gesprek te voeren werden echter genegeerd. Na dit incident, maar ook in de laatste jaren, heeft de frontman veel tijd genomen om te contextualiseren wat de band roept, doet en waar de band voor staat. De vorm van humor lijkt in een tijd van politieke correctheid en overgevoeligheid tegen de band te werken. Zelfs ‘antisemitisch’ kreeg de band opgeplakt, maar juist NOFX heeft altijd ruimte geboden aan die outcasts, misschien omdat ze er zelf ook bij horen.

Zelf kwam Fat Mike uit de kast als wat hij omschrijft als queer. Ook is hij al jaren iemand die een BDSM levensstijl en crossdressing omarmt. De zanger is daar inmiddels heel open over, zoals hij vertelde aan Rolling Stone: “I live a BDSM lifestyle and I’m a crossdresser, so it did bother me when people were calling me cis male. I like the whole thing of defining yourself using your own terms, because I’m a punk rocker first, and then a submissive crossdressing male. The transgender community and the gay community are taking a stance on how we want to be known, and I’m going to be known as a certain way.” Juist het omarmen van wie je bent heeft een grote impact gemaakt op NOFX en hoe de band gezien wordt, maar het werd ook een raison d’etre voor het gezelschap: “We’re allowed to do whatever we want. We’re allowed to be as feminine as we want to be. We’re not allowed by society. So, I’m taking it on. I’m taking on being a role model that I don’t wish to be, but I think it’s important.” Het past perfect in de lijn van wie en wat NOFX is, voorvechters van de outcasts.

Voorheen zat deze thematiek altijd verborgen in de teksten, maar op Fuck Euphemisms, waarop Fat Mike zijn eigen identiteit uitdrukt, maar ook meteen het gevecht aangaat met hokjesdenken en, zoals de titel zegt, eufemismes:

“I walked into The Eagle and someone called me cis
I said, “I’m not a cis, I’m a sissy
Should I call you mister or miss?”
I said, “I’m actually a transvest”
But before I got too tight
The place erupted into my first gender pronoun bar fight”

Continuïteit, maar ook groei. En met humor, maar dat is een belangrijk mechanisme

Het sublieme en het abjecte van de wereld
NOFX staat al jaren bekend als een lolpunkband, een uit de hand gelopen grap, onderbroekenlol, plas en poep humor. Net als Blink 182 eigenlijk, maar er zit een diepere bodem in beide bands, want humor en absurditeit is een manier om te dealen met een wereld die ontzettend overweldigend is. En ja, ik ga in dit stukje NOFX in één zin noemen met filosofie, want als we het hebben over onszelf in relatie tot de wereld, dan kunnen we spreken over het abjecte en het sublieme. En dat moet ik even uitleggen.

Abject is het verwerpelijke, het object verandert in iets wat in onze ogen al verloren is. Het is ook het onuitspreekbare, het onaantastbare, waar we van weg willen blijven. Denkers als Bataille en Kristeva hebben deze term veel gebezigd en in een samenleving die steeds meer hangt naar homogeniteit (al dan niet aan twee kanten van een schisma over uiteenlopende thematiek) is het afwijkende vaak abject. Als we het hebben over de outcasts van onze samenleving, dan past deze term vaak. We vlakken ze af, stereotyperen ze, gooien ze in een hoek en drukken ze weg uit onze samenleving. Dit is precies het juk waar NOFX in tekst tegen strijd, maar ook waar Fat Mike in zichzelf mee geworsteld heeft. Mogen zijn wie je bent, ook als dat niet normatief is, is nog steeds een wilde gedachte. Maar het abjecte is dus vaak de ander, degene tegen wie we ons afzetten en dat is de kern van veel conflict. Kijk naar de holocaust of meer recent naar Oekraïne en Palestina, we kiezen een kant en verwerpen de menselijkheid van de ander: de vijand. En zo verliezen we iets van onszelf.

Ondertussen worden we overweldigd door de wereld om ons heen. Er is een continue stroom van informatie, een overweldigende hoeveelheid conflict en contrast, en die is bijna niet te bevatten. We vinden overal iets van, of vinden dat we dit moeten vinden, en dit kan ons naar ongekende depressies brengen. Dit heeft alles te maken met het idee van het sublieme van Immanuel Kant; een ervaring met een fenomeen wat zo overweldigend is dat we het niet kunnen bevatten. We lopen continue tegen die muur aan, ook als we conflict en onrecht in de wereld zien. We kunnen het niet oplossen, we kunnen het niet bevatten en de stroom meningen is eindeloos. Ga maar eens twee uur op Twitter/X zitten om informatie te zoeken over een huidig conflict en geheid dat je daarna overweldigd bent.

NOFX heeft altijd door gehad, onbewust wellicht, dat de wereld een heel moeilijke plek is met allerlei regels waar niet iedereen in past. Waar mensen van de boot vallen. De muziek van NOFX heeft altijd gediend om juist daar een stem aan te geven. Om mensen menselijk te maken, en de wereld behapbaar te maken. Het absurde is een reactie daarop, het vertolkt de waanzin en de onrust in de maker. Het is een coping mechanisme, maar ook een universele taal. En dat is waarom NOFX belangrijk is. Omdat de band onze dagelijkse ervaring met het abjecte en het sublieme tolerabel maakt, omdat zij ons eraan herinneren dat we er maar beter mee kunnen lachen, zodat we strijdbaar blijven. En dat brengt ons bij het meest representatieve muziekstuk van NOFX.

The Decline
In 1999 bracht NOFX het meest tijdloze stuk muziek uit dat de band ooit zou maken. Het is één nummer van 20 minuten, wat met recht de enige echt punk opera mag heten. Jaren later zou de band het nummer met orkest uitvoeren bij Red Rocks, met Fat Mike in een rood cocktailjurkje. En die vertolking is misschien de allerbeste om te checken als je het stuk niet kent.

The Decline is een bombastische combinatie van punktracks, aan elkaar geregen tot een overweldigende lading poëtische symboliek over de verkniptheid van de samenleving. Thematiek als de farmaceutische industrie, gun control/gun violence, corruptie, kapitalisme, TV-cultuur, religie en de passiviteit van de populatie komen aan bod. Elke frase is raak, met humor die langzaamaan grimmiger wordt. We trappen af met confrontatie:

“Where are all the stupid people from?
And how’d they get to be so dumb?
Bred on purple mountain range
Feed amber waves of grains
To lesser human beings, zero feelings”

Maar ook zegt Fat Mike hier dat we mensen goed opleiden om uiteindelijk hopeloos te raken in de echte wereld (na de paarse bergen en gouden beloften). We zitten meteen in confrontatiemodus, het raakt onze perceptie van de wereld om ons heen. Wie niet meedoet, is gek, toch? Of gaat het hier juist om de visie van onze leiders op bevolking als groepen, kuddes om te managen? Het past allemaal in de dichterlijke benadering van Fat Mike. Hele groepen zetten we weg als dom. Trump-stemmers, klimaatactivisten, relstudenten… Je kan toch ook gewoon mee bewegen?

“Don’t think,
Drink your wine,
Watch the fire burn,
His problems not mine,
Just be that model citizen.”

Frustratie over een wereld die de gordijnen sluit voor zijn problemen, soms recht voor de neus. Maar vaak met dubbele ladingen in de woorden. Bovenstaande passage suggereert niet alleen zelfzuchtigheid (en de cultivatie daarvan), maar ook de angstcultuur om uit de maat te lopen. Maar zoals het nummer zich ontvouwt, blijkt dat buiten die passiviteit de wereld in brand staat, we zijn onze eigen ergste vijand geworden.

“Save us
The human, existence
Is failing, resistance
Essential, the future
Written off, the odds are
Astronomically against us
Only moron and genius
Would fight a losing battle
Against the super ego
When giving in is so damn comforting”

Ondertussen weten we dat het niet goed gaat, dat er problemen zijn (en serieuze), maar die zijn zo overweldigend, zo alomvattend… Dit is het sublieme, we kunnen het niet bevatten. Dus geven we het maar op, want alleen idioten of uitzonderlijke mensen (abject) zouden dit gevecht nog aangaan.

“We are the queer
We are the whore
Ammunition
In the class war
We are worker
We love our queen
We sacrifice
We’re soilent green”

Maar uiteindelijk, onder aan de hele tirade die het nummer is, is de conclusie dat niet degenen die buiten de boot vallen, maar wijzelf het abjecte zijn. Precies de termen die daarvoor gebruikt worden, plakt Fat Mike op de modelburger. Die is het probleem en de oplossing. NOFX geeft geen oplossing, alleen de belofte van een traject naar de afgrond. Gaan wij dat veranderen? Gaan wij offers maken, veranderen en opstaan voor de juiste zaken?

NOFX neemt dit weekend afscheid van het Nederlandse publiek en wel op zaterdag en zondag 18 en 19 mei op Strijp-S in Eindhoven. In samenwerking met Jera Open Air wordt rond het Klokgebouw een tweedaags minifestival georganiseerd, met after parties en uitgebreide voorprogramma’s zoals Circle Jerks, Heideroosjes, Negative Approach en Clowns. De zaterdag en de weekendkaarten zijn uitverkocht, maar voor de zondag zijn nog kaarten verkrijgbaar via nofxineindhoven.nl. We gaan NOFX nog missen…

---