På deira nysleppte debutalbum «Tillflykten» presenterer den norsk-svenske feleduoen Alvina & Gard ein rekke sjølvkomponerte låtar som dei hevdar er forankra i norsk og svensk tradisjonsmusikk.
Om ein skal skriva ny folkemusikk, må ein passa seg for dei mange fallgruvene ein kan hamna i.
Musikken kan til dømes enda opp med å bli ein romantisert versjon av folkemusikken, eventuelt endå verre, ein karikatur av han.
Ein annan fare er at dei folkemusikalske elementa blir brukt så omsynslaust og omtrentleg at dei fullstendig mistar kontakt med tradisjonen dei kjem frå.
Så når Alvina & Gard har skrive åtte nye melodiar, blant anna ganglåtar, bygdedansar i tretakt, valsar, jig og reinlendar, lyttar eg med ein viss aktsemd: Har Alvina & Gard hamna i ein av fallgruvene?
Det lèt til at duoen har klart å unngå dei utan å anstrenga seg.
Alvina Herbinger Rygne kjem frå Örebro, har røtene sine i den svenske folkemusikken og er såkalla «riksspelman» i Sverige.
Gard Nergaard har vakse opp med folkemusikken i Vest-Agder, men har budd i Sverige i mange år og dermed fått den svenske folkemusikken godt under huda.
Tuklar med formlar
Felespelaranes djuptgåande kjennskap til tradisjonsmusikken speglast klart i dei nyskrivne låtane.
Låtane til Alvina og Gard inneheld nemleg mange formlar.
Formlar er små musikalske motiv, tonar som blir spelt i ein bestemt rekkefølge, og kan reknast som typiske stiltrekk. Slike formlar finn ein mange av i folkemusikken. Dei er byggeklossar som melodien konstruerast av.
Saman med frasering, takt og rytme, gjer formlane det ofte mogleg å identifisera kva område folkemusikken kjem frå.
Noko av det som gjer musikken til Alvina & Gard spennande, og ikkje minst moro å høyra på, er måten dei nøstar opp desse i formlane på. Dei bryt dei opp på uventa stadar, set dei saman i nye kombinasjonar, spenner dei ut og vever dei saman att. Velkjente formlar tar uvande vendingar. Det held musikken frisk og frodig.
Saman viser duoen at er fullt mogleg å vera innovativ innanfor relativt stramme folkemusikalske rammer.
I tillegg er det ein heil del leik i spelet til Alvina & Gard. Musikken rommar mykje impulsivitet. Resultatet er at eg blir engasjert i låtane: Eg sit spent og ventar på kor musikken vil føra meg.
Sjølv i dei lausare partia klarer eg å overlata meg sjølv til musikken. Eg stolar på kapasiteten til musikarane og kan difor lena meg tilbake og nyta ferda dei tar meg med på.
POLKA! Agenda er ein låt med ein agenda. Favorittdansen til Gard Nergaard er nemleg polka, ein dans han meiner rommar heile livet. Med denne låten prøver han å spreia polkaentusiasme til heile befolkninga.
Avbrot
Innimellom dei åtte nyskrivne låtane på albumet kjem nokon kortare, innskote improvisasjonar. Desse skapar musikalske pusterom og kjem som motstykke til dei framoverlente og meir offensive låtane, men eg er ikkje sikker på kor mykje dei eigentleg bidrar til å løfta opplevinga av albumet.
Dei små improvisasjonane er litt for snaue og fylt med så mykje nytt i seg at eg ikkje får fullt utbytte av den sedative eller narkotiske effekten dei potensielt sett kunne hatt.
Samstundes gir dei lyttaren eit innblikk i korleis Alvina & Gard kommuniserer saman i musikken, så totalt meiningslause er desse poetiske småstykka heller ikkje.
Eg saknar elles tydelegare kontrast til det energiske spelet Alvina & Gard stort sett gir oss. Albumet er prega av høg aktivitet, iver og fart. Sjølv når dei tar musikken ned, er det som at dei ikkje går langt nok ned.
Til gjengjeld så er albumet på sine trettiseks minutt ganske kort, så poenget er kanskje ikkje at ein skal kvila så mykje. Her er bodskapen: Kom deg opp frå godstolen og dans polka!
TIL EI DRONNING: Charlotta er ein låt kalla opp etter Hedvig Elisabet Charlotta av Holstein-Gottorp. Ho blei nærast importert til Sverige som ei avlsku og var første dronning av unionen mellom Sverige og Noreg. Alvina bleiv veldig rørt etter å ha lese om historia hennar og tileigna denne låten til ho.
Kunsten å antyda
Noko av det som fascinerer meg aller mest med plata til Alvina & Gard, er korleis to feler kan mana fram eit inntrykk av noko mykje større.
Harmoniane dei to felespelaren eggjar fram, skodar liksom ut over seg sjølv.
Dei lirkar opp det musikalske rommet med enkle, men effektive verkemiddel som andrestemmer, fermatar, endring av register – samt eit klokt vekselspel, det vil seia måten dei to felespelarane går i dialog med kvarandre på.
Saman antydar dei ei stor klangrikdom.
Eg kan enkelt førestilla meg korleis låtane ville blitt arrangert til eit filharmonisk orkester. Det er som at samspelet deira allereie impliserer orkesteret, og musikken stig ut over dei felemessige grensene.
Stundom gløymer at det berre er to feler eg lyttar på. Det er godt gjort. Alvina & Gard beviser at heilskapen er større enn summen av dei einskilde delane.
Eg ser fram til å følga duoen vidare.
Hei!
Eg er frilansar og folkemusikkritikar i NRK. Har du tips til noko eg burde høyrt, eller tilbakemelding på noko eg har skrive? Send meg gjerne ein e-post!
