Doorbraak in het profvoetbal: collectieve coming-out?

We weten het niet. Nog niet. Vrijdag is het de Internationale Dag tegen Homo-, Lesbo-, Bi-, Trans- en Interseksefobie (IDAHOBIT). De ogen zijn daarbij gericht op het voetbal. Een paar weken geleden vertelde de Duitse oud-profvoetballer Marcus Urban dat er die dag mogelijk een aantal profvoetballers gezamenlijk uit de kast zal komen. Media sprongen wereldwijd hongerig bovenop dit nieuws. Zou het nu dan toch…?

Tekst: Peter Schouten
Foto’s: Stijn de Vries

In de NOS-podcast De Schaduwspits zochten de makers ervan contact met Marcus Urban (53), die zelf als jeugdspeler op het hoogste niveau in Duitsland speelde. In 2007 kwam hij uit de kast, naar eigen zeggen als tweede profvoetballer na Justin Fashanu in de jaren ’90 van de vorige eeuw. Met zijn organisatie ‘Sports Free’ wil hij de emancipatie van queers in de sport en samenleving bevorderen. De Tsjechische middenvelder Jakub Jankto, de Australiër Joshua Cavallo en de Brit Jake Daniels zijn de weinige voorbeelden die we op dit moment kennen in het voetbal.

Dubbellevens en zelfmoordgedachten

Urban zegt lijsten te hebben aangelegd (‘omdat het er zoveel waren’) van homoseksuele voetballers die zich de afgelopen jaren bij hem zouden hebben gemeld. Voetballers op het hoogste niveau, wereldwijd, inclusief Nederlandse spelers. Daarop volgend zouden diverse besloten WhatsApp-groepen zijn ontstaan waarin deze voetballers ‘met elkaar lachen en over angsten spreken’. Want dubbellevens, zelfmoordgedachten en depressies zijn voor sommigen aan de orde van de dag. En nu zou een groep Europese voetballers – met name uit de Duitse competitie – er klaar voor zijn om gezamenlijk op Urban’s platform op 17 mei uit de kast te komen. Maar er zijn geen garanties, vertelt Urban erbij.

Dit type bericht is in het verleden wel vaker voorbijgekomen. Het doet wat unheimisch aan. Sensatie of een werkelijke doorbraak?

Outen mag geen doel zijn

“Ik snap dat zo’n aankondiging spannend is en werkt, ook voor de aandacht, maar ik zou het echt niet zo aanpakken”, reageert Nino Wilkes (28) desgevraagd. Hij is de auteur van het onlangs verschenen boek Ballenjongen (‘Waarom homoseksualiteit het grootste taboe is in de voetbalwereld’). “Al zou het natuurlijk onwijs tof zijn dat als jongens die hiermee worstelen daarvoor uit kunnen komen. Ik zou daar alleen geen persmoment van maken, want ik ben niet zo van de sensatie.” Nino denkt dat als er een paar uit de kast komen, andere profvoetballers wellicht volgen. Al mag het outen nooit een doel zijn, klinkt het. Dat was ook nooit de intentie van zijn boek, tot teleurstelling van diverse uitgeverijen met wie hij om tafel zat. Die haakten daarom af.

Voetbal in de genen

Het taboe is het terugkerende thema in zijn boek, dat hij omschrijft als een ‘encyclopedie van mijn verhaal’. “Ik maak volop onderdeel uit van de voetbal- en mediawereld en er is geen familie in Nederland, misschien zelfs wel in de wereld, die zoveel topvoetballers heeft voortgebracht als de mijne. Ik besluit met open vizier op zoek te gaan naar hoe dat zit”, lezen we. Als kleinkind van Faas Wilkes (1923-2006) – die gezien wordt als een van de beste Nederlandse voetballers allertijden en het grote idool van Johan Cruijff was – en met Patrick Kluivert als stiefvader is voetbal zeer aanwezig in Nino’s leven. Het grote talent Shane Kluivert (16) – spelend in de jeugd van FC Barcelona – is zijn broertje, eveneens als Justin Kluivert (25) die in Engeland op het allerhoogste niveau schittert voor Bournemouth. Ook broertje Ruben Kluivert (22) doet het goed als centrale verdediger voor FC Dordrecht. Zelf probeerde Nino het wel, maar stopte hij als puber met voetballen. “Die ene regenachtige dag was de druppel. Ik liep weg van het voetbalveld om nooit meer terug te keren. Voetbal in de regen met ruwe gasten was de overtreffende trap van horror, ik trok dat gewoon niet. Het voetbalboek ging dicht. Het was tijd om mezelf te ontdekken.”

Machowereld

Ballenjongen is een persoonlijk relaas (moeder, oma, vader, beste vriendin, stiefvader, iedereen doet zijn of haar verhaal) gecombineerd met onderwerpen als spreekkoren, juridische verantwoordelijkheid in een stadion en voorlichting door de John Blankenstein Foundation op voetbalclubs. Voor zijn prettig leesbare boek sprak hij behalve met naasten met diverse betrokkenen in en rond de machowereld van het voetbal. Voor wie dit thema al langer volgt, zullen dat weinig verrassende namen zijn. Verhalen en initiatieven als die van onder meer Paul van Dorst, Michael van Praag en Karin Blankenstein zijn inmiddels gemeengoed. Dat is ook niet vreemd, het onderwerp wordt uiteindelijk ook maar door een kleine groep gedragen.

Tegelijkertijd is het interview met Clarence Seedorf prikkelend. Het schuurt duidelijk tussen de auteur en de oud-voetballer die onder meer in de Raad van Commissarissen van de KNVB zit. Gelijkheid kan pas functioneren als er geen streven is vanuit splintergroeperingen, aldus Seedorf die de situatie volop vergelijkt met de ‘black community’. Hij is er geen voorstander voor dat de lhbti+’ers voor hun eigen rechten binnen het voetbal opkomen. “Jij schrijft nu een boek voor mensen zoals jijzelf, maar waarom? Ik vind dat de lhbtiq+-beweging in de huidige maatschappij al relatief veel kansen heeft gekregen. Als het gaat om macht in takken als de mode, de filmindustrie, de corporate wereld?” Wel rijst de vraag waarom – ook vanwege Nino’s vele contacten in het voetbal – geen mannelijk actieve profvoetballer zich heeft laten verleiden tot een interview.

Angst

Nino: “Heel veel jongens wilden en durfden niet. De nieuwe generatie voetballers vindt het lastig om zich uit te spreken. Ze hebben nog teveel belang bij het feit dat ze wellicht ooit naar een andere club of land met andere geloofsovertuigingen en denkbeelden gaan. Daar liep ik tegenaan.” Virgil van Dijk – aanvoerder van het Nederlands elftal – reageerde niet op zijn verzoek. “Ik had het tof gevonden als hij had meegewerkt. Maar moet ik ‘m daarop afrekenen? Iedereen heeft zijn eigen beweegredenen. Wat is nu goed en slecht?”